نقش سازمان همکاری اسلامی در تحولات سیاسی افغانستان (1380- 1357)

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسنده

دکترای تاریخ معاصر جهان اسلام و عضو هیأت علمی دانشگاه خاتم‌النبیین(ص)، افعانستان .

10.22034/mte.2022.14090.1639

چکیده

افغانستان در بیش از چهار دهه اخیر اسیر تحولات پر التهاب و اضطرابی بوده و بحران‌ها در آن در اوج قرار داشته است. سازمان همکاری اسلامی هم که در 1969 توسط کشورهایی، از جمله افغانستان، تأسیس شد، حمایت از مبارزات استقلال‌طلبانه اسلامی و برقراری صلح عادلانه جهانی را از اهداف خود اعلام نموده است. مسئله تحقیق ‌این بود که این سازمان در تحولات سیاسی افغانستان و در راستای پایان دادن به بحران‌های این کشور چه اقداماتی را انجام داده است. پرسش اصلی متناسب با این مسئله این بود که نقش سازمان همکاری اسلامی در تحولات سیاسی افغانستان چه بوده است؟
تلاش بر این بود که به این پرسش، با استفاده از روش اسنادی پاسخ علمی داده شود. با درنظرداشت این فرضیه که سازمان همکاری اسلامی به دلیل ضعف ساختاری و سیاست‌های خاص اعضای آن، نقش قابل قبولی در تحولات سیاسی افغانستان نداشته و در کاستن از بحران‌های این کشور ناکام مانده است؛ در واقع نقش این سازمان از حد انتشار اعلامیه‌های بی‌خاصیت فراتر نرفته است.
بررسی‌های انجام‌شده به این یافته‌ها منجر شد که سازمان در دوران جهاد و مقاومت اسلامی تلاش داشت که از طریق اعمال فشار سیاسی بر اتحاد شوروی و رژیم کمونیستی کابل و حمایت از جهاد و مقاومت اسلامی به صورت مسالمت‌آمیز قضیه افغانستان را حل نماید؛ ولی در دوران جنگ‌های داخلی فقط به انتشار بیانیه‌های دعوت به صلح و نگرانی از جنگ اکتفا کرد. ضعف ساختاری و سیاست خارجی ناهماهنگ و متعارض اعضای سازمان مهم‌ترین دلایل ناکامی و ناکارآمدی سازمان در حل این قضایا و اجرایی نشدن اعلامیه‌های آن به شمار می‌رود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Political Changes in Afghanistan and the Role of Organization of Islamic Cooperation 1978 - 2001

نویسنده [English]

  • Sayyed Besmellah Mahdavi
1.PhD in History of Islamic Civilization, Complex of History, Sirah and Islamic Civilization, Al-Mustafa (PBUH) International University,
چکیده [English]

For more than four decades Afghanistan has been caught up and grappling with continues crises. The Organization of Islamic Cooperation (OIC), which was established in 1969 by a number of countries including Afghanistan, announced support for Islamic independence efforts and a just universal peace, as part of its objectives. The purpose of the research was to find out what concrete steps The Organization has taken to end the crisis in the country. Thus, the main question of its role in political changes in Afghanistan is on the surface?
The intension was to respond to the question using documentary academic evidences. With this hypothesis that the OIC, due to its poor structural framework and divided policies of its member countries, has not played a positive role in the political changes and has failed to prevent or reduce the on-going crises downgrading its role to issuing only empty and useless statements.
A review of the research findings concluded that, during resistance against Soviet invasion of Afghanistan the OIC tried to influence a peaceful resolution by exerting pressure on USSR, its puppet Communist Regime in Kabul and by supporting the Islamic resistance of Jihad. However, during the civil war the OIC involvement was limited to only releasing statements inviting the warring parties to peace and raising its concerns. The poor organizational structure, uncoordinated and conflicting policies and stances have been the main reasons for its failure and ineffectiveness in asserting influence and implementing its statements.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Organization
  • Afghanistan
  • Political Changes
  • Islamic Jihad & Resistance Islamic Cooperation
  • Civil Wars
  • etc
  1. الف. کتب و مقالات:

    قرآن کریم.

    1. [بی‌نام]، بررسی‌های بازرگانی، ش 127، 1376 ش.
    2. «بیانیه تهران»، نشست هشتم سازمان کنفرانس اسلامی- تهران، مطالعات خاورمیانه، ش ۱۲، ۱۳۷۶ش.
    3. احمد رشید، طالبان، زنان، تجارت مافیا و پروژه عظیم نفت در آسیای مرکزی، نجله خندق، نشر بقعه، تهران، ۱۳۸۲ش.
    4. اندیشمند، محمداکرام، روابط افغانستان و پاکستان در دوره ریاست جمهوری محمد داود، پژوهش‌سرای تاریخ افغانستان.
    5. برهانی، سیدهادی، موقعیت سازمان کنفرانس اسلامی در نظم نوین بین‌المللی، مطالعات خاورمیانه، ش ۱۰ و ۱۱، ۱۳۷۶ش.
    6. بزرگمهری، مجید و علیرضا محمدخان و فاطمه نعمتی، علل واگرایی در سازمان همکاری اسلامی، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، ش ۱۸، ۱۳۹۵ش.
    7. حاجی کریمی خادمی، مازیار، طالبان؛ خاستگاه و مبانی فکری، کانون اندیشه جوان، تهران، 1392ش.
    8. حسینی سنگلاخی، دلایل روی کار آمدن و سقوط مجاهدین در افغانستان، تحولات منطقه‌ای افغانستان (1378)، به کوشش حسین احمدی، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، تهران، (مجموعه مقالات همایش).
    9. حیدری، محمد جلال، پایان‌نامه: آسیب‌شناسی کارکرد سازمان همکاری اسلامی در موضوع فلسطین، جامعه المصطفی العالمیه، قم، 1392ش.
    10. دانش بختیاری، محمدقاسم، عملکرد سازمان ملل در قبال بحران افغانستان، پژوهشنامه حقوق اسلامی، ش3 و 4، 1389ش.
    11. دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، پاکستان، وزارت امورخارجه، تهران، 1389ش.
    12. دولت‌آبادی، بصیر احمد، شناسنامه افغانستان، عرفان، تهران، 1387ش.
    13. رجاء، علی‌اصغر، تحلیل تاریخی از: مشارکت سازمان همکاری اسلامی (oic) در افغانستان با تأکید بر دوره کرزای، دو فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات تاریخی جهان اسلام، ش4، 1393ش.
    14. روزنامه راه نجات: شماره 820 ،ص 2، سازمان کنفرانس اسلامی و نقش فعال در افغانستان، 23 حوت 1386ش.
    15. زرگر و پازوکیان، تحلیل واگرایی‌ها در سازمان همکاری اسلامی بر اساس نظریه کانتوری و اشپیگل، فصلنامه دولت پژوهی جمهوری اسلامی ایران، سال هفتم، شماره یکم، بهار 1400ش.
    16. السید سلیم، محمد و دیگران، سازمان کنفرانس اسلامی در جهان متغیر، حسن رضایی، وزارت امور خارجه، تهران، 1376ش.
    17. شوشتری، سید محمدجواد، کاستی­ها و بایستی­های فرهنگی جهان اسلام؛ سازمان کنفرانس اسلامی، امیرکبیر، تهران، 1383ش.
    18. شهیدی، سید جعفر، تاریخ تحلیلی اسلام، مرکز نشر دانشگاهی، چاپ ۳۸، تهران، ۱۳۸۵ش.
    19. عارفی، محمداکرم، مبانی قومی و مذهبی طالبان، مجله علوم سیاسی، ش4، 1378ش.
    20. عبداللهی، محمود، جایگاه سازمان کنفرانس اسلامی در آفریقا و نقش کشورهای آفریقایی مسلمان، فصلنامه مطالعات آفریقا، پاییز و زمستان ۱۳۸۲ش.
    21. عرفانی، محمد، مهاجرت؛ فرصت‌ها و چالش‌ها، فصلنامة طرح نو، ش 22، سال ششم، قم، 1388 ش.
    22. فرهنگ، محمدصدیق، افغانستان در پنج قرن اخیر، ج۳، اسماعیلیان، قم، ۱۳۸۰ش.
    23. فوزی تویسرکانی، یحیی، سازمان کنفرانس اسلامی (ساختار، عملکرد و روابط آن با ایران)، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران، 1377ش.
    24. قیومی، سمیع الحق، اهمیت سازمان همکاری اسلامی (OIC) برای افغانستان، 8 صبح، 21 حمل 1398ش.
    25. کوردووز، دیه‌گو و سلیگ اس هاریسون، پشت پرده افغانستان، اسدالله شفایی، الهدی، تهران، ۱۳۷۹ش.
    26. گروهی از پژوهشگران، همسایه نزدیک‌تر از خویش؛ افغانستان از ویژگی‌های طبیعی تا خصوصیات انسانی، سعید ارباب شیرانی و هوشنگ اعلم، نشر کتاب مرجع، تهران، 1387ش.
    27. لعلستانی، جنگ قدرت در افغانستان (وقایع سه دهه اخیر افغانستان)، [بی‌نا] کابل، 1384ش.
    28. مارسدن، پیتر، طالبان؛ جنگ، مذهب، و نظام جدید در افغانستان، کاظم فیروزمند، نشر مرکز، تهران، 1379ش.
    29. ممدوحی، فرزاد، سازمان کنفرانس اسلامی، وزارت امورخارجه، تهران، 1375ش.
    30. موسوی اصل، سید حسن و سید احمد طباطبایی، رویکرد سازمان همکاری اسلامی؛ از رویگردانی تا توجه به حقوق بشر، از رویگردانی تا توجه به حقوق بشر، نشریه علمی مطالعات حقوقی معاصر، سال یازدهم، شماره 21، 1399ش.
    31. نواختی مقدم، امین و حامد انوریان اصل، چالش‌های همگرایی در میان کشورهای اسلامی (مطالعه موردی سازمان کنفرانس اسلامی)، نشریه جامعه‌شناسی و اقتصادی توسعه، ش 35-34، 1390.

    ب. سایت‌ها:

    1. امیری، پیمان، سازمان همکاری اسلامی و آینده پیش رو، .vista.ir.
    2. (زکی، حفیظ الله، روزنامه افغانستان، 1396، dailyafghanistan.com/opinion_detail.php?post_id=141437)
    3. سایت دانشگاه ام‌القریhttp://uqu.edu.sa/page/ar/176648 .
    4. سایت سازمان همکاری اسلامی oic.oic.org.