واکاوی مضامین پنهان در تاریخ نگاری ایران قرون میانه

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسنده

گروه تاریخ، واحد آباده، دانشگاه آزاد اسلامی، آباده، ایران

چکیده

مقالۀ حاضربه بررسی مضامین پنهان در کتاب های تاریخی دوران میانه ایران می پردازد و هدف از نگارش مقاله پاسخ به این سه پرسش است که مضامین پنهان چیست؟ چگونه می توان وجود آن ها را در متون تاریخی اثبات کرد؟ اشکال مختلف مضامین پنهان در کتب تاریخی مذکور چه بوده است؟ منظور از مضامین پنهان پوشیده گویی و یا به تلویح سخن گفتن مورخان سنتی در متون تاریخی است. تحلیل محتوای متون تاریخی گویای آن است که مورخان سنتی گاهی از طریق مضامین پنهان پیام هایی را به خوانندگان انتقال می دادند. با وجود آن که توجه به مضامین پنهان می تواند درک ما را نسبت به محتوای متون تاریخی و کارکردهای تاریخ نگاری سنتی تعمیق بخشد، این مبحث تا کنون چندان مورد توجه پژوهشگران نبوده است. از این رو در این مقاله، کتب تاریخی دوران سامانی تا حملۀ مغول به عنوان متون مورد بررسی انتخاب شده اند تا از طریق واکاوی مضامین پنهان موجود در این آثار نشان داده شود که مورخان دنیای سنت چگونه ازاین طریق با مخاطبان خود ارتباط برقرار می کردند. یافته ها حکایت از آن دارد که مورخان سنتی از طریق مضامین پنهان، بسته به نیتشان پیام هایی را تلویحا به خوانندگان انتقال می داده اند. این پیام ها بیشتر ناظر به اموری مانند آموزش شیوه های صحیح ملکداری، نسب سازی و تجزیه و تحلیل وقایع می باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A study of hidden themes in the historiography of middle Iran

نویسنده [English]

  • masood safari
Department of History, Abadeh Branch, Islamic Azad University, Abadeh, Iran
چکیده [English]

The present article examines the hidden themes in the historiography of medieval Iran. The purpose of writing this article is to answer these three questions: What are the hidden themes? How can the existence of hidden themes in traditional Iranian historiography be proven? What are the different examples of hidden themes in the historical books of medieval Iran? The hidden themes are hidden and implied by traditional historians in historical texts. Analysis of the content of historical texts shows that traditional historians sometimes conveyed messages to readers through hidden themes. Although attention to hidden themes can provide a better understanding of the content of historical texts and the functions of traditional historiography, this topic has not been much considered by researchers. Therefore, in the present article, the historical books of the Samanid period up to the Mongol invasion have been selected to show how historians communicated with their audiences through hidden themes in these works. The findings suggest that historians have implicitly conveyed messages to readers through hidden themes, depending on their intentions. These messages are mostly about teaching things like proper governance practices,, event analysis, and genealogy.
Keywords: Hidden Themes, Traditional Iran Historiography, historiography of medieval Iran, Historians, Message Transmission.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hidden Themes
  • Traditional Iranian Historiography
  • historiography of medieval Iran
  • historians
  • Message Transmission

Creative Commons License

This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 http://creativecommons.org/licenses/by/4.0

مراجع

  1. ابن بلخی،(1363) فارسنامه، به اهتمام گای لیسترانج و رینولد آلن نیکلسون، تهران، دنیای کتاب.
  2. ابن فندق، ابوالحسن علی بن زید بیهقی،(1361)تاریخ بیهق،با تصحیح و تعلیقات احمد بهمنیار،تهران، فروغی.
  3. اشپولر، برتولد،(1364)،تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، ترجمه جواد فلاطوری،تهران، علمی و فرهنگی، ج1.
  4. افضل الدین کرمانی، احمد بن حامد(1384) عقدالعلی للموقف الاعلی، شرح و تحلیل مریم ایرانمنش، تهران، اطلاعات.
  5. ----------------------------(1331) المضاف الی بدایع الازمان فی وقایع کرمان، به تصحیح عباس اقبال،تهران، مجلس.
  6. البرزی، پرویز،(1386)،مبانی زبان شناسی متن،تهران،امیرکبیر.
  7. بلعمی، ابوعلی محمد بن محمد،(1374)،تاریخنامۀ طبری، به تصحیح و تحشیۀ محمد روشن، تهران، سروش،ج1و2.
  8. بی من، ویلیام،(1386)،زبان، منزلت و قدرت در ایران، ترجمه رضا مقدم کیا،تهران، نی.
  9. ییهقی، ابوالفضل محمد بن حسین، (1383)، تاریخ بیهقی، تصحیح علی اکبر فیاض،مشهد، دانشگاه فردوسی.
  10. پیرنیا، محمد کریم،(1383)، آشنایی با معماری اسلامی ایران،تهران، دانشگاه علم و صنعت.
  11. تاریخ سیستان، (1366)، به تصحیح ملک الشعراء بهار،تهران، پدیده خاور.
  12. ترکمنی آذر، پروین،(1388)، تاملی بر آداب ملوک و قاعدۀ ملکداری در نگاه افضل الدین کرمان،فرهنگ، شماره 71.
  13. حلمی، احمد کمال الدین،(1383) دولت سلجوقیان، ترجمۀ عبدالله ناصری طاهری،قم، پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
  14. حمیدی، جعفر، (1372)، تاریخ نگاران،تهران، دانشگاه شهید بهشتی.
  15. خرمشاهی، بهاء الدین،(1372)، حافظ نامه، تهران، علمی و فرهنگی و سروش، ج1.
  16. __________________، (1382) حافظ حافظه ماست، تهران، قطره.
  17. دانیل، التون،(1392)،ترجمه های سامانی آثار طبری، ترجمۀ سلمان ساکت و زینب پزشکیان، در طبری تاریخ نگارمسلمان و شاهکار او، ویراسته هیو کندی،تهران، خانه کتاب.
  18. دفتری،فرهاد، (1375) ،تاریخ و عقاید اسماعیلیه ، ترجمۀ فریدون بدره ای، تهران، فرزان روز.
  19. دهخدا، علی اکبر،(1374) ،امثال و حکم، تهران، امیرکبیر، ج2.
  20. دینوری، ابوحنیفه احمد بن بن دادود،(1371)، اخبار الطوال، ترجمۀ محمود مهدوی دامغانی، تهران، نی.
  21. روزنتال، فرانتس،(1365) تاریخ تاریخ نگاری در اسلام،ترجمه اسدالله آزاد،مشهد،آستان قدس رضوی.س
  22. سجادی، صادق و عالم زاده، هادی، (1379)، تاریخ نگاری در اسلام،تهران، سمت.
  23. سجودی، فرزان،(1382) نشانه شناسی کاربردی،تهران، قصه.
  24. شبانکاره ای، محمد بن علی بن محمد،(1363) مجمع الانساب، به تصحیح میر هاشم محدث، تهران، انتشارات امیرکبیر.
  25. شکوری، ابوالفضل،(1380) درآمدی بر تاریخ نگری و تاریخ نگاری مسلمانان،قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
  26. زرین کوب،عبدالحسین،(2536) ارزش میراث صوفیه، تهران، امیرکبیر.
  27. ------------------ (1385)از کوچۀ رندان، تهران، امیرکبیر.
  28. زمرشیدی، حسین،(1384) معماری ایران اجرای ساختمان با مصالح سنتی، تهران، زمرد.
  29. صفا، ذبیح الله،(1371) تاریخ ادبیات در ایران،تهران، فردوس.
  30. صهبا، فروغ،(1392)کارکرد ابهام در فرایند خوانش متن،تهران، آگه.
  31. طبری، محمد بن جریر، (1368)،تاریخ طبری، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، تهران، اساطیر.
  32. ظهیرالدین نیشابوری،(1332) سلجوقنامه، تهران،کلالۀ خاور.
  33. فرای، ریچارد (1365) بخارا دستاورد قرون وسطی، ترجمة محمود محمودی،تهران، علمی وفرهنگی.
  34. قابوس بن وشمگیر زیازی، عنصر المعالی کیکاووس،(1371) قابوسنامه، به اهتمام و تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران،علمی وفرهنگی.
  35. کوش، سلینا(1396) اصول و مبانی تحلیل متون ادبی، ترجمۀ حسین پاینده، تهران، مروارید.
  36. گردیزی، ابوسعید عبدالحی بن ضحاک بن محمود،(1363)تاریخ گردیزی، به تصحیح عبدالحی حبیبی،تهران، دنیای کتاب.
  37. گوهرین، صادق، (1367) شرح اصطلاحات تصوف، تهران، زوار.
  38. مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین ،(1370) مروج الذهب،ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، تهران، علمی و فرهنگی، ج2.
  39. موحد، صمد، (1373)عرفان و تصوف، در سیری در فرهنگ و تاریخ تشیع،تهران، نشر سعید محبی.
  40. میثمی، جولی اسکات، (1391)تاریخ نگاری فارسی سامانیان، غزنویان، سلجوقیان، ترجمۀ محمد دهقانی،تهران، ماهی.
  41. نرشخی، ابوبکر محمد بن جعفر،(1351) ترجمۀ ابونصر احمد بن محمد بن نصر القباوی، به تصحیح مدرس رضوی،تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
  42. نظام الملک ، ابوعلی حسن بن علی بن اسحاق طوسی،(1372)، سیاستنامه، به اهتمام هیو برت دارک، تهران،علمی و فرهنگی.
  43. نظامی عروضی سمرقندی، احمد بن عمرین علی،(1368) چهارمقاله، به تصحیح محمد قزوینی، تهران، طهوری.
  44. والدمن، مریلین، (1375)زمانه، زندگی وکارنامة بیهقی، ترجمه منصوره اتحادیه، تهران،نشر تاریخ ایران.
  45. هروی،جواد،(1380) تاریخ سامانیان،تهران، امیرکبیر.
مطالعات تاریخی جهان اسلام
دوره 10، شماره 24 - شماره پیاپی 24
سال دهم، شماره بیست و چهارم، زمستان1401
دی 1401
صفحه 135-159

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار