بررسی تأثیر صنعت نفت در طراحی و معماری منازل شرکت نفتی مسجدسلیمان ( از آغاز کشف نفت تا ملی شدن صنعت نفت 1330 – 1287 ش )

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای تاریخ ایران اسلامی دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 گروه آموزشی تاریخ و باستان شناسی واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران

3 گروه تاریخ دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

چکیده

چکیده
با کشف نفت در میدان نفتون در سال 1287ش/1908م، زمینه ی مهاجرت نیروی کار از خارج و داخل به منطقه نفت خیز مسجدسلیمان فراهم گردید. شرکت نفت انگلیس و ایران که متولی صنعت نفت ایران بود برای اسکان نیروی کار اقدام به برپایی سرپناهای موقت به شکل مجتمع های کارگری نمود. مدیران این شرکت پس از اطمینان از حجم ذخایر نفت منطقه، با استخدام طراحان و معمارانی که تجربه ساخت مسکن در انگلستان و هند را داشتند، اقدام به احداث منازل شرکتی برای مدیران ارشد انگلیسی، کارمندان و کارگران نمودند که حاصل آن بنگله ها و خانه های ردیفی یا لین بود. با احداث این منازل، الگوی معماری غربی در منازل شرکت نفتی مسجدسلیمان رایج گردید. پژوهش پیش رو با تلفیق روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و اسناد و تحقیقات جدید در پی یافتن پاسخی به این سئوال است که صنعت نفت در طراحی و معماری منازل مسکونی شرکت نفتی چه نقشی داشته است؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که شرکت شهر مسجدسلیمان، موجودیت، شکل گیری و توسعه خود را مرهون کشف نفت و اقدامات عمرانی و شهرسازی شرکت نفت انگلیس و ایران می باشد. طراحان و معماران شرکت نفت انگلیس و ایران با در نظر گرفتن اقلیم و با تلفیق معماری سنتی و غربی، سبکی التقاطی پدید آوردندکه در تاریخ معماری معاصر ایران کم نظیربوده است. آنان این شیوه معماری را در بنای منازل شرکتی مسجدسلیمان بکار گرفتند.در این پژوهش سعی شده است طراحی و معماری منازل شرکت نفتی مسجدسلیمان از آغاز تا ملی شدن صنعت نفت مورد بررسی و پژوهش قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

investigating the impact of oil industry on the design and architecture of Masjed Soleiman Oil Company houses (From the beginning of oil discovery to the nationalization of the oil industry 1330 - 1287 AD)

نویسندگان [English]

  • reza habibinegad 1
  • Hayedeh Khamseh 2
  • ali Bahranipour 3
1 PhD student in Archeology, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran
2 Assistant Professor, Archeology, Islamic Azad University, Abhar Branch
3 Department of History, Shahid Chamran University of Ahvaz
چکیده [English]

With the discovery of oil in the Naftun field in 1908/1287, the migration of labor from abroad and inside to the oil-rich area of ​​Masjid Suleiman was provided. The Anglo-Iranian Oil Company, which was in charge of Iran's oil industry, set up temporary shelters in the form of labor complexes to house the workforce. The directors of this company, after confirming the volume of oil reserves in the region, hired designers and architects who had experience in building houses in England and India, and started building corporate houses for British senior managers, employees and workers, which resulted in row or lane bungalows and houses. With the construction of these houses, the western architecture model became popular in the houses of Masjid Suleiman Oil Company. The upcoming research, by combining the descriptive-analytical method and using library sources and new documents and research, seeks to find an answer to this question, what role did the oil industry play in the design and architecture of residential houses of the oil company? The findings of the research indicate that Masjid Sulaiman City Company owes its existence, formation and development to the discovery of oil and the construction and urban planning measures of the Anglo-Iranian Oil Company. The designers and architects of British and Iranian Oil Company, considering the climate and combining traditional and western architecture, created an eclectic style that is unique in the history of contemporary Iranian architecture. They used this style of architecture in the construction of corporate houses in Masjid Suleiman. In this research, an attempt has been made to investigate the design and architecture of Masjid Suleiman Oil Company's houses from the beginning to the nationalization of the oil industry.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Oil industry
  • Anglo-Iranian Oil Company
  • Masjid Suleiman
  • oil
  • architecture
  • houses of the oil company

Creative Commons License

This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 http://creativecommons.org/licenses/by/4.0

مراجع

  1. آذرشین، سیدامیر( 1393)، مسجدسلیمان صدسال پس از کشف نفت، چاپ اول، تهران، انتشارات هورمزد.
  2. احسانی، کاوه ( 1398). تاریخ اجتماعی کار در صنعت نفت ایران، محیط مصنوع و شکل گیری طبقه کارگر صنعتی ، تهران : انتشارات شیرازه . چاپ اول .
  3. اطهاری، کمال(1370)، « مسجدسلیمان، شرکت شهری مدنیت یافته»، ماهنامه اطلاعات سیاسی – اقتصادی، شماره 47و 48.
  4. افشار سیستانی، ایرج ( 1385 )، خوزستان و تمدن دیرینه آن، چاپ دوم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  5. افشین، کاظم (1333)، نفت و خوزستانیان، تهران، شرکت چاپخانه فردوسی.
  6. اقتداری، احمد (1375)، خوزستان و کهگلویه و ممسنی، چاپ دوم، تهران، مؤسسه فرهنگی آیات.
  7. انصاری، مصطفی (1384)، تاریخ خوزستان 1878 – 1925 ( دوره خاندان کعب و شیخ خزعل )، ترجمه محمد جواهرکلام، چاپ دوم، تهران، انتشارات شادگان.
  8. باور، سیروس(1398) نفت، تمدن صنعتی و معماری، چاپ اول، تهران، هنر معماری قرن.
  9. پهلوی، رضا ( 1303 )، سفرنامه خوزستان، بی­جا، مرکز پژوهش و نشر فرهنگ سیاسی دوران پهلوی.
  10. حسن­نیا، محمد و هدی سلیمی (1390 )، « اوضاع مناطق نفت خیز ایران پس از کشف نفت و تشکیل شرکت نفت ایران و انگلیس»، پیام بهارستان، دوره دوم، سال چهارم، شماره 13 .
  11. حشمت­زاده، محمدباقر( 1383 )، « آرزوهای دارسی طعم کنسرسیوم»، مجله زمانه ( 21 – 3 )، تهران، کانون اندیشه جوان، سال سوم، شماره 30.
  12. خدادادیان، فرشید( 1380)، مسجدسلیمان نیم قرن چپاول، چاپ اول، تهران، انتشارات آرویج.
  13. دادگر، محمدرضا (1382)، بیست فوتی­ها، مجموعه داستان، خاطره، داستان­های دهه 1340مسجدسلیمان، تهران، بی­نا.
  14. دشتی، مهران (1395)، مسجدسلیمان؛ نخستین خاستگاه مسکن غربی در ایران، تهران، انتشارات شهر هنر.
  15. عباسی شهنی، دانش (1374)، تاریخ مسجدسلیمان، تاریخ تحولات صنعت نفت، چاپ اول، تهران، انتشارات هیرمند.
  16. عباسی شهنی، دانش (1383)، تاریخ مسجدسلیمان، چاپ سوم، تاریخ تحولات صنعت نفت، تهران، انتشارات هیرمند.
  17. فاتح، مصطفی (1334)، پنجاه سال نفت، تهران، انتشارات کاوه.
  18. فرید، یدالله (1391)، جغرافیا و شهرنشینی، چاپ نهم، تهران، انتشارات دانشگاه تبریز.
  19. لاواین دورتینگ، پولین (1382)، «شهرک­های شرکت نفت ایران و انگلیس در خوزستان، مطالعه درباره تاریخ شرک­نشینی ( 1951-1908 ) »، ترجمه بشیریاقمورلی، فصلنامه تاریخ روابط خارجی، شماره 15. صص 199 تا 206 .
  20. کرینسون، مارک (1385 )، « آبادان؛ شهرسازی و معماری تحت مدیریت شرکت نفت ایران و انگلیس»، ترجمه فرزین فردانش، گلستان هنر، شماره 6 .
  21. کسایی، احمد(1386 )، مروری بر تاریخچه معماری و عملیات ساختمانی مناطق نفت­خیز جنوب ( در یکصد سال گذشته )، اهواز ، انتشارات روابط عمومی شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب.
  22. مرادی، بهروز (1395)، جامعه­شناسی مسجدسلیمان( خاستگاه مدرنیته ایران)، چاپ اول، تهران، انتشارات اندیشمندان کسرا.
  23. یعقوبی­نژاد، علی (1391)، بوی نفت می آید ، انگلیسی ها آمدند، چاپ اول، تهران، انتشارات علمی.

            اسناد و منابع انگلیسی

سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، سند شماره 5420/293

 

  1. Abu-lughod , J . (1984) : culture , modes of production and the changing of cities in the arab word , in J. A . Argneww , J . Mercer , & D . sopher    ( fds ) The city in the cultural context   Boston : Allen & unwin .                                                                                 
  2. De Planhol Xavier(1987)" Abadan", in The Dispue to Revolution. London: Harvard University press.
  3. Ethers , Eckhart . 1980 . iran – Gundzuge einer geographischen landeskunde Darmstadt .
  4. Ferrier , R . (1982) . The history of British petroleum company vol, 1 – The Developing years 1901 – 1932 , Cambridge : Cambridge university press.                                                                                 
  5. Pevsner , Nikolaus . H . F (1992) . lexiconder weltarchitek                                                                                                   

اسناد آرشیوی  

  National Archive . D 7654831                                                                                           

 National Archive . D 7655059                                                                                 

National Archive . D7656 . 81

 

 

مطالعات تاریخی جهان اسلام
دوره 10، شماره 24 - شماره پیاپی 24
سال دهم، شماره بیست و چهارم، زمستان1401
دی 1401
صفحه 27-51

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار