اعتبار سنجی رویکرد واقع‌گرایی تدافعی در سیاست خارجی قایم مقام فراهانی

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسنده

گروه علوم سیاسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

10.22034/mte.2023.12590.1692

چکیده

با مراجعه به متون و اسناد تاریخی می‌توان شاخصه‌ها و مولفه‌های سیاست خارجی مد نظر میرزا ابوالقاسم فراهانی را استخراج کرد و در راستای تئوریزه کردن سیاست خارجی ایران گام برداشت. هدف قایم مقام فراهانی، در سیاست، بازسازی منابع قدرت ایران برای تامین امنیت نسبی ایران، مقابله با نفوذ قدرت‌های بزرگ، حفظ تمامیت ارضی ایران، رفع تهدیدات در مناطق مرزی به‌خصوص تشدید ناامنی در مرزهای شمالی، شمال غربی و جنوب شرق ایران بود. در این مقاله تلاش می‌شود با استناد به داده‌های تاریخی و روش توصیفی _ تحلیلی سیاست خارجی مدنظر قایم مقام در چارچوب نظری واقع‌گرایی سیاسی مورد بررسی قرار گیرد. سوال این مقاله عبارتست از: سیاست خارجی مدنظر قایم مقام فراهانی، متاثر از چه مولفه‌ها و شاخص‌هایی است؟ این شاخص‌ها با کدام نظریه‌ی سیاسی سنخیت دارد؟ فرضیه‌ی این تحقیق، عبارتست از: با توجه به برجستگی مولفه‌های قدرت محوری، عقلانیت‌گرایی و محاسبه‌گرایی، تامین امنیت و منفعت‌گرایی، بازسازی و تقویت قدرت نظامی، واقع‌گرایی تدافعی قابلیت تبیین بهتر سیاست خارجی مدنظر قایم مقام را دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Validation of the defensive realism approach in Qaem Maqam Farahani's foreign policy

نویسنده [English]

  • Hossein karimifard
Department of Political Science, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran
چکیده [English]

By referring to historical texts and documents, it is possible to extract the indicators and components of foreign policy in the opinion of Mirza Abolqasem Farahani and take steps in the direction of theorizing Iran's foreign policy. Qaem Maqam Farahani's goal in politics was to rebuild Iran's power resources to ensure Iran's approximate security, to counter the influence of great powers, to preserve Iran's territorial integrity, to remove threats in the border areas, especially the intensification of insecurity in Iran's northern, northwestern, and southeastern borders. In this article, an attempt is made to examine Farahani's foreign policy in the theoretical framework of political realism by referring to historical data and the descriptive-analytical method. The question of this article is: What components and indicators are affected by Farahani's foreign policy? These indicators are related to which political theory? The hypothesis of this research is: due to the salience of power-oriented components, rationalism and calculation, providing security and utilitarianism, rebuilding and strengthening military power, defensive realism has the ability to better explain Farahani's foreign policy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • National power
  • national interest
  • foreign policy
  • defensive realism
  • Ghaem Magham Farahani

مراجع

  1. منابع

    الف. منابع فارسی

    1. آدمیت، فریدون (1362)، مقالات تاریخی، تهران، انتشارات دماوند، چاپ دوم.
    2. اعتمادالسلطنه محمدحسن خان (1349)، صدر التواریخ؛ شرح حال صدر اعظم‌های پادشاهان قاجار (از حاج ابراهیم کلانتر تا میرزا علی اصغر خان امین السلطان)، به اهتمام محمد مشیری، تهران، سازمان انتشارات وحید، چاپ اول.
    3. ________________ (1346)، خلسه مشهور به خوا‌ب‌نامه یا بازخوانی یک پرده از اسرار انحطاط ایران، به‌کوشش محمود کتیرایی، تهران، کتاب‌خانه طهوری، چاپ‌خانه میهن، چاپ اول.
    4. بنجامین، ساموئل گرین ویلر (1369). سفرنامه بنجامین، ترجمه کرد بچه حسین، تهران، انتشارات جاویدان، چاپ دوم.
    5. جیمز، بیلی فریز (1364)، سفرنامه فریزر، ترجمه منوچهر امیری، تهران، انتشارات توس، چاپ اول.
    6. حاتمی، حسین و آقاجری، سید هاشم (1393)، «کاوشی تاریخی در مفهوم و تطور معنایی بیضه اسلام»، فصل‌نامه تاریخ اسلام، سال ششم، ش 21، تابستان، صص 80 - 61.
    7. حسینی جلالی، سیدمحمد جواد (1382)،« نسخه خطی رساله جهادیه»، مجله فقه اهل‌بیت، شماره 34، صص 191 - 140.
    8. خاوری شیرازی، فضل‌الدین عبدالنبی (1380)، تاریخ ذالقرنین، به‌کوشش ناصر افشارفر، تهران، وزارت ارشاد و کتاب‌خانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، چاپ اول.
    9. دنبلی، عبدالرزاق (1383)، ماثر السلطنه، از روی نسخه موزه بریتانیا، به اهتمام فیروز منصوری، تهران، انتشارات اطلاعات.
    10. رضا قلی، علی (1366)، جامعه شناسی نخبه کشی (قایم مقام/ امیر کبیر/ مصدق)، تهران، نشر نی.
    11. سپهر، (لسان الملک) محمد تقی بن محمد علی (1337)، ناسخ التواریخ، به اهتمام جهان‌گیر قایم مقامی، تهران، انتشارات امیر کبیر.
    12. صفایی، ابراهیم (1377)، قایم مقام نامه، به‌کوشش محمد رسول دریاگشت، مجموعه انتشارات ادبی و تاریخی موقوفات دکتر محمود افشار، تهران، شرکت علمی و فرهنگی، چاپ اول.
    13. طباطبایی، سید جواد (1392)، تاملی درباره ایران، جلد دوم نظریه حکومت قانون در ایران و بخش نخست مکتب تبریز و مبانی تجدد خواهی، تهران، انتشارات مینوی خرد، چاپ دوم.
    14. عسکرانی، محمدرضا (1397)، «تحلیل مولفه‌های تاریخی آثار میرزا ابوالقاسم قایم مقام فراهانی»، پژوهش‌نامه تمدن ایرانی، سال اول، شماره دوم، (پیاپی 26)، زمستان، صص 139 - 114.
    15. فرهاد میرزا، شاهزاده معتمدالدوله (بی‌تا)، منشآت قایم مقام، تهران،کتاب‌فروشی علمیه اسلامیه طهران، چاپ اول.
    16. فلسفی، بهرام (1372)، قایم مقام در آیینه زمان شرح زندگانی سیاسی، خصوص و ادبی میرزا ابوالقاسم فراهانی، تهران، انتشارات کتاب آذین، چاپ اول.
    17. قایم مقامی، باقر (1320)، قایم مقام در جهان ادب و سیاست، تهران، شرکت چاپ کتاب، چاپ اول.
    18. قایم مقام فراهانی، میرزا ابوالقاسم (1372)، دیوان اشعار میرزا ابوالقاسم قایم مقام فراهانی، به انضمام مثنوی جلایر نامه، به اهتمام بدرالدین یغمایی، تهران، انتشارات شرق، چاپ دوم.
    19. قایم مقامی، جهان‌گیر (1359)، نامه‌های پراکنده قایم مقام فراهانی، بخش دوم (نامه‌های مربوط به ماموریت گریبایدوف در ایران و مسایل دیگر در روابط ایران و روسیه)، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، چاپ اول.
    20. ___________ (1357)، نامه‌های پراکنده قایم مقام فراهانی، بخش یکم نامه‌های مربوط به جنگ‌های ایران و روسیه، به کوشش جهان‌گیر قایم مقامی، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، چاپ اول.
    21. قوام، عبدالعلی (1384)، نظریه‌های روابط بین‌الملل؛ نظریه و رویکردها، تهران، انتشارات سمت.
    22. کاشف الغطاء نجفی، جعفر (1422 ق)، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعه الغراء قم، موسسه بوستان کتاب، چاپ دوم.
    23. کمبل، سرجان (1384)، دو سال آخر: یادداشت‌های روزانه سرجان کمبل نماینده انگلیس در دربار ایران سال‌های 34 – 1833 (دوسال آخر سلطنت فتح‌علی شاه قاجار)، به‌کوشش ابراهیم تیموری، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول.
    24. کورف، بارون فیودور (1372)، سفرنامه بارون فیودور کورف، ترجمه اسکندر ذبیحیان، تهران، نشر فکر روز، چاپ اول.
    25. مشیرزاده، حمیرا (1382)، تحول در نظریه‌های روابط بین‌الملل،تهران، انتشارات سمت، چاپ دوم.
    26. مکی، حسین (1372)، قایم مقام در آیینه زمان شرح زندگانی سیاسی، خصوص و ادبی میرزا ابوالقاسم فراهانی، مقدمه کتاب به قلم حسین مکی، تهران، انتشارات کتاب آذین، چاپ اول.
    27. میرزا رضا، قلی (1346)، سفرنامه رضا قلی میرزا نوه فتح‌علی شاه، به‌کوشش اصغر فرمان‌فرمایی قاجار، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
    28. نادر میرزا، (1360)، تاریخ و جغرافی دارالسلطنه تبریز، با مقدمه محمد مشیری، تهران، انتشارات اقبال، چاپ سوم.
    29. نصیری، محمدرضا (1366)، اسناد و مکاتبات تاریخی ایران، دوره قاجاریه، تهران، انتشارات کیهان، چاپ اول.
    30. یک‌رنگیان، میرحسن (1334)، سرنوشت ایران، زندگانی سیاسی و ادبی، صدراعظم شهید قایم مقام فراهانی، تهران، چاپ‌خانه علی اکبر اعلمی، چاپ اول.

    ب. منابع انگلیسی

    1. 31-Glaser, Charles L.(2003). "Structural Realism in a more complex world", Review of International Studies, 2003. 29, 403–414, DOI: 10.1017/S0260210503004030 403.
    2. 32-Rose, G. (1998), "Neoclassical Realism and Theories of Foreign Policy." World Politics, Vol. 51, No. 1, Oct., 1998.
    3. 33- Lobell, Steven E(2002), "War is politics: Offensive realism, domestic politics, and security strategies", Security Studies, No.122,2002
    4. 34- Mammadova Shabnam(2017), "Offensive vs Defensive Realism. Russia's foreign policy towards South Caucasus", Available,
    5. https://www.researchgate.net/publication/321018068_Offensive_vs_Defensive_Realism_Russia's_foreign_policy_towards_South_Caucasus.
    6. 35-Taliaferro, Jeffrey W(2001), "Security Seeking under Anarchy, Defensive Realism Revisited", International Security, 25, No. 3 (Winter 2000/01), 2001.
    7. 36- Waltz, K. N. (1979), Theory of I international Politics, Mass: Addison-Wesley.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار