چرایی و چگونگی مباهات به جعفر بن ابی طالب (س) در روایات هفت شخصیت ممتاز از پیامبر (ص) و اهل بیت (ع)

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه هنر تهران ، ایران،

2 گروه تاریخ اهل بیت، مجتمع تاریخ سیره و تمدن اسلامی، جامعه المصطفی(ص) العالمیه، قم، ایران.

چکیده

روایاتی در منابع شیعه و سنی نقل شده که در آن در کنار رسول خدا (ص) از هفت شخصیت برجسته از اهل‌بیت (ع) یاد شده که دارای فضائلی هستند که در میان پیشنیان و آیندگان بی‌نظیر است. یکی از این هفت شخصیت که به وجود او در میان اهل‌بیت (ع) مباهات شده، جعفر بن ابی طالب است. حال پرسش این است که چرا و چگونه در این روایات به جعفر بن ابی طالب افتخار شده است؟ بررسی توصیفی-تحلیلی این اخبار و روایات نشان داد که جعفر بن ابی طالب به دلیل ویژگی‌های فردی و خاندانی، ایمان و ثبات قدم، فعالیت‌ها و اقدامات موثر در خدمت به اسلام شایستگی این را پیدا کرده که در کنار رسول خدا (ص) و چند تن از اهل‌بیت (ع) ایشان به عنوان یکی از فضائل هفتگانه یاد شود. می‌توان گفت هدف رسول خدا (ص) و اهل‌بیت (ع) از مباهات به جعفر و یادکرد نیک از وی، نشان دادن الگوهای برتر به جامعه، احتجاج در مقابل مخالفان و اثبات برتری و حقانیت اهل‌بیت (ع) و انگیزه‌های عاطفی و امیدبخشی به آینده بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Reasons and ways of boasting to Jafar ibn Abi Talib in the narrations of seven distinguished personalities transmitted from the Prophet and Ahl al-Bayt

نویسندگان [English]

  • Hadi Yaghoubzadeh 1
  • Nematollah Safarifroshani 2
1 Assistant Professor, Department of Islamic Studies, Iran University of Arts, Tehran. yaghoubzadeh@art.ac.ir
2 Ahl al-Bayt History Department, Complex of Islamic History, Sira and Civilization, Al-Mustafa (PBUH) Al-Alamiya University, Qom, Iran
چکیده [English]

Traditions have been narrated in Shia and Sunni sources, in which, along with the Messenger of God, seven prominent personalities from the Ahl al-Bayt are mentioned, who have virtues that are unique among the past and future generations. One of these seven personalities, whose existence is praised among the Ahl al-Bayt, is Jafar ibn Abi Talib. Now the question is, why and how Jafar bin Abi Talib is honored in these traditions? The descriptive-analytical review of these news and traditions showed that Jafar bin Abi Talib, due to his personal and family characteristics, faith and steadfastness, effective activities and actions in the service of Islam, found the merit of being mentioned as one of the seven virtues together with the Messenger of God and some of his family members. It can be said that the purpose of the Messenger of God and the Ahl al-Bayt to praise Jafar and remember him well was to show superior examples to the society, to protest against the opponents and to prove the superiority and righteousness of the Ahl al-Bayt, as well as emotional motives and hope for the future.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jafar ibn Abi Talib
  • boasting
  • seven distinguished personalities
  • Prophet
  • Ahl al-Bayt

مراجع

  1. قرآن کریم، ترجمه محمد مهدی فولادوند.

    1. ابن ابى الحدید، عز الدین ابو حامد (1337)، شرح نهج البلاغه، تصحیح محمد ابو الفضل ابراهیم، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، چاپ اول.
    2. ابن أثیر جزرى، مبارک بن محمد (1367)، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، تصحیح محمد محمد طناحی و طاهر احمد زاوی، قم، موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان‏، چاپ چهارم.
    3. ابن أثیر، عزالدین ابوالحسن علی بن محمد (1409ق)، أسد الغابة فى معرفة الصحابة، بیروت، دار الفکر.
    4. ابن أثیر، عزالدین ابوالحسن علی بن محمد (1385ق)، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر - دار بیروت.
    5. ابن جوزی، أبو الفرج عبد الرحمن (1412ق)، المنتظم فى تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد عبد القادر عطا و مصطفى عبد القادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول.
    6. ابن سعد، محمد بن سعد بن منیع هاشمی (1410ق)، الطبقات الکبرى، تحقیق محمد عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول.
    7. ابن عبدالبر، ابو عمر یوسف بن عبدالله (1412ق)، الإستیعاب فی معرفه الأصحاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دار الجیل، چاپ اول.
    8. ابن عبدالوهاب، حسین (بی­تا)، عیون المعجزات، قم، مکتبة الداورى‏.
    9. ابن عساکر، ابوالقاسم علی (1415ق)، تاریخ مدینة دمشق، بیروت، دار الفکر، چاپ اول.
    10. ابن عقده کوفى، احمد بن محمد (1424ق)، فضائل أمیر المؤمنین علیه السلام، تصحیح عبد الرزاق محمد حسین حرز الدین، قم، دلیل ما، چاپ اول.
    11. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر (1407ق)، البدایة و النهایة، بیروت، دار الفکر.
    12. ابن ماجه، محمد بن یزید (1418ق)، سنن، بیروت، دار الجیل، چاپ اول.
    13. ابن مغازلی، ابو الحسن علی بن محمد (1394ق)، مناقب علی بن ابی طالب (ع)، تحقیق محمد باقر بهبودی، تهران، دارالکتب الإسلامیة.
    14. ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق)‏، لسان العرب‏، بیروت، دار صادر، چاپ سوم.
    15. ابن هشام، عبد الملک بن هشام (1955م)، السیرة النبویة، تحقیق مصطفى السقا و ابراهیم الأبیارى و عبد الحفیظ شلبى، بیروت، دار المعرفة.
    16. ابو الفرج اصفهانى، على بن الحسین (بی­تا)، مقاتل الطالبیین، تحقیق سید احمد صقر، بیروت، دار المعرفة.
    17. احمدى میانجى، على (1419ق)، مکاتیب الرسول (ص)، قم، دارالحدیث، چاپ اول.
    18. اربلى، على بن عیسى (1381ق)، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، تصحیح سید هاشم رسولی محلاتی، تبریز، بنى هاشمى، چاپ اول.
    19. بخارى، محمد بن اسماعیل (1410ق)‏، صحیح البخاری‏، مصحح: لجنة إحیاء کتب السنة، قاهره. وزارة الأوقاف. المجلس الأعلى للشئون الإسلامیة، چاپ دوم.
    20. بلاذری، احمد بن یحیی (1417ق)، انساب الأشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلى، بیروت، دار الفکر، چاپ اول.
    21. بهرامیان، علی (1389)، «مدخل جعفر بن ابی طالب»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر سید محمدکاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
    22. ترمذى، محمد بن عیسى (1419ق)‏، سنن، تحقیق و شرح: احمد محمد شاکر، قاهره، دار الحدیث، چاپ اول.
    23. جوهرى، اسماعیل بن حماد (1376ق)، الصحاح، بیروت، دار العلم للملایین، چاپ اول.
    24. حاکم حسکانی، عبیدالله بن عبدالله (1411ق)‏، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تحقیق محمدباقر محمودى، تهران، التابعة لوزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی، مجمع إحیاء الثقافة الإسلامیة، چاپ اول.
    25. حسینى موسوى، محمد بن أبی طالب (1418ق)،‏ تسلیة المُجالس و زینة المَجالس، کریم فارس حسون، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، چاپ اول.
    26. حمیرى، عبد الله بن جعفر (1413ق)، قرب الإسناد، تصحیح مؤسسة آل البیت علیهم السلام‏، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام‏، چاپ اول.
    27. خزاز رازى، على بن محمد (1401ق)، کفایة الأثر فی النصّ على الأئمة الإثنی عشر، تصحیح عبداللطیف حسینى کوه­کمرى، قم، بیدار.
    28. خوارزمی، موفق بن احمد (1423ق)، مقتل الحسین علیه السلام، قم، انوار الهدى‏، چاپ دوم.
    29. ذهبی، شمس الدین محمد بن احمد (1413ق)، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، تحقیق عمر عبد السلام تدمرى، بیروت، دار الکتاب العربى، چاپ دوم.
    30. راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1412ق)، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت، دارالقلم، چاپ اول.
    31. سلیم بن قیس هلالی (1405ق)‏، کتاب سلیم، تصحیح محمد انصارى زنجانى خوئینى، قم، الهادى‏، چاپ اول.
    32. سید ابن طاووس، على بن موسى (1400ق)‏، الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف، تصحیح علی عاشور، قم، خیام، چاپ اول.
    33. صالحی شامی، محمد بن یوسف (1414ق)، سبل الهدى و الرشاد فى سیرة خیر العباد، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و على محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول.
    34. صالح، محمد (1395ق)، «بطل و معارک: جعفر بن ابی طالب»، منبر الإسلام، السنة الثلاثة و الثلاثون، العدد 6.
    35. صدوق، محمد بن على (1400ق)، الأمالی، بیروت، اعلمى، چاپ پنجم.
    36. صدوق، محمد بن على (1362)، الخصال، تصحیح علی اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین، چاپ اول.
    37. صدوق، محمد بن على (1395ق)، کمال الدین و تمام النعمة، تصحیح علی اکبر غفاری، تهران، اسلامیه، چاپ دوم.
    38. طباطبایى، سید محمد حسین (1417ق)، المیزان فى تفسیر القرآن‏، قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم‏، چاپ پنجم.
    39. طبرسى، فضل بن حسن (1417ق)، إعلام الورى بأعلام الهدى، قم، آل البیت، چاپ اول.
    40. طبرى آملى کبیر، محمد بن جریر بن رستم (1415ق)،‏ المسترشد فی إمامة علیّ بن أبی طالب علیه السلام‏، تصحیح احمد محمودی، قم، کوشانپور، چاپ اول.
    41. طبرى آملى، محمد بن أبی القاسم (1383ق)، بشارة المصطفى لشیعة المرتضى، نجف، المکتبة الحیدریة، چاپ دوم.
    42. طبری، ابو جعفر محمد بن جریر (1387ق)، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد أبو الفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، چاپ دوم.
    43. طوسى، محمد بن حسن (1414ق)، الأمالی، قم، دار الثقافة، چاپ اول.
    44. فتال نیشابورى، محمد بن احمد (1375)، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، قم، انتشارات رضى‏، چاپ اول.
    45. فرات کوفى، فرات بن ابراهیم‏ (1410ق)، تفسیر فرات الکوفی‏، محمد کاظم، تهران، مؤسسة الطبع و النشر فی وزارة الإرشاد الإسلامی‏، چاپ اول.
    46. فراهیدى، خلیل بن احمد (1409ق)، العین، قم، نشر هجرت، چاپ دوم.
    47. فیروزآبادى، محمد بن یعقوب (1415ق)، القاموس المحیط، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول.
    48. قاضی نعمان، نعمان بن محمد (1385ق)، دعائم الإسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الأحکام، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، چاپ دوم.
    49. قاضى نعمان، نعمان بن محمد (1409ق)، شرح الأخبار فی فضائل الأئمة الأطهار علیهم السلام‏، قم، جامعه مدرسین‏، چاپ اول.
    50. قمی، علی بن ابراهیم (1363)، تفسیر القمی، تحقیق طیب موسوی جزایری، قم، دار الکتاب، چاپ سوم.
    51. کراجکى، محمد بن على (1410ق)‏، کنز الفوائد، تصحیح عبدالله نعمة، قم، دارالذخائر، چاپ اول.
    52. کلینى، محمد بن یعقوب (1407ق)، الکافی، تصحیح علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم.
    53. مجلسى، محمد باقر (1403ق)، بحار الأنوارالجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم.
    54. مسعودى، على بن حسین (1426ق)، إثبات الوصیة للإمام علیّ بن أبی طالب، قم، انصاریان، چاپ سوم.
    55. مسعودی، على بن حسین (بی­تا)، التنبیه و الإشراف، تصحیح عبد الله اسماعیل الصاوى، القاهرة، دار الصاوی، (افست قم: مؤسسة نشر المنابع الثقافة الاسلامیة).
    56. مصطفوى، حسن (1430ق)‏، التحقیق فى کلمات القرآن الکریم‏، بیروت- قاهره- لندن، دار الکتب العلمیة- مرکز نشر اثار علامه مصطفوی‏، چاپ سوم.
    57. مفید، محمد بن محمد (1413ق) ب، الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، تصحیح موسسه آل البیت (ع)، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول.
    58. مفید، محمد بن محمد (1413ق) ج، الإفصاح فی الإمامة، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول.‏
    59. مفید، محمد بن محمد (1413ق) الف، الفصول المختارة، تصحیح علی میرشریفی، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول.
    60. مقدسی، مطهر بن طاهر (بی­تا)، البدء و التاریخ، بور سعید، مکتبة الثقافة الدینیة.
    61. مقدسی دمشقی، ضیاء الدین محمد بن عبدالواحد (1389ق)، مناقب جعفر بن ابی طالب، تحقیق: محمد حسن آل یاسین، بغداد، مطبعة المعارف، چاپ اول.
    62. مقریزی، تقى الدین أحمد بن على (1420ق)، إمتاع الأسماع بما للنبى من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، تحقیق محمد عبد الحمید النمیسى، بیروت، دار الکتب العلمیة.
    63. نعمانی، محمد بن ابراهیم (1379ق)، الغیبة، تصحیح علی اکبر غفاری، تهران، نشر صدوق، چاپ اول.
    64. هیثمی، نورالدین علی بن ابی بکر (1353ق)، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، قاهره، مکتبة القدسی.
    65. واقدی، محمد بن عمر (1409ق)، المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، موسسه اعلمی، چاپ سوم.
    66. یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب (بی­تا)، تاریخ الیعقوبى، بیروت ، دار صادر.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار