غرب شناسی درتاریخ معاصر ایران با تکیه بر اندیشه های مخبرالسطنه هدایت

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه تاریخ دانشگاه باقرالعلوم(ع)، قم، ایران

چکیده

شناخت و معرفت ایرانیان نسبت به تمدن جدید غرب از عصر صفویه آغاز شده است .اما این شناخت همواره در دوره های مختلف با فرازو فرودها و رویکردهای گوناگون روبرو بوده است .غرب شناسی در ایران بیشتر در دو شکل تمجیدی و انتقادی جریان داشته است اما به مقتضای هر عصری یکی از این دو شکل غلبه یافته اند.نوشتار حاضرضمن بررسی اجمالی نگاه برخی از ایرانیان به غرب درتاریخ معاصر می کوشد به بررسی تفصیلی دیدگاه مخبرالسلطنه هدایت درموضوع فوق بپردازد.این بررسی با استناد به نوشته های او بخصوص کتاب تحفه مخبری صورت گرفته است.مخبرالسطنه که از رجال نامی ایران درعصر قاجار وپهلوی است علیرغم تحصیل درغرب وآشنایی بامیراث تمدن جدیدآن ،نگرشی انتقادی به غرب دارد.از نظر وی دنیاگرایی ،بی دینی و ماتریالیسم بنیاد تمدن غرب است که مظاهر آن نیز درشکل حرص و رقابت درجمع آوری مال ،خودسری به نام آزادی وروابط ناسالم درعرصه بین المللی تجلی یافته است .علیرغم این مظاهرناپسند که تقلیداز آن برای شرقیان نادرست است ، غرب از نظر وی دارای لابراتوار نیز هست که سزاوار فراگیری است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Western studies in the contemporary history of Iran based on the thoughts of Mokhbir Al-Saltanah Hedayat

نویسنده [English]

  • Seyyed Hossein Falahzadeh
Associate Professor, Department of History, Bagher al-Uloom University, Qom, Iran.hossain270@gmail.com
چکیده [English]

The knowledge of Iranians towards the new civilization of the West has started since the Safavid era. However, this knowledge has always faced ups and downs and different approaches in different periods. Western studies in Iran have mostly flowed in two forms of praise and criticism, but according to the requirements of each age, one of these two forms has been overcome. In addition to the overview of the view of some Iranians towards the West in contemporary history, the present article tries to do a detailed review of Mokhbir al-Saltaneh Hedayat's view on the above topic. This review has been based on his writings, especially the book Tohfah Mokhbiri. Mokhbir al-Saltanah, who is one of the famous men of Iran during the Qajar and Pahlavi eras, has a critical attitude towards the West, despite studying in the West and being familiar with the legacy of its new civilization. According to him, secularism, irreligion and materialism are the foundations of Western civilization, which are manifested in the form of greed and competition in the accumulation of wealth, arbitrariness in the name of freedom and unhealthy relations in the international arena. Despite these unpleasant manifestations, which are wrong to imitate for the Easterners, in his view, the West also has a laboratory that deserves to be studied.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran
  • western studies
  • critical
  • Mokhbir al-Saltanah
  • contemporary history

مراجع

  1. اعتمادالسطنه ، محمد حسن خان(م1313ق)  ، تاریخ منتظم ناصری ، تصحیح محمد اسماعیل رضوانی ،تهران ، دنیای کتاب ، 1363ش.
  2. اکبری ، محمد علی ، تبارشناسی هویت جدید ایرانی ، عصر قاجاریه و پهلوی اول ، تهران ،انتشارات علمی و فرهنگی ، 1384ش .
  3. ایلچی ، ابوالحسن خان ، حیرت نامه (سفرنامه ) ، به کوشش حسن مرسل وند ، تهران ، موسسه خدمات فرهنگی رسا ،1364ش.
  4. بابایی ، حبیب الله ، تمدن و تجدد دراندیشه معاصر عرب ،قم ، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ،1390ش.
  5. بامداد ، مهدی ، شرح حال رجال ایران ، ج 3 ،تهران ، زوار ، چاپ سوم ، 1363ش.
  6. بصیرت منش ، حمید ، علما و رژیم رضاشاه ، تهران ، موسسه چاپ و نشر عروج ، 1376ش .
  7. بهنام ، جمشید، ایرانیان واندیشه تجدد، تهران ،انتشارات فرزان ،1375ش.
  8. بیگدلو ، رضا ، باستان گرایی در تاریخ معاصر ایران ، تهران ، نشر مرکز ، 1380ش .
  9. تاج السطنه ، خاطرات ،به کوشش منصوره اتحادیه وسیروس سعد وندیان ،  تهران ، نشر تاریخ ایران ، 1361ش
  10. جعفریان ، رسول ، رسائل حجابیه ، قم ، دلیل ما ، 1380ش .
  11. جهانگیر میرزا ، تاریخ نو ، تهران ، انتشارات علم ، 1384ش
  12. حائری ، عبدالهادی ، نخنستین رویاروییهای اندیشه گران ایران با دو رویه تمدن بورژوازی غرب ، تهران ، امیر کبیر ، 1367ش.
  13. حکمت ، علی اصغر ، سی خاطره از عصر فرخنده پهلوی ، تهران ، شرکت چاپ پارس ، 2535.
  14. خاکی قراملکی ، محمد رضا ، گفتمان تجدد،تهران ، کتاب فردا، 1390ش.
  15. خلیلی خو ، محمد رضا ، توسعه و نوسازی ایران در دوره ی رضاشاه ، تهران ، جهاد دانشگاهی شهید بهشتی ، 1373ش .
  16. دانل ، دایان مک ، نظریه های گفتمان ، ترجمه حسین علی نوذری ، تهران ، فرهنگ گفتمان ، 1380ش.
  17. داوری اردکانی ، رضا ، درباره غرب ، تهران، هرمس ، چاپ سوم ، 1393ش.
  18. دولت آبادی ، یحیی ، حیات یحیی ، تهران ، عطار وفردوسی ، چاپ چهارم ،1362ش.
  19. راستین ، سیما ، واقعه گوهرشاد به روایت دیگر ، تهران ، نشر راستین ، 1379ش.
  20. رستمی ، فرهاد ، پهلوی ها ( خاندان پهلوی به روایت اسناد ) ، ج اول رضاشاه ، تهران ، موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران ، چاپ دوم ، 1378ش.
  21. رهدار ، احمد، غرب شناسی علمای شیعه درتجربه ایران معاصر ،قم ، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ، 1391
  22. رهنمایی ، سید احمد ، غرب شناسی ، قم ،موسسه امام خمینی ،1384ش.
  23. شقاقی ، حسین قلی خان ، (م 1299ش) ، خاطرات ممتحن الدوله ، زندگی نامه میرزا مهدی خان شقاقی  ، تهران ، امیر کبیر ،1353ش
  24. شیرازی ، میرزا صالح ، سفرنامه ، تصحیح محمد شهرستانی ، تهران ، نشر روزن ، 1347ش.
  25. شیرازی خاوری ، میرزا فضل الله (م 1266ق ) ، تاریخ ذوالقرنین ، تصحیح ناصرافشار فر،تهران ، وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی ،1380ش
  26. صادقی ، فاطمه ، جنسینت ، ناسیونالیسم و تجدد در ایران دوره پهلوی اول ، تهران ، قصیده سرا ، 1384ش.
  27. صلاح ، مهدی ، کشف حجاب ، زمینه ها ، پیامدها و واکنش ها ، تهران ، موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی ، 1384ش .
  28. علیزاده بیرجندی ، زهرا و قنبرعلی رجبلو، نقد و بررسی سفرنامه ناصرالدین شاه به فرنگ با رویکرد تحلیل گفتمان ، مشهد ، مجله جستارهای ادبی ، ش 168، بهار 1389ش.
  29. فاضلی ، نعمت الله ، مدرن یا امروزی شدن فرهنگ ایران،تهران ، پژوهشگاه مطالعات فرهنگی واجتماعی، 1387ش.
  30. فراتی ، عبدالوهاب ، روحانیت وتجدد با تاکیدبرجریان های فکری – سیاسی حوزه علمیه قم ، قم ، پژوهشگاه علوم وفرهنگ اسلامی،1390ش.
  31. فردوست ، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی ، ج 2، تهران، اطلاعات، چاپ سوم،1370ش .
  32. فلاح زاده،سیدحسین، رضاخان وتوسعه ایران، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1391ش.
  33. کرونین ، استفان ، رضاشاه و شکل گیری ایران نوین ، ترجمه مرتضی ثاقب فر، تهران ، جامی ، 1382ش.
  34. کسروی ، احمد ، تاریخ مشروطه ، تهران ، امیرکبیر ،1363ش.
  35. لاهوری ،اقبال ،کلیات اشعار فارسی ،بی جا ، انتشارات جاویدان ،چاپ دوم ،1361ش.
  36. لک زایی ، نجف ، تحولات سیاسی-اجتماعی ایران معاصر، قم ، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ، چاپ دوم ، 1391ش.
  37. مجتهدی ،کریم ،آشنایی ایرانیان با فلسفه های جدید غرب ، تهران ، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ،1379ش.
  38. معیرالممالک ، دوستعلی خان ، یادداشت هایی از زندگانی خصوصی ناصرالدین شاه ، تهران ، نشر تاریخ ایران ، چاپ چهارم ، 1390ش.
  39. مکی ، حسین ، تاریخ بیست ساله ایران ، تهران ، انتشارات علمی ، 1370ش .
  40. مولانا ، حمید ، ظهور وسقوط مدرن ، تهران، کتاب صبح، 1380ش.
  41. ناظم الاسلام کرمانی ، تاریخ بیداری ایرانیان ، تهران ، امیر کبیر ، چاپ هفتم ، 1384ش.
  42. نجفی ، موسی ، اندیشه دینی وسکولاریسم در حوزه معرفت سیاسی و غرب شناسی ، تهران ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ،1375ش.
  43. واحد ، سینا ، قیام گوهر شاد ، تهران ، وزارت ارشاد اسلامی ، 1361ش.
  44. وحدت ، فرزین ، رویارویی فکری ایران با مدرنیت ، ترجمه مهدی حقیقت خواه ، تهران ، ققنوس ، 1382ش.
  45. هاکس ، مریت ، ایران افسانه و واقعیت ، ترجمه محمد حسین نظری نژاد و دیگران ، مشهد ، آستان قدس رضوی ، 1368ش .
  46. هدایت (مخبرالسلطنه ) ، حاج مهدی قلی خان ، افکار امم ، تهران ، چاپخانه علمی ، بی تا ، چاپ دوم.
  47. هدایت (مخبرالسلطنه ) ،_____________، تحفه مخبری (یا کار بیکاری )، باهتمام محسن معینی ، تهران ، نشر چشمه ، 1387ش.
  48. هدایت (مخبرالسلطنه ) ،_____________ ، خاطرات و خطرات، تهران ، زوار ، چاپ چهارم ، 1371ش.
  49. هدایت (مخبرالسلطنه ) ،______________، گزارش نامه ایران ( بخش نخستین گزارش ایران پیش از اسلام )،تهران ، بی جا ، 1317ش.
  50. همایون کاتوزیان ، محمد علی ، دولت و جامعه درایران ( انقراض قاجار و استقرار پهلوی ) ، ترجمه حسن افشار ، تهران ، مرکز ، 1379ش.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار