نقش و پیامدهای اختلافات درونی علویان طبرستان در سقوط حکومت آنان

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری، تاریخ اهل بیت(ع)، جامعه المصطفی العالمیه

چکیده

علویان طبرستان همواره درگیر پدیده‌ی آسیب‌زای «اختلافات درونی» بودند که نهایتاً باعث سقوط‌شان شد. در این پژوهش سعی شده تا بدین سوال پاسخ داده شود که اختلافات درونی علویان طبرستان در سقوط حکومت‌شان چه نقشی داشت؟ بحث از ابعاد دولت علویان بدان جهت اهمیت دارد که آنان اولین گروهی بودند که اسلام را در طبرستان منتشر و دولت آنان اولین دولت شیعی مذهب در ایران بود. فرضیه آن است که اختلافات علویان در دو بُعدِ مسائل درونی حکومت نظیر امور سیاسی دولتمردان و افکار عمومی مردم طبرستان و مسائل بیرونی از قبیل سیاست‌های حکام سایر مناطق و امور مربوط به مردم مناطق هم‌جوار از خود تاثیر سوء برجای نهاد. بر اساس یافته‌ها، در میان عوامل چندگانه سقوط حکومت علویان طبرستان این عامل درونی که از ابتدای حکومت ظهور و بروز پیدا کرده بود بیشترین نقش را در پوسیده شدن بنیان‌های دولت ایفا کرد. این تحقیق براساس متون تاریخی کهن و با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای به انجام رسیده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Role and of consequences internal disputes of the Alawites of Tabarestan in the fall of their government

نویسنده [English]

  • roohollah Samadi
PhD student, History of Ahl al-Bayt (AS), Al-Mustafa Al-Alamiyah Society
چکیده [English]

The Alawites of Tabarestan were always involved in the harmful phenomenon of "internal disputes" which eventually led to their downfall. In this study, an attempt has been made to answer the question of what role the internal differences of the Alawites of Tabarestan played in the fall of their government. The discussion of the dimensions of the Alawite government is important because they were the first group to spread Islam in Tabarestan and their government was the first Shiite government in Iran. The hypothesis is that the Alawites' differences left negative impacts on the two dimensions of the internal affairs of the government, such as the political affairs of the rulers and the public opinion of the people of Tabarestan, and external issues such as the policies of the rulers of other regions and the affairs of the people of neighboring regions. According to the findings, among the multiple factors of the fall of the Alawite government of Tabarestan, this internal factor that had emerged from the beginning of the government played the greatest role in the decay of the foundations of the government. This research is based on ancient historical texts and based on library sources.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Alawite
  • Tabarestan
  • Sadat
  • The role of disputes
  1. آملی، مولانا اولیاءالله(1313ش). تاریخ رویان، تهران، مطبعه اقدام
  2. ابن‌اثیر، عزالدین(1385ق). الکامل فی التاریخ، بیروت، دارصادر
  3. ابن‌اسفندیار، بهاء الدین محمد(1389ش). تاریخ طبرستان، تهران، انتشارات اساطیر
  4. ابن‌جوزی، ابوالفرج(1415ق). المنتظم فی تاریخ الملوک و الأمم، بیروت، دارالکتب العلمیۀ
  5. اصطخری، ابراهیم بن محمد(بی‌تا). المسالک و الممالک، بیروت، انتشارات دارصادر
  6. اصفهانی، حمزه بن حسن(بی‌تا). تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیاء، بیروت، دارالوراق للطباعۀ و النشر
  7. اعتمادالسلطنه، محمد حسن‌خان(1373ش). التدوین فی احوال جبال شروین، تهران، انتشارات فکر روز
  8. اکبری، امیر(1391ش). رافع بن هرثمه آخرین مدعی نیابت طاهریان در خراسان، پژوهش‌نامه تاریخ، شماره29
  9. باقری‌زاد گنجی، نبی الله؛ رضوی، سید ابوالفضل (1396ش). از طبرستان تا مازندران تاملی بر دگرگونی مفهومی و جغرافیایی طبرستان از آغاز تا قرن هشتم هجری، پژوهش‌نامه تاریخ‌های محلی ایران، شماره1
  10. بخاری، سهل بن عبدالله(1413ق). سر السلسلۀ العلویۀ، قم، نشر شریف الرضی
  11. بهنیافر، احمدرضا(1394ش). علویان طبرستان، تهران، نشر شالان
  12. __________(1387ش). نقش شرایط داخلی ایران در شکل‌گیری حکومت علویان طبرستان، پژوهش‌نامه انقلاب اسلامی، شماره14
  13. بیهقی، علی بن زید(1368ش). لباب الأنساب و الألقاب و الأعقاب، قم، انتشارات مکتبۀ آیۀ الله العظمی المرعشی النجفی الکبری
  14. جان‌احمدی، فاطمه؛ رمضانی، سجاد(1396ش). تحلیلی جامعه‌شناختی از دوگانگی رفتار سیاسی-فرهنگی حاکمان شیعی طبرستان (مطالعه موردی: حسن بن زید و حسن بن علی علوی)، فصل‌نامه جستارهای تاریخی، شماره1
  15. جعفریان، رسول(1381ش). تاریخ ایران اسلامی از طلوع طاهریان تا غروب خوارزمشاهیان، تهران، موسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر
  16. جمعی از مولفان(1393ش). ابوالعباس حسنی، دانش‌نامه جهان اسلام، جلد13
  17. __________(1393ش). باوندیان، دانش‌نامه جهان اسلام، جلد2
  18. __________(1393ش). چالوس، دانش‌نامه جهان اسلام، جلد11
  19. __________(1393ش). حسن بن قاسم بن حسن ابومحمد، دانش‌نامه جهان اسلام، جلد13
  20. حسنی، احمد بن ابراهیم(بی‌تا). المصابیح، صنعاء، انتشارات موسسه امام زید بن علی الثقافیه
  21. حکیمیان، ابوالفتح(1348ش). علویان طبرستان، تهران، انتشارات دانشگاه تهران
  22. رابینو، یاسینت لویی(1365ش). مازندران و استرآباد، ترجمه غلامعلی وحید مازندرانی، بی‌جا، شرکت انتشارات علمی فرهنگی
  23. رضوی، سید‌ابوالفضل؛ آذر، سعیده(1395ش). عوامل اقتدار و مشروعیت حکومت علویان طبرستان، پژوهش‌نامه تاریخ اسلام، شماره6
  24. زمانی، حسین؛ ترکمنی آذر، پروین؛ پرگاری، صالح(1393ش). تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوره طاهریان، صفاریان و علویان، تهران، نشر سازمان سمت
  25. سید مرتضی، علی بن حسین(1417ق). المسائل الناصریات، تهران، رابطۀ الثقافۀ و العلاقات الاسلامیۀ
  26. شورمیج، محمد (1387ش). علل ورود علویان به طبرستان تا تشکیل دولت علوی 250ق، تاریخ در آینه پژوهش، شماره1
  27. صفدی، صلاح الدین(1420ق). الوافی بالوفیات، بیروت، دارإحیاء التراث
  28. طبری، محمد بن جریر(1119ق). تاریخ الامم و الملوک، قاهره، دارالمعارف
  29. فروهی، آرمان؛ چلونگر، محمدعلی؛ منتظرالقائم، اصغر(1399ش). بررسی و تحلیل مولفه‌های مشروعیت‌یابی حکومت حسن بن زید علوی، فصل‌نامه پژوهش‌های تاریخی، شماره46
  30. قمی، شیخ عباس(1338ق). منتهی الآمال، تهران، انتشارات اسلامیه
  31. قهرمانی‌نژاد، بهاءالدین(1386ش). قیام سبزجامگان، تهران، انتشارات امیرکبیر
  32. گیلانی، شیخ علی(1352ش). تاریخ مازندران، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران
  33. مادلونگ، ویلفرد(بی‌تا). أخبار أئمه الزیدیه فی طبرستان و دیلمان و جیلان، بیروت، انتشارات دار النشر فرانز شتاینر
  34. مجد، مصطفی(1386ش). ظهور و سقوط علویان، تهران، نشر رسانش
  35. محلی، حمید بن احمد(1423ق). الحدائق الوردیۀ فی مناقب الائمۀ الزیدیه، صنعاء، مکتبۀ بدر
  36. مرسل‌پور، محسن(1396ش). بررسی سپاه و سپهسالاری در دوره سامانیان، مطالعات تاریخ انتظامی، شماره12
  37. مرعشی، سید ظهیرالدین(1345ش). تاریخ طبرستان و رویان و مازندران، تهران، چاپ محمد حسین تسبیحی
  38. مشکینی، علی‌اصغر(1395ش). علویان طبرستان نخستین حکومت شیعه مذهب در ایران، مشهد، نشر مینوفر
  39. مقدسی، شمس الدین ابوعبدالله(1906م). احسن التقاسیم فی معرفۀ الاقالیم، هلند، بریل لیدن
  40. موسوی نژاد، سیده زهرا(1389ش). تاریخ زیدیه از سقوط علویان طبرستان تا ظهور آل‌کیا، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، قم، دانشگاه ادیان و مذاهب
  41. ناشناس(1381ش). تاریخ سیستان، به تصحیح محمد تقی بهار، تهران، نشر معین
  42. ____(1362ش). حدود العالم من المشرق إلی المغرب، ترجمه و تصحیح منوچهر ستوده، تهران، انتشارات طهوری
  43. ناطق بالحق، یحیی بن حسین(1435ق). الإفادۀ فی تاریخ الأئمۀ السادۀ، صعدۀ، مکتبۀ أهل‌البیت
  44. نوری، جعفر(1397ش). تاملی بر نقش سپهسالاران در تضعیف و سقوط حکومت سامانیان، پژوهش‌های تاریخی، شماره40
  45. نویدفر، محمد؛ نجفیان رضوی، لیلا؛ مهدوی دامغانی، محمود(1398ش). تاثیر سادات آل زباره بر گسترش تشیع در نیشابور در قرن چهارم هجری، فصل‌نامه تاریخ اسلام، شماره78
  46. واردی، سید تقی(1389ش). تاریخ علویان طبرستان، قم، انتشارات دلیل ما