تاملی بر سیر تحول نماهای دوپوسته در گذر زمان در معماری جهان اسلام ( مطالعه موردی: الگوی کالبدی و فضایی مشربیه)

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه معماری دانشگاه علم و هنر یزد، ایران

چکیده

نماهای دوپوسته، الگوهای کالبدی و فضایی در معماری جهان اسلام می باشد. این عناصر معماری که در طول سالیان در نتیجه عقل تاریخی شکل گرفته، در هر منطقه بسته به اقلیم، جغرافیا و فناوری های بومی جلوه هایی متفاوت داشته و نامی خاص و محلی پذیرفته است. از آنجا که اصطلاح مشربیه یکی از اصطلاحات فراگیر برای نماهای دوپوسته در معماری گذشته بسیاری از کشورهای اسلامی می باشد، این مقاله به بررسی نماهای دوپوسته از منظر الگوهای معماری مشربیه می پردازد. مشربیه در گذشته عموما به صورت صفحاتی مشبک در مقابل پنجرهای اصلی نما و دارای قابلیت های بسیار بوده است که علاوه بر کنترل میزان ورود نور و روشنایی، امکان کوران باد به داخل فضاها به دور از هرگونه اشرافیتی را فراهم می آورده است. با گذر زمان و بروز شدن تکنولوژی و فناوری های جدید، این الگوهای بومی نیز در بسیاری از مناطق جهان اسلام تغییر یافته و متناسب با نیاز جدید استفاده کنندگان و کاربری های بنا، جلوه ای متفاوت به خود گرفته است. در این پژوهش با بررسی ابعاد متفاوت عناصر کالبدی و فضایی مشربیه ها در جهان اسلام، به استخراج شاخص های طراحی این گونه از نماهای دوپوسته می پردازد. سپس با تمرکز بر نمونه های نماهای دوپوسته در مصادیق معاصر؛ 10 نمونه از این مصادیق مورد انتخاب قرار گرفته و مولفه های تاثیر گذار در طراحی آنها از جمله؛ موقعیت، کارکرد، جنس، جذابیت های بصری و فناوری اجرا که نقش موثری در خلق نماهای دوپوسته معاصر داشته اند، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. در نهایت با بررسی تطبیقی نمونه های گذشته و معاصر به استخراج احکام طراحی برای نماهای دوپوسته می پردازد. روش پژوهش در این تحقیق کیفی و از نوع توصیفی تحلیلی می باشد. روش گردآوری اطلاعات این جستار، به صورت اسناد کتابخانه ای است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Reflection on the Evolution of Double-Shell Facades in the World of Islamic Architecture (Case study: Physical and Spatial Pattern of Mashrebiyeh)

نویسنده [English]

  • somayeh omidvari,
Assist professor. Science and Arts University, Yazd. iran
چکیده [English]

Double-shell facades are physical and spatial patterns in the world of Islamic architecture. This architectural element, has been formed over years as a result of historical wisdom, taken different forms in each region, depending on climate, geography and local technologies, and the accepted special local name. Since, Mashrebiyeh is a comprehensive term for double-shell facades in the past architecture of many Islamic countries, this research examines the double-shell facades from the perspective of the physical and spatial pattern of the Mashrebiyeh. Generally, in the past, these elements were in the form of lattice panels against the main facade windows which were functional. Additionally, it not only controls the amount of light and brightness, but also, allows the wind to enter within the space. Over time, with the emergence of new technologies, these indigenous patterns have also changed in many parts of the Islamic world, and taken different shape in accordance with the new needs of users and building utility. This study, by examining the different dimensions of the physical and spatial elements of Mashrebiyeh in the Islamic world, extracts the design criteria of this double-shell facades and how their contemporary analyzes are comparatively assessed with the past and contemporary examples. In this research, focusing on the double-shell facades examples in contemporary architecture; ten examples were selected and then the components influencing in the design of double-shell walls, such as; the location, function, type, visual attraction and technology execution which have played an effective role in creating contemporary double-shell facades were analyzed. The research is based on qualitative and descriptive-analytical method and the information collected is based on library document.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Double-Shell Façade
  • Mashrebiyeh
  • Islamic World
  • Physical and Spatial Pattern

Creative Commons License

This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 http://creativecommons.org/licenses/by/4.0

مراجع

  1. امیدواری، سمیه .1390. معرفی مشربیه در معماری خانه های دمشقی، مجله تخصصی فرهنگی و هنری ویژه آشنایی با سوریه، رایزنی فرهنگی ایران در سوریه، شماره 22، (صص: 6- 13).

1.    ---------------- و امیدواری، الهام .1392. از مشربیه در خانه های عربی دمشق تا بادگیر در خانه های ایرانی یزد،  اولین همایش ملی معماری، مرمت، شهرسازی و محیط زیست پایدار، هگمتانه.

2.    ---------------- و گلذاری، الهه .1392. از مشربیه در خانه های عربی دمشق تا بادگیر در خانه های ایرانی یزد،  همایش ملی معماری پایدار و توسعه شهری، بوکان.

  1. ----------------؛ گلذاری، الهه و امیدواری، مریم .1394. گذری بر میراث معماری عراق، مجمع ذخائر اسلامی، آل البیت (ع)، قم.
  2. حمیدی، سید جعفر. 1389. استان زیبای بوشهر. بوشهر: انتشارات بوشهر.
  3. مرباغی، بهروز، 1392. بن مایه های نوین در معماری بوشهر. تهران؛ پیام.
  4. معروفی، حسام، خلاق دوست، متین. 1397، شناشیل؛ جلوه ای مدرن از عنصر سنتی، بهره گیری از تکنولوژی های بومی در معماری مدرن، معماری سبز، شماره 11، (صص: 49- 58).
  5. نبی پور، ایرج.1385. معماری بوشهر: سمفونی رنگ ، باد و نور، بوشهر، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بوشهر و بنیاد ایران شناسی شعبه استان بوشهر.
  6. هدایت، اعظم، طبائیان، سیده مرضیه.1391. بررسی عناصر شکل دهنده و دلایل وجودی آن ها در خانه های بافت تاریخی بوشهر، نشریه شهر و معماری بومی، شماره 3، (صص 35 تا 54).
  7. هدایت، اعظم، عشرتی، پرستو.1395. گونه شناسی شکلی و استقرایی شناشیر در معماری بومی بندر بوشهر، فصلنامه پژوهش های معماری اسلامی، شماره 13، (صص: 40-60).

 

منابع انگلیسی

  1. Abdelkader, Reem ,Park, Jin-Ho, 2017, The Evolving Transformation of Mashrabiya as a Traditional Middle Eastern Architecture Element, International Journal of Civil & Environmental Engineering.
  2. Akbar, S. 1994. The diminishing role of windows from traditional to modern. In Proceeding of the International Conference on the Role of Windows in Saudi Arabia (pp. 16-21). Jeddah, Saudi Arabia.
  3. Alothman, Hiba, 2017. An Evaluate and Critical Study of Mashrabiya in Contemporary Architecture, A Thesis Submitted to the Graduate School of Applied Sciences of Near East University.
  4. Alothman, Hiba, Akcay, Ayten Ozsavas, 2017, A Theoretical Framework for the Evaluation from the Traditional Mashrabiya to Modern Mashrabiya, Journal of History Culture and Art Research.
  5. Jehan, Mohamed, 2015, The Traditional Arts and Crafts of Turnery or Mashrabiya.
  6. Mohamed, Hala Abdelmoez, 2017, Screening & Mashrabiah New Applications as Smart, Green, and Unique Identity Factors.
  7. Paulo J.S. Cruz, 2016, Structures and Architecture: Beyond their limits.
  8. Rachele Danorah Gunderson, 2015, Responsive Building Envelopes; Active Apertures for Chinooks. A thesis submitted to the Faculty of Graduate and Postdoctoral Affairs in partial fulfillment of the requirements for the degree of Master of Architecture.
  9. Rafat, M. (2009), Arabian House between Originality and Modernism, Society of Preserving Real Estate Wealth and Architectural Development.
  10. Reem Abdelkader, Jin-Ho Park, 2017, The Evolving Transformation of Mashrabiya as a Traditional Middle Eastern Architecture Element, International Journal of Civil & Environmental Engineering IJCEE-IJENS Vol: 17 No: 01.

 

منابع اینترنتی

Ulr1: https://deltapayam.com/10111

Ulr2: http://www.bonah.org

Ulr3: https://www.google.com/imgres

مطالعات تاریخی جهان اسلام
دوره 9، شماره 20 - شماره پیاپی 20
سال نهم، شماره 20، زمستان 1400
دی 1400
صفحه 116-138

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار