بررسی آراء مارکو شولر در ارزیابی سیره و تفسیر محمد کلبی درباره یهودیان مدینه

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری رشته تاریخ اهل‌بیت(ع) مجتمع آموزش عالی تاریخ، سیره و تمدن اسلامی وابسته به جامعه المصطفی العالمیه، از کشور افغانستان

10.22034/mte.2024.18414.1810

چکیده

شروع پژوهش‌های نقّادانه درباره سیره پیامبر(ص) در مغرب زمین را باید به اواخر سده نوزدهم میلادی مرتبط دانست. در این میان حجم قابل ملاحظه‌ای از این پژوهش‌ها از نظریات افراطی گرفته تا دیدگاه‌های معتدلانه، سهم محققان آلمانی تبار می‌باشد. در این تحقیق با روش توصیفی-تحلیلی، به سراغ یکی از محققان معاصر آلمانی و از متخصصان تاریخ اسلام به نام «مارکو شولر» خواهیم رفت که تلاش‌های کم‌نظیری در جهت معرفی سیره پیامبر(ص) به خرج داده و از این رهگذر، روش، مبانی و محتوای گفتار او را تا حد امکان مورد بررسی انتقادی قرار خواهیم داد. مبحث یهودیان مدینه و مهم‌تر از آن، سیره پیامبر(ص) در مواجهه با آن جریان‌ها در مدخل‌هایی نظیر «بنی‌قینقاع»، «بنی‌نضیر» و «بنی‌قریظه» در دائرۀ المعارف قرآن و دیگر آثارش، نقطه کانونی توجهات شولر بوده است. تکیه بحث در این مقاله اما نوشته تفصیلی و تحلیل محور از او با عنوان «سیره و تفسیر: محمد کلبی درباره یهودیان مدینه» می‌باشد که از جهات مختلفی نظیر امکان کاوش در روش‌های پژوهشی این نویسنده آلمانی اهمیت به سزایی دارد. شولر نتیجه گرفته که مطالب کتاب تفسیر کلبی که در برخی موارد از «ابن‌عباس» برگرفته شده را می‌توان تا حدودی بی‌اعتبار دانست اگرچه هسته اصلی این مطالب به گمان قوی از آنِ خود کلبی می‌باشد. برآیند کلی نوشتار پیش‌رو آن است که روش‌های به کار گرفته شده توسط شولر امکانا می‌تواند به نقل وقایع مجادله انگیز منتهی شده و تحلیل‌های نادرست تاریخی را به بار آورد و بدین ترتیب کارآمدی چندانی در برخی از این عرصه‌ها نخواهد داشت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Examining the opinions of Marco Scholler in Sira and Tafsir: Muhammad al-Kalbi on the Jews of Medina

نویسنده [English]

  • Roohollah Samadi
Ph.D. student of Ahl al-Bayt (AS) History, Islamic History and Civilization Complex, Al-Mustafa (AS) Community of Afghanistan
چکیده [English]

The beginning of critical studies about the Sira of the Prophet in the Western world should be related to the end of the 19th century. Meanwhile, a considerable amount of these researches, from extreme views to moderate views, is the contribution of researchers of German origin. In this research, with a descriptive-analytical method, we will go to one of the contemporary German researchers and one of the specialists in the history of Islam named "Marco Scholler" who has made extraordinary efforts to introduce the biography of the Prophet and then we will critically examine the method, foundations and content of his writing as much as possible. The topic of the Jews of Medina and more importantly, the life of the Prophet in the face of those currents in entries such as "Bani Qainuqa", "Bani Nazir" and "Bani Qurayzah" in the encyclopedia of the Qur'an and his other works, has been the focal point of Scholler's attention.The basis of the discussion in this article is his detailed and analysis-oriented writing entitled "Sira and Tafsir: Muhammad al-Kalbi on the Jews of Medina", which is very important in many ways, such as the possibility of exploring the research methods of this German writer.Scholler concluded that the contents of the book of interpretation of Kalbi, which in some cases were taken from "Ibn Abbas", can be considered somewhat unreliable, although the main core of these materials is strongly believed to be from Kalbi himself.The general conclusion of the following article is that the methods used by Scholler can possibly lead to quoting controversial events and produce incorrect historical analysis, and thus will not be very effective in some of these fields.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mohammad ibn Saeb Kalbi
  • Tafsir al-Kalbi
  • Marco Scholler
  • Jewish Tribes of Medina. Sira study
  1. الف. کتاب‌ها

    1. ابن ‌آدم کوفی، یحیی (1384)، کتاب الخراج، بیروت، مطبعه السلفیه و مکتبتها،
    2. ابن ‌اثیر، عزالدین ابوالحسن علی بن محمد (1409 ق/ 1989 م)، اسد الغابه فی معرفه الصحابه، بیروت، دار الفکر، چاپ اول.
    3. ابن‌ حجاج نیشابوری، مسلم (بی‌تا)، المسند الصحیح، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
    4. ابن ‌سعد، محمد بن سعد (1410 ق/ 1990 م)، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول.
    5. ابن‌ سید الناس، محمد بن محمد (1414 ق/ 1993 م)، عیون الأثر فی فنون المغازی و الشمائل و السیر، بیروت، دار القلم، چاپ اول.
    6. ابن‌ هشام معافری مصری، عبدالملک (بی‌تا)، السیره النبویه، قاهره، مکتبه محمد علی صبیح و أولاده.
    7. بابایی، علی اکبر (1387)، تاریخ تفسیر قرآن کریم، قم، پژوهش‌گاه حوزه و دانشگاه، چاپ اول.
    8. بغوی، ابومحمد حسین بن مسعود (1409)، تفسیر البغوی «معالم التنزیل»، تحقیق سلیمان مسلم حرش و محمد عبدالله نمر، ریاض، دار الطیبه، چاپ اول.
    9. بلاذری، احمد بن یحیی (1988)، فتوح البلدان، بیروت، دار و مکتبه الهلال، چاپ اول.
    10. بهرامیان، علی (1399)، دایره المعارف بزرگ اسلامی؛ مدخل «بلاذری»، تهران، بنیاد دایره المعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول.
    11. پاکت‌چی، احمد (1397)، مجموعه درس گفتارهایی درباره نقد متن، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق(ع)، چاپ دوم.
    12. جعفری، رضا (1388)، نقد و بررسی آرای مستشرقین پیرامون اعجاز علمی و تشریعی قرآن، (پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، تهران).
    13. حسینیان مقدم، حسین (1399)، تطور شناسی سیره‌نگاری با تکیه بر نقش اصحاب امامان، قم، پژوهش‌گاه حوزه و دانشگاه، چاپ سوم.
    14. یاقوت حموی، شهاب‌الدین ابوعبدالله یاقوت (بی‌تا)، معجم البلدان، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول.
    15. خاکرند، شکرالله (1388)، تشیع‌نگاری خاورشناسان، مجموعه مقالات همایش بین‌المللی تشیع و خاورشناسان، انجمن تاریخ پژوهان،
    16. خیاری الحسینی المدنی، احمد یاسین (1419 ق/ 1999 م)، تاریخ معالم مدینه المنوره قدیما و حدیثا، الامانه العامه للاحتفال بمرور مأئه عام علی تاسیس المملکه، ریاض، چاپ اول.
    17. رحمتی، محمد کاظم (1393)، دانشنامه جهان اسلام؛ مدخل «تفسیر ابن‌ عباس»، تهران، بنیاد دایره المعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول.
    18. سمهودی، علی بن عبدالله (1419)، وفاء الوفاء بأخبار دار المصطفی، تحقیق خالد عبدالغنی محفوظ، بیروت، دار الکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون، چاپ اول.
    19. شولر، مارکو (1386)، سیره و تفسیر: محمد کلبی درباره یهودیان مدینه، مجموعه مقالات زندگی‌نامه حضرت محمد، ویراسته هارالد موتسکی، تحقیق و ترجمه محمد تقی اکبری و عبدالله عظیمایی، نشر آستان مقدس رضوی، مشهد، چاپ اول.
    20. صادقی کاشانی، مصطفی (1400)، بهره‌مندی فقه از تاریخ، قم، انتشارات مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی، چاپ اول.
    21. طبرسی، فضل بن حسن (1415)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، موسسه الأعلمی للمطبوعات،
    22. ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی (1415)، الإصابه فی تمییز الصحابه، با مقدمه عبدالفتاح ابوسنه و محمد عبدالمنعم بری، تحقیق عادل احمد عبدالمعبود و علی محمد معوض، بیروت، دار الکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون، چاپ اول.
    23. عمادی حایری، سید محمد (1388)، بازسازی متون کهن حدیث شیعه: روش، تحلیل، نمونه، تهران، انتشارات کتاب‌خانه اسناد مجلس شورای اسلامی، چاپ اول.
    24. فیروز آبادی، زهرا (1394)، نقد آثار مستشرقان در برخورد پیامبر با یهودیان، تهران، نشر بیکران دانش، چاپ اول.
    25. فیروز آبادی، مجدالدین (1412)، تنویر المقباس من تفسیر ابن‌ عباس، بیروت، دار الکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون، چاپ اول.
    26. قرطبی، عبدالله محمد بن احمد انصاری (1427)، الجامع لأحکام القرآن (تفسیر القرطبی)، بیروت، موسسه الرساله، چاپ اول.
    27. قشیری، عبدالکریم بن هوازن (2000 م)، لطائف الإشارات (تفسیر القشیری)، با مقدمه و تحقیق ابراهیم بسیونی، قاهره، الهیئه المصریه العامه للکتاب، چاپ سوم.
    28. ماوردی، ابوالحسن علی بن محمد (بی‌تا)، النکت و العیون تفسیر الماوردی، بیروت، دار الکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون، چاپ اول.
    29. موسوی مقدم، سید محمد (1393)، جریان‌شناسی سیره پژوهی در غرب با تاکید بر دیدگاه‌های ویلیام مونتگمری وات، قم، انتشارات دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، چاپ اول.
    30. ابن شبه نمیری، ابوزید عمر بن شبّه (1399)، تاریخ المدینه، تحقیق فهیم محمد شلتوت، جدّه، طبع سید حبیب محمود احمد، چاپ اول.
    31. واحدی نیشابوری، ابوالحسن علی بن احمد (1419 ق/ 1998 م)، اسباب نزول القرآن، تحقیق کمال بسیونی زغلول، بیروت، دار الکتب العلمیۀ، منشورات محمد علی بیضون، چاپ اول.

    ب. مقالات

    1. آزادی، پرویز و معارف، مجید (1399)، نقد مبانی مطالعات قرآنی اندرو ریپین، مطالعات اسلامی در جهان معاصر، تابستان، شماره 1، صص 1 –
    2. اسکندرلو، محمد جواد و نقدی نسب، مریم (1396)، «عالمان شیعه و تاریخ قرآن از دیدگاه مستشرقان»، قرآن پژوهی خاورشناسان، پاییز و زمستان، شماره 23، صص 51 –
    3. اسماعیلی، مهران (1398)، «تعیین محدوده یثرب/ مدینه در دوره پیامبر: رویکردی انتقادی به‌مطالعه‌های خاورشناسی»، پژوهش‌های تاریخی، دوره جدید، سال یازدهم، بهار، شماره 1، (پیاپی 41).
    4. اصغری‌نژاد، محمد (1391)، «تاملی در جایگاه و مقام ابن ‌شهاب زهری»، هفت آسمان، شماره 54، صص 145 –
    5. خنیفر، فاطمه و دیاری بیدگلی، محمد تقی (1398)، «راویان وضاع از نگاه عمر فلاته با رویکرد انتقادی (مطالعه موردی: محمد بن سائب کلبی)»، نشریه آموزه‌های حدیثی، پاییز و زمستان شماره 6، صص 95 –
    6. رحمتی، محمد کاظم (1395)، «اهمیت نسخه‌های خطی برای مطالعه تاریخ تشیع»، نشریه، میراث شهاب، شماره 84 – 85، تابستان و پاییز، صص 159 –
    7. رستمی، احترام (1399)، «نقد دیدگاه مارکو شولر درباره تعامل پیامبر با یهود مدینه»، قرآن پژوهی خاورشناسان، شماره 28، بهار و تابستان، صص 209 –
    8. رضوی سید مسعود (1388)، درباره کتاب: نگاهی به کتاب بررسی منابع زندگی‌نامه حضرت محمد(ص) اثری از: هارالد موتسکی، کتاب ماه دین، شهریور ماه، شماره 143، صص 17 –
    9. شولر، مارکو (1386)، «پژوهش‌های قرآنی پس از دوره روشن‌گری در غرب»، ترجمه سید علی آقایی، دو فصل‌نامه هفت آسمان، دوره 9، تابستان، شماره 34، صص 35 –
    10. کریم خانی، علی اصغر و جهان‌گیری، یحیی (1397)، «جغرافیای انسانی یهود مدینه پیش از اسلام»، نشریه میقات حج، دوره بیست و هفتم، پاییز، شماره 1، (پیاپی 105)، صص 89 –
    11. کریمی‌نیا، مرتضی (1380)، «سیره‌نگاری پیامبر اسلام در غرب»، نشریه آینه پژوهش، شماره 68، صص 35 –
    12. موسوی مقدم، سید محمد و مودب، سید رضا (1394)، «بررسی نظریه شکاکیت نوین درباره شخصیت و سیره پیامبر»، مطالعات تحول در علوم انسانی، شماره 5، صص 46 –
    13. واثقی، حسین (1381)، «عریض نزهتگاه امامان و مقبره علی بن جعفر»، نشریه میقات حج، شماره 41، صص 131 - 144.
    14. یوسفی غروی، محمد هادی (1384)، ارزیابی گزاره‌های تاریخی در تعامل با فقه و کلام (مصاحبه)، تاریخ اسلام در آینه پژوهش، شماره 6، صص 5 –

    ج. منابع لاتین

    1. Armstrong, Karen, 2006. Muhammad: A Prophet for our Time, HarperOne
    2. Boekhoff-van der Voort, Nicolet, 2011. "Production The Kitab al-Maghazi of Abd al-Razzaq b. Hammam al-San'ani", in: The Transmission and Dynamics of the Textual Sources of Islam, Leiden
    3. Gorke, Andreas, 2011. "The relationship between maghazi and hadith in early Islamic scholarship", in: Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London
    4. Rippin, Andrew, 1992. "Interpretation of the Bible through the Quran", in A.A.M.Shareef
    5. Rippin, Andrew, 1994. "Tafsir ibn Abbas and Criteria for Dating Early Tafsir Texts", in: Jerusalem Studies in Arabic and Islam, 18
    6. Scholler, Marco, 1998. Exegetisches Denken und Prophetenbiographie, Wiesbaden
    7. Scholler, Marco, 2003. "Medina", Encyclopaedia of the Quran, Vol.3, pp. 367-372
    8. Scholler, Marco, 2003. "Opposition to Muhammad", Encyclopaedia of the Quran, Vol.3, pp. 576 - 580