تحلیلی بر نقش ترجمه در روزنامه‌های «اختر» و «سروش» در انتقال گفتمان انتقادی متأثر از فضای فکری استانبول به ایرانِ دوره قاجار

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، تاریخ ایران بعد از اسلام، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

2 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

10.22034/mte.2022.11080.1487

چکیده

با رویارویی ایران عهد قاجار با غرب و آگاهی از رشد آنان، نیاز به شناخت تمدن نوین آشکار شد. اگرچه ایرانیان به‌صورت مستقیم با غرب در ارتباط بودند، ولی بسیاری از این تجربه‌ها، از مسیرهای واسطه از جمله عثمانی و به‌ویژه در فضای فکری استانبول منتقل می‌شد. یکی از راه‌های شناخت غرب، تأثیرپذیری روزنامه‌های «اختر» و «سروشِ» چاپ استانبول، پیش و پس از انقلاب مشروطه با استفاده از ترجمه است. بنابراین، این سؤال پیش می‌آید که ترجمه‌ تحولات فکری ـ سیاسی استانبول در این روزنامه‌ها، چه تأثیری در گفتمان انتقادی آنان داشته است؟ این پژوهش، بر اساس روش توصیفی ـ تحلیلی مبتنی بر گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای و دسترسی به آرشیو این روزنامه‌ها، سعی در پاسخ به این پرسش‌ دارد.
یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که روزنامه‌های «اختر» و «سروش»، از فضای فکری عثمانی متأثر بودند و ترجمه اخبار و مقالات سیاسی در این روزنامه‌ها، تأثیر عمیقی در گفتمان انتقادی آنها داشتند. به‌علاوه، مشخص شد که مترجمان و نویسندگان این روزنامه‌ها، به انتقال تجدد و تفکر انتقادی به ایران دوره‌ قاجار کمک شایانی کردند. در نتیجه، گفتمان انتقادی با عبور از عثمانی و متأثر از آن، تجلی خاصی یافت که بیشتر منطبق با فرهنگ شرق و اسلامی ـ ایرانی بود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An analysis of the role of translation in Akhtar and Soroush newspapers in transferring critical discourse influenced by the intellectual atmosphere of Istanbul to Qajar period Iran

نویسندگان [English]

  • eskandar kiani shavandi 1
  • Mohammad mehdi Moradi Khalaj 2
1 PhD student. Faculty of Literature and Humanities, Shiraz University, Shiraz, Iran
2 Associate Professor, Department of History, shiraz University. shiraz. iran.
چکیده [English]

With the confrontation of Qajar-era Iran with the West and awareness of their growth, the need to know the new civilization became apparent. Although Iranians were in direct contact with the West, many of these experiences were transmitted through intermediary routes, including the Ottoman Empire, and especially in the intellectual atmosphere of Istanbul. One of the ways to know the West is the influence of Akhtar and Soroush newspapers in Istanbul, before and after the constitutional revolution, by using translation. Therefore, the question arises, what effect did the translation of Istanbul's intellectual-political developments in these newspapers have on their critical discourse? This research tries to answer this question based on the descriptive-analytical method based on the collection of library information and access to the archives of these newspapers. The findings of the research show that Akhtar and Soroush newspapers were influenced by the Ottoman intellectual atmosphere and the translation of political news and articles in these newspapers had a profound effect on their critical discourse. In addition, it was found that the translators and writers of these newspapers helped to transfer modernity and critical thinking to Qajar period Iran. As a result, the critical discourse, passing through the Ottoman Empire and being influenced by it, found a special manifestation that was more compatible with the Eastern and Islamic-Iranian culture.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qajar
  • modernity
  • translation
  • Istanbul
  • Akhtar and Soroush newspapers

Creative Commons License

This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 http://creativecommons.org/licenses/by/4.0

مراجع

  1. آبادیان، حسین(1388). بحران آگاهی و تکوین روشنفکری در ایران، تهران: انتشارات کویر.
  2. آذرنگ، عبدالحسین(1394). تاریخ ترجمه در ایران از دوران باستان تا پایان عصر قاجار، تهران: ققنوس.
  3. آرین پور، یحیی(1374). از صبا تا نیما (تاریخ 150 سال ادب پارسی)، تهران: زوار.
  4. اختر، سال اول، شماره 8، 27 ذی‌الحجه 1292 ق / 24 ژانویه 1876 م.
  5. اختر، سال اول، شماره 12، 27 ذی‌الحجه 1292 ه.ق / 24 ژانویه 1876 م.
  6. اختر، سال دوم، شماره 37، 11 صفر 1293 ه.ق / 7 مارس 1876 م.
  7. اختر، سال دوم، شماره 45، 22 صفر 1293 ه.ق / 18 مارس 1876 م.
  8. اختر، سال سوم، شماره 4، 23 محرم 1294 ه.ق / 7 فوریه 1877 م.
  9. اختر، سال سوم، شماره 12، 28 صفر 1294 ه.ق / 14 مارس 1877 م.
  10. اختر، سال سوم، شماره 14، 9 ربیع‌الاول 1294 ه.ق / 24 مارس 1877 م.
  11. اختر، سال سوم، شماره 15، 12 ربیع‌الاول 1294 ه.ق / 28 مارس 1877 م.
  12. اختر، سال سوم، شماره 17، 19 ربیع‌الاول 1294 ه.ق / 4 آوریل 1877 م.
  13. اختر، سال سوم، شماره 18، 22 ربیع‌الاول 1294 ه.ق / 7 آوریل 1877 م.
  14. اختر، سال هفدهم، شماره 4، 24 محرم 1308 ه.ق / 9 سپتامبر 1890 م.
  15. اختر، سال هفدهم، شماره 13، 27 ربیع‌الاول 1308 ه.ق / 11 نوامبر 1890 م.
  16. اختر، سال هفدهم، شماره 23، 9 جمادی‌الآخر 1308 ه.ق / 20 ژانویه 1890 م.
  17. اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان(1350). روزنامه خاطرات‌ اعتمادالسلطنه‌، به کوشش‌ ایرج‌ افشار، تهران‌: امیرکبیر.
  18. __________________ (1374). المآثر و الآثار چهل سال تاریخ ایران در دوره پادشاهی ناصرالدین‌شاه، به کوشش ایرج افشار، تهران: اساطیر، جلد1.
  19. براون، ادوارد(1376). انقلاب مشروطیت ایران، مهری قزوینی، تهران: انتشارات کویر.
  20. _______ (1386). تاریخ مطبوعات و ادبیات ایران در دوره‌ی مشروطیت، محمد عباسی، تهران: نشر علم.
  21. بهنام، جمشید(1372). «منزلگاهی در راه تجدد ایران: اسلامبول»، ایران نامه، سال یازدهم، ش 2، 271- 282 .
  22. ________(1383). ایرانیان و اندیشه تجدد، تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.
  23. حضرتی، حسن(1389). مشروطه عثمانی، تهران: پژوهشکده تاریخ اسلام.
  24. دولت‌آبادی، یحیی(1361). حیات یحیی، تهران: عطار، جلد 3.
  25. رئیس نیا، رحیم(1385). ایران و عثمانی در آستانه قرن بیستم، تهران: نشر مبنا، جلد1.
  26. سروش، شماره 1، 12 جمادی‌الآخر 1327 ه.ق / 1 جولای 1909 م.
  27. سروش، شماره 2، 19 جمادی‌الآخر 1327 ه.ق / 8 جولای 1909 م.
  28. سروش، شماره 3، 25 جمادی‌الآخر 1327 ه.ق / 14 جولای 1909 م.
  29. سروش، شماره 4، 3 رجب 1327 ه.ق / 21 جولای 1909 م.
  30. سروش، شماره 7، 30 شعبان 1327 ه.ق / 15 سپتامبر 1909 م.
  31. سروش، شماره 8، 12 رمضان 1327 ه.ق / 27 سپتامبر 1909 م.
  32. سروش، شماره 9، 20 رمضان 1327 ه.ق / 5 اکتبر 1909 م.
  33. صالحی، نصرالله(1396). «ترجمه از زبان ترکی عثمانی به فارسی در دوره‌ی ناصری؛ مطالعه‌ی موردی: ترجمه‌های محمد عارف اسپناقچی پاشا زاده» مطالعات آسیای صغیر، شماره 3، بهار و تابستان، 63 -82.
  34. صدر هاشمی، محمد(1363). تاریخ جراید و مجلات ایران، اصفهان: انتشارات کمال، جلد1.
  35. فشاهی، محمدرضا(1352). «نهضت ترجمه در عهد قاجاریه» مجله نگین، شماره 99، مردادماه، 18-25.
  36. قاسمی، فرید(1379). مشاهیر مطبوعات ایران: اعتمادالسلطنه، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، جلد1.
  37. کسروی، احمد(1373). تاریخ مشروطه ایران، تهران: امیرکبیر.
  38. گاللی، هانری و فؤاد ثنایی بیک(1332ق). تاریخ اقصای شرق یا محاربه‌ روس‌ و ژاپون، میرزا باقر خان مترجم تبریزی، تهران: کتابخانه‌ حاجی شـیخ احـمد کتاب‌فروشی شیرازی.
  39. ملک پور، جمشید(1385). ادبیات نمایشی در ایران، تهران: توس.
  40. ناطق، هما(1386). ایران در راه‌یابی فرهنگی (1848-1834 م)، پاریس: انتشارات خاوران و مرکز پخش پگاه.
  41. Hatice, Kilic(2006). Iran’in Modernlesme Surecinde Osmanli Devlet’nin Rolu, (1848-1923), Hüseyin Salman, Yüksek Lisans Tezi, marmara universitesi: İstanbul.
  42. Riza, Kurtulus(2010). Iran Mesrutiyet Hareketinde Osmanli Etkisi 1906-1911, Ali Satan, Doktora Tezi, marmara universitesi: İstanbul.
  43. Yavuz, M. Hakan(2009). Secularism and Muslim Democracy in Turkey, Cambridge: Cambridge University Press.
مطالعات تاریخی جهان اسلام
دوره 11، شماره 25 - شماره پیاپی 25
سال یازدهم، شماره بیست و پنج، بهار1402
فروردین 1402
صفحه 7-29

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار