واکاوی مقوله مجازات میل کشیدن و نابینا کردن نخبگان سیاسی از سلجوقیان تا قاجار

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای تاریخ ایران اسلامی، گروه تاریخ، دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

2 گروه تاریخ،دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

چکیده

از اقدامات مهم و حیاتی هر سلسله ایجاد امنیت و ثبات است. در ایران نیز سلسله‌های حکومتگر برای برقراری امنیت و تداوم سیاسی اقداماتی را انجام می‌دادند و طبیعتاً پدیده‌هایی چون شورش‌های اجتماعی و یا اقداماتی که امنیت شخص شاه را به خطر می‌انداخت مجازات سختی را در پی داشت. یکی از این مجازات که غالباً در مورد شاهزادگان یاغی به اجرا درمی‌آمد، مجازات میل کشیدن و نابینا کردن بود که در منابع متقدم ایران دوره‌ی اسلامی و قبل از آن بسیار به چشم می‌خورد. این نوع شکنجه تا اواسط دوره‌ی قاجار ادامه پیدا کرد. با بررسی شرایط سیاسی و فرهنگی در تاریخ ایران می‌توان گفت که ازآنجاکه شخص شاه مبدأ اکثر تصمیم‌گیری‌ها بود و دستگاه قضایی مدرن وجود نداشت اکثر مجازات بدون ضابطه مشخص و به شیوه‌های گوناگون از سوی شاه اجرا می‌شد. این مقاله با الگو گیری از نظریه مراقبت و تنبیه میشل فوکو می‌کوشد تا ضمن رمزگشایی تاریخی روند مجازات میل کشیدن، فرضیه زیر را تعیین تکلیف کند که به نظر می‌رسد با توجه به میزان ناامنی و شورشی که در آن برهه وجود داشت این شیوه (با معیارهای فرهنگی گذشته) در پیشگیری از شورش و ناامنی توسط شاهزادگان امری منطقی به‌حساب می‌آمده است. پژوهش تاریخی حاضر، به روش توصیفی - تحلیلی انجام ‌گرفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the catogery of punishment and blinding the political elites from Saljooqian to Qajar

نویسندگان [English]

  • Khatere Esmizade 1
  • ali ghasemi 2
  • ali Bahrani Pour 2
1 III. PhD Student in History of Islamic Iran, Department of History, Faculty of Literature and Humanities, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran.
2 Department of History, Faculty of Literature and Humanities, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran
چکیده [English]

One of the most important and vital measures of any series is to create security and stability. Similarly, in Iran, dynasties took steps to establish security and political stability. Hence, activities such as social unrest that endangered the security of the Shah were severely punished. Among these punishments, which were often applied to rebellious princes, were abacination and blinding, which are noted recurrently in the early Iranian references of the Islamic period and before. These types of torture continued until the middle of the Qajar period. Via examining the political and cultural circumstances in the history of Iran, it can be inferred that since the Shah himself was the actual decision-maker and there was no modern judiciary, most of the punishments were executed on behalf of the Shah without any specific rules. While decoding the history of abacination, this article attempts to draw on Michel Foucault's theory of care and punishment to determine the hypothesis that considering the degree of insecurity and rebellion that existed at that time (By the cultural standards of the past) it was a logical reaction against princes to prevent rebellion and insecurity. The present historical study was completed through descriptive-analytical research method..

کلیدواژه‌ها [English]

  • abacination
  • princes
  • punishment
  • reigns
  • blinding
  • king

Creative Commons License

This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 http://creativecommons.org/licenses/by/4.0

  1. قرآن کریم.

    1. ابن اثیر، عزالدین ابوالحسن(1343ش)، الکامل فی التاریخ، ترجمه ابوالقاسم حالت، عباس خلیلی، تهران، انتشارات علمی،1364.
    2. آدمیت، فریدون(1354ش)، امیرکبیر و ایران، تهران، خوارزمی، 1362.
    3. استرآبادی، میرزامهدى خان(1377ش)، جهانگشاى نادرى، مصحح سیدعبدالله انوار، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگى، 1341.
    4. بیگ منشی، اسکندر(1350ش)، تاریخ عالم‌آرای عباسی، تهران، ناهید، 1377.
    5. اعتضاد السلطنه، علی‌قلی میرزا (1370ش)، اکسیر التواریخ، تاریخ قاجار از آغاز تا 1259ﻫ، به اهتمام جمشید کیانفر. تهران، ویسمن، 1385.
    6. اعتمادالسلطنه (1349ش)، صدر التواریخ (تاریخ صدور قاجار)، تصحیح محمد مشیری، تهران، روزبهان، 1357.
    7. اقبال آشتیانی، عباس (1384ش)، تاریخ مغول، تهران‏، امیرکبیر، 1364.
    8. کازاما، آکی یو(1380ش)، سفرنامه کازاما، ترجمه هاشم رجب‌زاده، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1382.
    9. باسورث، کلیفورد، ادموند(1381ش)، ایران شرق در آستانه تهاجمات ترکان، تاریخ ایران، پژوهشگاه کمبریج، ترجمه حسن انوشه، تهران، امیرکبیر، 1379.
    10. برن، رهرو(1349)، نظام ایالات در دوره صفویه، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1349.
    11. بیات، عزیز الله (1384ش)، تاریخ تطبیقى ایران با کشورهاى جهان، تهران، امیرکبیر، 1381.
    12. پیرنیا، حسن و عباس اقبال آشتیانی(1380ش)، تاریخ ایران از آغاز تا انقراض سلسله قاجاریه، تهران، خیام، 1388.
    13. جامی، محمود الحسینی بن ابراهیم(1386ش)، تاریخ احمدشاهی، تصحیح محمد سرور مولایی، تهران، عرفان، 1386.
    14. جهانگیر میرزا (1384ش)، تاریخ نو، شامل حوادث دوره قاجار از سال 1240 تا 1267، به تصحیح عباس اقبال آشتیانی، تهران، علم، 1384.
    15. خلعتبری، الهیار و محبوبه مشرفی(1380ش)، تاریخ خوارزمشاهیان، تهران، سمت، 1380.
    16. درویل، گاسپار(1388ش)، سفرنامه درویل، ترجمه جواد محبی، تهران، گوتنبرگ، 1387.
    17. دهخدا، علی‌اکبر(1377ش)، لغت‌نامه، تهران، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1377.
    18. دیاکونف، الیگور میخائیلوف (1386ش)، تاریخ ماد، کریم کشاورز، تهران، شرکت انتشارات علمی فرهنگی، 1379.
    19. راوندی، ابوبکر(1364ش)، راحه الصدور و آیه السرور فی تاریخ آل سلجوق، به کوشش محمد اقبال و مجتبی مینویی، تهران، امیرکبیر، 1364.
    20. راوندی، مرتضی(1382ش)، تاریخ اجتماعی ایران، تهران، نگاه، 1382.
    21. ساوری، محمدتقی(1371ش)، تاریخ محمدی (احسن التواریخ)، تهران، امیرکبیر، 1371.
    22. سیوری، راجرمروین(1383ش)، ایران عصر صفوی، ترجمه کامبیز عزیزی، تهران، مرکز، 1385.
    23. شاردن، ژان(1372ش)، سفرنامه شاردن، ترجمه اقبال یغمایی، تهران، توس، 1372.
    24. شمیم، علی‌اصغر(1387ش)، ایران در دوره سلطنت قاجار، تهران، انتشارات بهزاد، 1387.
    25. شیرازی، ابن عبدالکریم علی‌رضا(1365ش)، تاریخ زندیه، مقدمه و تصحیح ارنست بئیر، ترجمه غلامرضا ورهرام، تهران، گستره، 1365.
    26. صناعی، میرزاحسن (1369ش)، فارسنامه ناصری، تصحیح منصور رستگار، تهران، امیرکبیر، 1367.
    27. عضد الدوله، احمد میرزا (1369ش)، تاریخ عضدی، تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران، زرین، 1369.
    28. فلسفی، نصرالله(1347ش)، زندگانی شاه‌عباس اول، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1347.
    29. فوکو، میشل (1387ش)، مراقبت و تنبیه ،تولد زندان، ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران، نی، 1378.
    30. قزوینى اصفهانى، محمدیوسف واله(1382ش)، ایران در زمان شاه صفوی و شاه‌عباس دوم، مصحح محمدرضا نصیری‏، تهران‏، انجمن آثار و مفاخر فرهنگى، 1381.
    31. قزوینی، ابوالحسن (1367ش)، فواید الصفویه، مصحح مریم میر احمدی، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1367.
    32. کاررى، جملى (1348)، سفرنامه کارری، ترجمه عباس نخجوانى و عبدالعلى کارنگ‏‏، تبریز، اداره کل فرهنگ و هنر آذربایجان شرقى، 1348.
    33. کروسینسکى، یوداش تادیوش (1369ش)، ده سفرنامه؛ سیری در سفرنامه‌های جهانگردان خارجی راجع به ایران، ترجمه‌ مهراب امیرى‏، تهران، انتشارات وحید، 1369.
    34. محمد بن محمد مفید (1410ق)، المقنعه، قم، موسسه النشر الاسلامی، 1368.
    35. محمدی، ابوالحسن (1374ش)، حقوق کیفری اسلام، تهران، نشر دانشگاهی، 1374.
    36. مرعشی صفوی، میرزا محمد خلیل (1362ش)، مجمع التواریخ، مصحح عباس اقبال آشتیانی، تهران، کتابخانه طهوری، 1362.
    37. مروی، محمدصادق (1364ش)، تاریخ جهان‌آرای نادری، تصحیح محمدامین ریاحی، تهران، زوار، 1364.
    38. مفتون دنبلی، عبدالرزاق بن نجفقلی (1383ش)، مآثر السلطانیه( تاریخ جنگ‌های ایران و روس) به‌ضمیمه‌ تاریخ جنگ‌های دوره دوم از تاریخ ذوالقرنین، تصحیح غلامحسین زرگری نژاد، تهران، موسسه انتشاراتی روزنامه‌ ایران، 1383.
    39. ملکم، سر جان (1380ش)، تاریخ کامل ایران‏، ترجمه میرزا اسماعیل حیرت‏، تهران، افسون، 1380.
    40. مینورسکى(1387ش)، ایران در زمان نادرشاه، ترجمه رشید یاسمى‏، محقق علی‌اصغر عبداللهی، تهران، دنیاى کتاب، 1383.
    41. نطنزی، معین‌الدین نطنزی(1383ش)، منتخب التواریخ، به اهتمام پروین استخری، تهران، اساطیر، 1383.
    42. نوایی، عبدالحسین(1350ش)، اسناد و مکاتبات تاریخی شاه‌طهماسب صفوی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، 1350.
    43. نولدکه، تئودور(1378ش)، تاریخ ایرانیان و عرب‌ها در زمان ساسانیان، ترجمه‌ عباس زریاب، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1378.
    44. والیزاده معجزی، محمدرضا(1380ش)، تاریخ لرستان روزگار قاجار، مصحح حسین والیزاده معجزی و محمد والیزاده معجزی، تهران، انتشارات حروفیه، 1380.