تحلیل مضمونی اخبار فتوحات عصر امویان (41-132) در منابع تاریخی اصحاب حدیث

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 گروه تاریخ و تمدن دانشگاه باقرالعلوم، قم، ایران

2 دانشجوی دکتری تاریخ اسلام دانشگاه باقرالعلوم (ع) قم، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با درک ارزشمندی میراث تاریخی اصحاب حدیث و اثرگذاری آن در ذهن مخاطبان این آثار در موضوع فتوحات عصر اموی و با هدف کشف شبکه‌ی مضمونی موجود در این متون و برای رسیدن به الگویی که توضیح دهنده منطق کلی و شاکله‌ی آن‌ها باشد، تلاش می‌کند تا به این سوال پاسخ گوید که «اصحاب حدیث در ثبت اخبار فتوحات چه مضامینی را به مخاطبان ارائه می‌کنند؟» برای یافتن این پاسخ ابتدا به مطالعه میراث تاریخی اصحاب حدیث در این زمینه پرداختیم و از میان آثار موجود، تاریخ خلیفه بن خیاط (ابن خیاط240ق)، بقایای کتاب المعرفه و التاریخ (فسوی277ق)، تاریخ الامم والملوک (طبری310ق)، المنتظم فى تاریخ الامم و الملوک، (عبدالرحمن ابن‌جوزى597ق) انتخاب گردید و داده‌های مرتبط با اخبار فتوحات را از میان آنان استخراج و سپس با روش تحلیل مضمون و اجرای مراحل مختلف آن به تحلیل داده‌ها و کشف مضامین نهفته در منابع منتخب اقدام شد که در قالب پنج مضمون فراگیرِ اسلامی بودن فتوحات، حکومت مسلمانان بر مناطق مفتوح و بهره‌مندی از منافع آن، قدرت نظامی مسلمانان، برتری نظامی مسلمانان بر دشمن، قدرت دشمن در مقابل مسلمانان قابل بیان می‌باشد که این مضامین با توجه به رویکرد آنان به خلافت، در راستای مشروعیت بخشی به امویان است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Thematic Analysis of the News of the Conquests of the Umayyad Era (132-41) in the Historical Sources of the Companions of Hadith

نویسندگان [English]

  • zahra rooholahiamiri 1
  • mohamadhosein kazemi 2
1 Department of History and Civilization, Bagheral Uloom University, Qom, Iran
2 PhD Student of Islamic History, Baqir al-Olum University
چکیده [English]

This paper understands the value of the historical heritage of the Companions of Hadith and its impact on the minds of the audience of these works on the subject of the conquests of the Umayyad era and with the aim of discovering the thematic network in these texts to achieve a model that explains their general logic and structure. It tries to answer this question: "What topics do the companions of hadith present to the audience in recording the news of the conquests?" To find this answer, we first studied the historical heritage of the Companions of Hadith in this regard among the existing works, the history of Khalifa Ibn Khayyat (Ibn Khayyat 240 AH), the remains of the book al-Ma'rifah wa al-Tarikh (Faswi 277 AH), Tarikh al-Umma wa al-Muluk (Tabari 310 AH), Al-Mu'tazim Fi Tarikh Al-Umam wa al-Muluk, (Abd al-Rahman Ibn Jawzi 597 AH) were selected and data related to the news of the conquests were extracted from them, and then the thematic analysis method and the implementation of its various stages were used to analyze the data and discover the themes hidden in the selected sources, which are in the form of five themes. These are the Islamic conquests, the rule of the Muslims over the open areas and the enjoyment of its interests, the military power of the Muslims, the military superiority of the Muslims over the enemy, the power of the enemy over the Muslims. These themes are in line with the legitimacy of the Umayyads, according to the approach of the Companions of Hadith to the Caliphate.
Keywords: Companions of Hadith, Conquests, Umayyads, Themamic Analysis, Historiography.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Companions of Hadith
  • Conquests
  • Umayyads
  • Themamic Analysis
  • Historiography

Creative Commons License

This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 http://creativecommons.org/licenses/by/4.0

مراجع

  1. منابع

     

    1. ابن بطه عکبری، عبیدالله بن محمد، الابانه الصغری (الشرح و الابانه علی اصول السنه و الدیانه)، داراطلس، ریاض، 1422ق.
    2. ابن جوزی، ابو الفرج عبد الرحمن بن على بن محمد، المنتظم فى تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد عبد القادر عطا و مصطفى عبد القادر عطا، چاپ اول، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1412ق.
    3. ابن حزم اندلسی، علی بن احمد، الإحکام فی اصول الأحکام، تحقیق: احمد محمد شاکر، دار الآفاق الجدیده، بیروت، 1403ق.
    4. ابن خیاط، ابوعمرو خلیفه بن خیاط، تاریخ خلیفه بن خیاط، تحقیق فواز، بیروت، دار الکتب العلمیه، ط الاولى، 1415ق.
    5. ابن عساکر, ابوالقاسم على بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، دار الفکر، چاپ اول، بیروت، 1415ق.
    6. ابن فراء حنبلی، ابی یعلی محمد بن حسین، احکام السلطانیه، تصحیح محمد حامد الفیقی، دارالکتب العلمیه، بیروت، 1421ق.
    7. ابن کثیر، ابوالفداء اسماعیل بن عمر، البدایه و النهایه، بیروت، دار الفکر، 1407ق.
    8. پاکتچی، احمد، دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج9، مدخل اصحاب حدیث، چاپ اول، تهران، 1379ش.
    9. جبرین، عبدالله بن عبدالرحمن، شرح اصول السنه احمد بن حنبل، تصحیح علی بن حسین ابولوز، مکتبه دارالمسیر، چاپ دوم، ریاض، 1420ق.
    10. خنیفر، حسین، مسلمی، ناهید، اصول و مبانی روش‌های پژوهش کیفی، نگاه دانش، چاپ اول، تهران، 1396ش.
    11. رابینسون، چیس اف، تاریخ‌نگاری اسلامی، ترجمه محسن الویری، سازمان سمت، چاپ اول، تهران، 1392ش.
    12. زرگری نژاد، غلامحسین، خلیفه و خلافت در اندیشه اهل سنت و زیر ساخت‌های تحول امامت و خلافت به سلطنت آسمانی و خلیفه اللهی، خردنامه، شماره 16، بهار و تابستان 1395، ص155-204.
    13. زمخشرى، محمود بن عمر، اساس البلاغه، دار صادر، چاپ اول، بیروت، 1979م.
    14. ذهبی، شمس الدین محمد بن احمد، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، تحقیق عمر عبد السلام تدمرى، دار الکتاب العربى، چاپ دوم، بیروت، 1413ق.
    15. شیخ زاده، محمد، عابدی جعفری حسن، تسلیمی، محمدسعید، فقیهی، ابوالحسن، (1390ش)، «تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی»، فصلنامه اندیشه مدیریت راهبردی، سال پنجم، شماره دوم، صص 151-198.
    16. صابونی، عقیده السلف و اصحاب الحدیث، تحقیق ناصر بن عبدالرحمن بن محمد الجدیع، دارالعاصمه، چاپ دوم، ریاض، 1419ق.
    17. طبری، ابو جعفر محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد ابو الفضل ابراهیم، چاپ دوم، بیروت، دارالتراث، 1387ق.
    18. عسقلانی، احمد بن على بن حجر، الإصابه فى تمییز الصحابه، تحقیق عادل احمد عبدالموجود و على محمد معوض، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، بیروت، 1415ق.
    19. عزیزی، حسین، نقد و بررسی منابع تاریخی فتوح در سه قرن اول هجری با رویکرد فتوح ایران، انتشارات حوزه و دانشگاه، چاپ اول، قم، 1391ش.
    20. فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، تحقیق مهدی الخزومی، ابراهیم السامرائی، نشر هجرت، چاپ دوم، قم، 1409ق
    21. فسوى، ابویوسف یعقوب بن سفیان، المعرفه و التاریخ، تحقیق اکرم ضیاء العمرى، موسسه الرساله، چاپ دوم، بیروت، 1401ق.
    22. قلعه جی، محمد رواس، قنیبی، حامد صادق، معجم لغه الفقهاء، دارالنفائس، بیروت، 1408ق.
    23. لالکائی، حسن بن منصور طبری، شرح اصول اعتقاد اهل السنه و الجماعه، تحقیق: ابو ایوب نشات بن کمال مصری، دار البصیره، اسکندریه، 1422ق.
    24. مسعودی، على بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق: اسعد داغر، دار الهجره، چاپ دوم، قم، 1409ق.
    25. مصطفی، شاکر، التاریخ العربی و المورخون، دارالعلم للملایین، چاپ سوم، بیروت، 1983م.

     

    Attrid-Stirling, J. (2001), ‘‘Thematic Networks: An Analytic Tool for Qualitative Research”, Qualitative Research, Vol. 1, No. 3, Pp. 385-405.

    Patton, M.Q. (1990), Qualitative evaluation and research methods, Thousand Oaks, CA: Sage.

مطالعات تاریخی جهان اسلام
دوره 10، شماره 22 - شماره پیاپی 22
سال دهم، شماره بیست و دوم، تابستان 1401
خرداد 1401
صفحه 137-167

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار