تحولات و تعاملات اقلیت یهودی ایران، در دوره پهلوی (1304ـ1357ش) با تأکید بر نقش یزد

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه آموزش معارف اسلامی .دانشگاه فرهنگیان صندوق پستی ۸۸۹_۱۴۶۶۵ تهران، ایران.

10.22034/mte.2021.11325.1497

چکیده

با توجه به جایگاه برجسته یزد در تمدن ایرانی ـ اسلامی، پژوهش حاضر می‌کوشد تا مشخص کند نقش و جایگاه اقلیت‌‌های دینی یهودی در عصر پهلوی، در این فرایند تا چه اندازه بوده است؟ مهم بودن اقتصاد و تجارت در زندگی یهودیان شهرهای مسیر بازرگانی و نیز مادی‌گری آنان، در مسکن گزیدن ایشان در مراکز تجاری یزد و اطراف مسجد جامع کبیـر یـزد تأثیرگـذار بـوده است؛ ضمن آنکه تعصب و برخوردهای سخت مُلّایان (روحانیت سنّتی) در حقّ آنها، علت فراری شدن یهودیان از منطقه‌ای به منطقه دیگر بوده است.
با وجود این، بزرگ‌ترین روابط مسالمت‌آمیز و تعاملات ادیان، در یزد اتفاق افتاده اسـت و آن در یـک اتاقک کوچک (بقعه) است که ظاهراً مکان مقدس باستانی ـ تاریخی می‌باشد؛ واقع در خیابان انقلاب یزد. پیروان هر چهار دین فعال در یـزد (اسلام، زرتشت، یهودیت و مسیحی)، آن بقعه را اجر نهاده و بسته به نوع نیات درونی خود، در آن نـذر و نیـاز و شمع روشن می‌کنندو دعا خوانده، حاجت می‌طلبند؛ درحالی‌که مسیحیان در تبلیغ مسیحیت که در سایه استعمار پیر انگلیس صورت می‌گرفت، موفقیتی حاصل نکردند و مردم یزد گرایشی چندانی به مسیحیت پیدا نکردند.
روش پژوهش، کتابخانه‌ای و بررسی مطالعه در اسناد و مراکز دینی اقلیت‌ها و مصاحبه‌های متعدد بوده است. به غیر از چند منبع که به صورت جزوه و یا مطالب پراکنده است، مثل کتاب اقلیت‌‌های مذهبی دوره قاجار (1175ـ1304ش) و یا کتابچه مخبری و...، مورد جامعی تألیف نشده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Developments and interactions of the Jewish minority in the country during the Pahlavi period (1304-1357) with an emphasis on the role of Yazd

نویسنده [English]

  • seyed mansour Emami meybodi
Assistant Professor of Islamic Education Department, Farhangian University PO Box 889-14665, Tehran, Iran
چکیده [English]

      Considering the prominent position of Yazd in Iranian and Islamic civilization, the present study tries to determine how much was the role and position of Jewish religious minorities, especially in Yazd during the Pahlavi era, in this process. In this research, the method of descriptive-analytical work and collection of library materials and examination of documents has been done in the Pahlavi period in the context of the interaction of the people of Yazd in various commercial-economic, cultural-social, religious fields with the Jews. The importance of economy and trade in the lives of Jews, staying in the cities of the trade route, the attention of Jews to the material added value in the housing in the commercial centers of Yazd and around the Grand Mosque of Yazd has been influential. Although no news or historical analysis has been found on this issue, the prejudice and harsh treatment of the clerics against them has been the reason for the fleeing of Jews from one region to another. There have been numerous interactions and confrontations between Shia Muslim and Jewish groups in Yazd, and despite this, the largest peaceful relations and interfaith interactions have taken place in Yazd. Apart from a few sources that are in the form of pamphlets or scattered materials, such as the study of religious minorities in the Qajar period (1175-1304 A.H.) or information booklets, etc., no comprehensive material has been authored.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jews
  • Muslims
  • interaction
  • confrontation
  • Yazd
  • Pahlavi period

Creative Commons License

This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 http://creativecommons.org/licenses/by/4.0

 

 

  1. منابع

    1.قرآن کریم، ترجمه الهی قمشه‌ای.

    الف. اسناد

    1. روحانی، حمید (1356). اسناد انقلاب اسلامی، بررسی و تحلیل از نهضت امام خمینی در ایران، ج1و3، تهران: بنیاد تاریخ‌پژوهی ایران معاصر.
    2. سازمان اسناد ملی ایران، شماره تنظیم 102006، پاکت 885 .
    3. سند مورخ 26/8/1341، به نقل از: یاران امام به روایت اسناد ساواک.

    ب. کتاب‌ها

    1. آفاری، ژانت (2015). از آوارگی تا استقرار، نک: سرشار، فرزندان استر.
    2. آمار از آموزش و پرورش استان یزد (1398)

    .

    1. ابرامی، هوشنگ (1997). جهود نجس، لس‌آنجلس: نشر کتاب.
    2. افشار سیستانی، ایرج (1387). شناخت انسان یزد، تهران: انتشارات هیرمند.
    3. امامی میبدی، سید منصور (1391). اوضاع سیاسی فرهنگی یزد دوران پهلوی اوّل، یزد: نشر تیک.
    4. امامی، سید حسن (1389). حقوق مدنی، ج1، تهران: الإسلامیة.
    5. اوبن، اوژن (1362). ایران امروز، مترجم: علی‌اکبر سعیدی، تهران: زوار.
    6. اورسل، ارنست (1353). سفرنامه قفقاز و ایران، مترجم: علی‌اصغر سعیدی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    7. بشارت، حسین (1386). یزد، شهرمن، یزد: انتشارات اندیشمندان.
    8. بهار، مهرداد (1386). ادیان آسیایی، تهران: نشر چشمه.
    9. پاپلی یزدی، محمدحسین (1388). شازده حمام، ج2و3، مشهد: نشر پاپلی.
    10. پولاک، یاکوب ادوارد (1361). ایران و ایرانیان، مترجم: کیکاوس جهانداری، تهران: خوارزمی.
    11. تاج‌‌پور، محمودعلی(1344). تاریخ در اقلیت مذهبی، یهود و مسیحیت در ایران، تهران: مؤسسه‌ مطبوعاتی فراهانی.
    12. تسخیری، محمدعلی (1383). اقلیت‌های مسلمانان و راهکارها، تهران: مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی.
    13. تلمود فلسطینی، سوطا، 16.
    14. تشکری بافقی، علی‌اکبر(1377). مشروطیت در یزد، تهران: مرکز یزدشناسی.
    15. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1388). ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش.
    16. جمعی از نویسندگان، اطلاعات ارائه‌شده از کتابچه‌ رضاشاه، غیرچاپی، سالنامه دبیرستان کیخسروی در اختیار دکتر میرحسینی عضو هیئت علمی تاریخ دانشگاه یزد.
    17. حسینی، اکرم، با همکاری محمدرضا شجاع (1382). سیمای میراث فرهنگی استان یزد، تهران: انتشارات و تولیدات فرهنگی سازمان میراث فرهنگی کشور.
    18. دی لوب، لورنس (1977). زندگی یهودیان در جنوب ایران، نشر گوردون و شکست.
    19. رجبی، محمدحسین (1374). زندگی‌نامه‌ سیاسی امام خمینی، تهران: مؤسسه‌ فرهنگی قلبه.
    20. رضوی، سیدمحمد (نواب وکیل) (1317). کشف الحقایق، یزد: نسخه خطی موجود در کتابخانه وزیری.
    21. رهبر‌، پرویز ‌(1325). تاریخ یهود از اسارت بابل تا امروز‌، بی‌نا.
    22. سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران، دانشنامه تاریخ معماری ایران‌شهر، بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ اکتبر ۲۰۱۵، دریافت‌شده در: 10/۰۵/2011.
    23. سرشار، هما (1996). تروعا یهودیان ایرانی در تاریخ معاصر، تهران: انتشارات مرکز تاریخ شفاهی یهودیان ایرانی.
    24. سرشار، هومن (1384). فرزندان استر (مجموعه مقالاتی در باره تاریخ و زندگانی یهودیان ایران)، مترجم: مهرناز نصیریه، تهران: انتشارات کارنگ.
    25. سلیمی، زهره؛ زنده‌دل، حسن؛ نوزوزی، محرم (1377). مجموعه جامع ایران‌گردی: استان یزد، مترجمان: شریف مطوف و محمدرضا نجم‌الدین، تهران: نشر مؤسسه تحقیقات و انتشارات کاروان جهان‌گردان.
    26. شاهرخ، کیخسرو (1355). یادداشت‌ها، به کوشش و زیرنویس: جهانگیری اشیدری، تهران: انتشارت پرچم.
    27. شریعتی، روح‌الله (1386). اقلیت‌های دینی، ‌تهران: ‌کانون‌ اندیشه جوان.
    28. شریعتی، علی‌اکبر (1381). شهر من یزد، یزد: لاله کویر.
    29. عهد عتیق، سفر پیدایش، باب 2 و 24.
    30. عیسوی، چارلز (1369). تاریخ اقتصادی ایران (عصر قاجار: 1215ـ1332)، مترجم: یعقوب آژند، تهران: نشر گستره.
    31. قدیانی، عباس(1384). تاریخ ادیان و مذاهب در ایران، تهران: نشر فرهنگ مکتوب.
    32. کرمانی، ناظم الاسلام (1362). تاریخ بیداری ایرانیان، به تصحیح: علی‌اکبر سعیدی سیرجانی، تهران: نشر امیرکبیر.
    33. کهن، یوسف (1993). گزارش خاطرات و فعالیت‌‌های سیاسی و اجتماعی، تهران: نشر شرکت کتاب.
    34. گزیده نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن (۱۳۹۵).
    35. لوی، حبیب (2001). فرزندان استروتاریخ یهودایران، به کوشش: هومن سرشار، تهران: انتشارات گنج دانش.
    36. لوئیس، برنارد (2018). دائرة المعارف جودایکا، تهران: ایران.
    37. محمدی‌نیا، اسدالله (1382). فلسفه تکلیف برای نوجوانان، تهران: نشر سبط اکبر.
    38. مخبری، مهدی (1384). اقلیت‌‌های دینی، زرتشتی و کلیمی استان یزد، یزد: انتشارات وصال.
    39. مری شیل، لیدی (1368). خاطرات لیدی شیل، مترجم: حسین ابوترابیان، تهران: نشر نو.
    40. معاونت برنامه‌ریزی استانداری یزد (1358). اخبار کوزنستوزا، اوضاع سیاسی اقتصادی و اجتماعی ایران.
    41. موریتی هورویتز، میچل (2005). دائرة المعارف یهودیت، تهران: انتشارات انفورماتیک.مول، ماریژان؛ هرتزفلد، گیرشمن (1378). سرزمین جاویدان، مترجم: ذبیح‌الله منصوری، تهران: انتشارات زرین.
    42. ویلز، چارلز جیمز (1368). ایران در یک قرن پیش (سفرنامه ویلز)، مترجم: غلامحسین قراگوزلو، تهران: نشر اقبال.
    43. هاکس، مریت (1368). ایران؛ افسانه و واقعیت، مترجم: نظری‌نژاد و دیگران، مشهد‌: معاونت فرهنگی آستان قدس.‌

    ج. نشریات/ مقالات

    1. اشیدری، جهانگیر (1355). «تاریخ پهلوی و زرتشتیان»، ماهنامه هوخت، تهران، ش255.
    2. رشد بیگی، زهرا (1386). «یهودیان ایران»، مؤسسه گفتگوی ادیان، ش216.
    3. روزنامه‌ اطلاعات، ش15842، یکشنبه 9 اردیبهشت 1358.
    4. شمس اسفندآبادی، حمیدرضا؛ ناصر جدیدی، فیض‌الله بوشاسب گوشه (1394). «تعاملات اقلیت یهود یزد با مسلمانان در دوره قاجار»، فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشنامه تاریخ، سال یازدهم، زمستان، ش41.

    د. مصاحبه

    1. مصاحبه و نوشته‌‌های خداداد گوهریان (1394). «نگهبان رستم‌باغ تهران‌پارس»، 5/4/1392.

    . منابع خارجی

    1. Between Foreigners and Shi‘is, Daniel Tsadik, p. 13, Stanford University Press, 2007.
    2. Loeb, 1977, p. 24, Gordon and Breach.
    3. Iran Facing Others: Identity Boundaries in a Historical Perspective, Abbas Amanat, Farzin Vejdani, Palgrave Macmillan, Feb 14, 2012, p. 236.
    4. Jewish communities in exotic places, Ken Blady, P. 65, Jason Aronson Inc, 2000.
    5. Jewish Identities in Iran: Resistance and Conversion to Islam and the Baha'i, Mehrdad Amanat, I.B.Tauris, Aug 29, 2013, P. 41.
    6. Jews in Islamic Countries in the Middle Ages, Moshe Gîl, BRILL, 2004, p. 58.
    7. Lior Sternfeld, Iranian Studies,6-47:6, 857-869, 2014.
    8. Mattair, Thomas R. (2008). Global security watch--Iran: a reference handbook. ABC-CLIO. p. 3. ISBN 9780275994839. Retrieved 2010-09-24.
    9. Milani, Abbas The Shah, London: Macmillan, 2011.
    10. Outcaste: D. Loeb, 1977, p. 133, Gordon and Breach.
    11. Outcaste:Jewish life in southern Iran, Laurence D. Loeb, 1977, p. 27, Gordon and Breach.
    12. Simon, Michael Menachem Laskier, Sara Regue, Columbia University Press, 2013, P. 385.
    13. Sephardi and Middle Eastern Jewries: Goldberg, Indiana University Press, 1996 , P. 244.
    14. The Jews of Iran in the Nineteenth Century, David Yeroushalmi, BRILL, 2009, p. 358.
    15. Yousef Cohen Reports & Memoirs - Member of Iranian Parliament Representing (303).

    و. وبگاه‌ها

    1. 7dorim.com
    2. ajcarchives.org
    3. bbc.com
    4. iid.org
    5. jta.org
    6. fa.wikipedia.org