نقش شاه عباس در تجارت وتبلیغ منسوجات سلطنتی

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 گروه هنر و معماری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 گروه طراحی پارچه و لباس; دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا(س)، تهران،; ایران

10.22034/mte.2021.10127.1409

چکیده

تجارت با سرزمین‌های گوناگون، از برنامه‌هایی بود که اکثر حاکمان ایرانی بر آن تأکید داشتند؛ اما هیچ حکومتی مانند حکومت صفوی در قرن 10ق/16م، نتوانست شکوفایی بی‌نظیری در تجارت با ملل مختلف ایجاد کند. از میان پادشاهان صفوی، دوره سلطنت شاه عباس اوّل (995ـ 1038ق/1587ـ 1629م)، یکی از موفق‌ترین دوره‌های تجاری است. بررسی الگوی تجارت منسوجات صفوی، از این جهت اهمیت بسیاری دارد که آن دوره طولانی، می‌تواند ساختارهای تجارت با جوامع بین‌المللی را منعکس نماید. در کانون هنری اصفهان، هنرمندان نقاش، معمار، خطــاط، بافنده و فلزکار، فعالیت هنری می‌کردند. این کانون‌ها به نزدیک شدنِ شاخه‌های هنری به یکدیگر کمک نمودند و این امر، در نقاشی و پارچه‌بافی بیشتر ظاهر گردید؛ به‌طوری‌که برخی از نقاشان، بافنده پارچه‌های نفیس و ابریشمین بودند که خود طراحی می‌کردند. از همین رو، منسوجاتی در این دوره تهیه شده که مورد تحسین جهانیان قرار گرفته است.
این پژوهش، بر اساس این سؤال که «شاه عباس صفوی در تجارت و تبلیغ منسوجات سلطنتی چگونه عمل نمود؟» سامان یافته است. بنابراین، این فرض مطرح می‌گردد که با توجه به تحسین سیاحان از منسوجات صفوی، در دوره رنسانس اروپا و امپراطوری روسیه، تمایل فراوانی به آن منسوجات پیدا شده بود. پژوهش حاضر، از نوع تاریخی و با روش «توصیفی ـ تحلیلی» و ﺑـﺎ اﺳـﺘﻨﺎد ﺑـﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪای و تصاویر موزه‌ها، صورت گرفته است. داده‌های تاریخی گردآوری شده و سپس، ارزیابی و تجزیه و تحلیل گردیده و در نهایت، استنتاج از آن انجام شده است. محتوای بصری و عکس‌ها، از میان آثار تزئینی معماری و منسوجات شاخص دوره شاه عباس انتخاب شده که در متن به توصیف و تحلیل آنها پرداخته می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The role of Shah Abbas in the trade and promotion of royal textiles

نویسندگان [English]

  • Somaye Noorinejad 1
  • Farideh Talebpour 2
1 Instructor of Art and Architecture; Payame Noor University .Tehran" Iran
2 Textile and Fashion Design Group ;Art Department, ;Al zahra University; Tehran; Iran
چکیده [English]

Trade with different lands was one of the programs that most Iranian rulers emphasized on. But no government, like the Safavid government in the 10th century AH/16th AD, could create a unique prosperity in trade with different nations. Among the Safavid kings, the reign of Shah Abbas I (995-1038 AH/1587-1629 AD) is one of the most successful commercial periods. Investigating the trade pattern of Safavid textiles is very important because that long period can reflect the structures of trade with international communities. Painters, architects, calligraphers, weavers, and metal workers worked in the art center of Isfahan. These centers helped to bring art branches closer to each other, and this was more apparent in painting and weaving fabric, so that some painters were weavers of exquisite and silk fabrics that they designed themselves. Therefore, textiles were prepared in this period, which have been praised by the world. This research is organized based on this question: How did Shah Abbas Safavi act in the trade and promotion of royal textiles? Therefore, it is assumed that due to the tourists' admiration for Safavid textiles, during the European Renaissance and the Russian Empire, there was a great desire for those textiles. This research has been done in a historical type and with a "descriptive-analytical" method, referring to library resources and museum images. Historical data has been collected and then evaluated and analyzed and finally conclusions have been made from it. The visual content and photos are selected from among the architectural decorative works and significant textiles of the Shah Abbas period, which are described and analyzed in the text.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Safavid
  • Shah Abbas
  • trade
  • textiles

Creative Commons License

This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 http://creativecommons.org/licenses/by/4.0

مراجع

  1. . ابتکاری، محمدحسین (1392). نقش تجار و تجارت در توسعه اقتصادی دوره صفویه، دومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت، کارآفرینی و توسعه اقتصادی، قم، دانشگاه پیام نور.

    1. امیری، منوچهر (1381). سفرنامه‌های ونیزیان در ایران (شش سفرنامه)، تهران: خوارزمی.
    2. آیروین، روبرت (1389). هنر اسلامی، ترجمه: رؤیا آزادفر، تهران: سوره مهر.
    3. اتینگهاوزن، ریچارد و یارشاطر، احسان (1379). اوج‌های درخشان هنر ایران، ترجمه: هرمز عبداللهی و روئین پاکباز، تهران: آگاه.
    4. اشرفی، م.م (1384). سیر تحول نقاشی ایران در سده شانزدهم میلادی، ترجمه: زهره فیضی، تهران: فرهنگستان هنر.
    5. باستانی پاریزی، محمدابراهیم (1378). سیاست و اقتصاد عصر صفوی، چاپ اوّل، تهران: صفی‌علی شاه.
    6. بهرام‌نژاد، محسن (1377). «سفرنامه‌های اروپائیان در عصر صفویان»، کیهان اندیشه، ش78.
    7. بیکر، پاتریشیا ال (1385). منسوجات اسلامی، ترجمه: مهناز شایسته‌فر، تهران: مؤسسه مطالعات هنر اسلامی.
    8. تاج‌بخش، احمد (1378). تاریخ صفویه، ج2، شیراز: نوید شیراز.
    9. ثواقب، جهانبخش؛ شهاب شهیدانی و پروین رستمی (1399). «سیاست صلح‌طلبی شاه عباس یکم نسبت به دولت عثمانی (با استناد به مکتوبات و معاهدات)»، تاریخ اسلام و ایران، ش30 (45).
    10. جنابدی، میرزا بیگ‌بن‌حسن (۱۳۷۸). روضة الصفویة، به کوشش:غلامرضا طباطباییمجد، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.

    12.خرمی مقدم، آزاده (1398). اقتصاد ایران و نهادها، تهران: دنیای اقتصاد.

    13.خواند میر (1333). تاریخ حبیب السیر، ج3، تهران: خیام.

    14.دالمانی، هانری رنه (1335). سفرنامه از خراسان تا بختیاری؛ مشتمل بر طرز زندگی، آداب و رسوم، اوضاع اداری، اجتماعی، اقتصادی، فلاحتی و صنایع ایران از زمان قدیم تا پایان سلطنت قاجاریه، ترجمه و نگارش: علی محمد فرهوشی، تهران: ابن‌سینا/ امیرکبیر.

    1. دانش‌پژوه، منوچهر (1398). بررسی سفرنامه‌های دوره صفوی، اصفهان: دانشگاه اصفهان.
    2. درکرسی، دیرکوان (1380). شاردن و ایـران، ترجمه: اخوان تقوی، چاپ اوّل، تهران: انتشارات فروزان روز.
    3. دلاواله، پیترو (1393). سفرنامه پیترو دلاواله، ترجمه: شعاع‌الدین شفا، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
    4. دیماند، موریسا سون (1361). راهنمای صنایع اسلامی، ترجمه: عبدالله فریار، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
    5. رودگر، قنبرعلی و محمدی، علی (1390). «شاهان صفوی و موسیقی»، تاریخ و تمدن اسلامی، سال هفتم، ش41: 59 ـ 77.
    6. روحی، زهره (1397). اصفهان عصر صفوی (سبک زندگی و ساختار قدرت)، تهران: امیرکبیر.
    7. سادات برازی، حشمت (1394). اقتصاد و بازرگانی ایران عصر صفویه از 1038ق تا فروپاشی دوره صفویه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
    8. سانسون (١٣٧٧). سفرنامه سانسون، ترجمه: محمد مهریار، اصفهان: نشر گل‌ها.
    9. سایکس، سرپرسی (1377). تاریخ ایران، ترجمه: محمدتقی فخرداعی گیلانی، ٢جلد، چاپ هشتم، تهران: دنیای کتاب.
    10. سبزوارى، محمدباقر (١٣٨٤). روضة الانوار عباسى، تصحیح: اسماعیل چنگیزى اردهایى، چاپ دوم، تهران، میراث مکتوب.
    11. سیوری، راجر (1363). ایران عصر صفوی، ترجمه: کامبیز عزیزی، تهران: مرکز.
    12. شاردن، ژان (1375). سیاحت‌نامه شاردن، ترجمه: اقبال نعیمایی، تهران: توس.
    13. صالح، محمدالعابد (1976). دورالقواسم فی الخلیج العربی1120ق/١٧٧٢م، جامعة البغداد، بغداد: مطبعة العانی.
    14. طالب‌پور، فریده؛ نوری‌نژاد، سمیه (1398).تاریخ پارچه و نساجی،تهران: دانشگاه پیام نور.
    15. طالب‌پور، فریده (1397). «پارچه‌بافی در عصر صفوی: از منظر تاریخی، سبک‌ها و کارکردها»، مبانی نظری هنرهای تجسمی، ‌ش6.
    16. عبدلی، محمد؛ گرکنی، راضیه (1391). تاریخ و جغرافیای تاریخی جاده ابریشم، جلد دوم،تهران: جمال هنر.
    17. غلامرضایی، زهرا (1396). «ابریشم سلطنتی»، فصلنامه فرهنگ مردم ایران، بهار و تابستان، ش48و49.
    18. فریر، رانلد (1388). تجارت در دوره صفویه در: تاریخ ایران دوره صفویه، پژوهش کمبریج، ترجمه: یعقوب آژند، تهران: جامی.
    19. فریه دبلیور، ر (1374). هنرهای ایران، ترجمه: پرویز مرزبان، تهران: فرزان.
    20. فضل وزیری، زهره (1397). نقوش نمادین منسوجات آیینی دوره صفوی، پایان‌نامه دکتری، دانشکده هنر دانشگاه هنر تهران.
    21. فلسفی، نصرالله (1375). زندگانی شاه عباس اوّل، چاپ ششم، تهران: علمی.
    22. فلور، ویلم (1365). جستارهایی از تاریخ اجتماعی ایران، ترجمه: ابوالقاسم سری، تهران: طوس.
    23. ـــــ (1356). اوّلین سفرای ایران و هلند، تهران: طهوری.
    24. قزوینی،ابوالحسن‌بن‌ابراهیم (1367). فوائد الصفویة، به کوشش: مریم میراحمدی، تهران: مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
    25. کاوسی، مهرنوش (1395). نقش جزیره قشم در تحولات اقتصادی و سیاسی خلیج فارس در دوره صفویه، یازدهمین همایش ملی علمی و فرهنگی و نخستین همایش بین‌المللی خلیج فارس، تهران: مرکز گردشگری علمی فرهنگی دانشجویان ایران.
    26. کن بای، شیلا (1387). عصر طلایی هنر ایران، ترجمه: حسنا فشار، تهران: مرکز.
    27. کونل، ارنست (1374). هنر اسلامی، ترجمه: هوشنگ طاهری، تهران: مشعل آزادی.
    28. گری، بازل (1384). نقاشی ایرانی، ترجمه: عربعلی شروه، تهران: دنیای نو.
    29. متی، رودی (2000). اقتصاد و سیاست خارجی عصر صفوی، ترجمه: حسن زندیه، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    30. محمدحسن، زکی (1377). هنر ایران در روزگار اسلامی، ترجمه: محمدابراهیم اقلیدی، تهران: صدای معاصر.
    31. مستجاب الدعواتی، سیدعلی (1397). جایگاه سفرنامه‌های جهانگردان اروپایی در تبیین رخدادهای ایران عصر صفوی، دومین کنفرانس دانش و فناوری روان‌شناسی، علوم تربیتی و جامعه‌شناسی ایران.
    32. مک داول، ج. الگروو (1374). نساجی؛ هنرهای ایران، زیر نظر ر. دبلیو فریه، ترجمه: پرویز مرزبان، تهران: فرزان روز.
    33. میزرا رفیعا (٨-١٣٤٧). «دستور الملوک»، به کوشش: محمدتقى دانش‌پژوه، ضمیمه مجله دانشکده ادبیات تهران، سال ٦١، ش٥و6.
    34. مینورسکی، ولادیمیر (1386).سازمان اداری حکومت صفوی، ترجمه: مسعود رجب‌نیا، چاپ دوم، تهران: امیرکبیر.
    35. نوایی، عبدالحسین (1385). روابط سیاسی و اقتصادی در دوره صفویه، تهران: سمت.
    36. نوربخش، مسعود (1370). با کاروان تاریخ (مرورى بر تاریخچه سفر و سیاحت در ایران از باستان تا امروز)، تهران : انتشارات ایرانشهر.
    37. نویدی، داریوش (1386).تغییرات اجتماعی اقتصادی در ایران عصر صفوی، ترجمه: هاشم آقاجری، چاپ دوم، تهران: نشر نی.
    38. واله اصفهانی، محمدیوسف (1372). خلد برین، به کوشش: میرهاشم محدث، تهران: بنیاد موقوفات افشار.
    39. ولش، آنتونى (1385). شاه عباس و هنرهای اصفهان، ترجمه: احمدرضا تقاء، تهران: انتشارات فرهنگستان هنر.
    40. ویلسن، سرآرنولد تالبوت (1348). خلیج فارس، ترجمه: محمد سعیدی، تهران: انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
    41. هدایتی، سوده؛ شایسته‌فر، مهناز (1398). «تأثیر سبک نقاشان عهد صفوی بر طراحی پارچه‌های این دوره»، کتاب ماه هنر، ش141: 65ـ96.
    42. همایون، غلامعلی (۱۳۸۳). اسناد مصوّر اروپاییان از ایران، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
    43. یعقوبی، ماندانا؛ رستمی، مصطفی (1398). پوشاک دولت‌مردان دوره صفوی از دیدگاه سفرنامه‌نویسان، اوّلین کنفرانس ملی دوسالانه باستان شناسی و تاریخ هنر ایران، بابلسر: دانشگاه مازندران.
    44. Agius, D. (1987). “Towards a consolidation of power in tenth/sixteenth century Safavid Persia”, Islamic Quarterly, Vol. 31 No. 2, pp. 87-102.
    45. Aslanian, S. (2006). “Social capital, ‘trust’ and the role of networks in Julfan trade: informal and semi-formal institutions at work”, Journal of Global History, Vol. 1 No. 3, pp. 383-402.
    46. Babayan, K. (1999). “The ‘Aqa’id al-Nisa’: a glimpse at Safavid women in local Isfahani culture”, in Hambly, G.R.G. (Ed.). Women in the Medieval Islamic World: Power, Patronage, and Piety, Martin’s Press, New York, NY, pp. 349-81.
    47. Bailey, G.A. (1994). “In the manner of the Frankish masters: a Safavid drawing and its Flemish inspiration”, Oriental Art, Vol. 15, pp. 29-34. Routledge, London.

    62.Blake, S.P. (1999). Half the World: The Social Architecture of Safavid Isfahan, 1590-1722, Mazda Publishers, Costa Mesa, CA.Routledge, London.

    63.Bruyn. )1737(. Travels into Muscovy, Persia, and part of the East-Indies, Courtesy of Houghton Library, Harvard College Library. Geog 4347.01.10*

    64.Eliade, M. (1959). The Sacred and the Profane: The Nature of Religion, Harcourt, Brace & World, New York, NY.

    1. Ferrier, R.W. (2016). “Trade from the mid-15-16 th century to the end of the Safavid period”, in Jackson, P. and Lockhart, L. (Eds). The Cambridge History of Iran, Volume 6: The Timurid and Safavid Periods, Cambridge University Press, New York, NY, pp. 412-90.

    66.Ferrier, R.W. (1999). “Women in Safavid Iran: the evidence of European travelers”, in Hambly, G.R.G. (Ed.), Women in the Medieval Islamic World: Power, Patronage, and Piety, St Martin’s Press, New York, NY, pp. 349-81.

    1. Foran, J. (1992). “The long fall of the Safavid dynasty: moving beyond the standard views”, International Journal of Middle East Studies, Vol. 24 No. 2, pp. 281-304.
    2. Geertz, C. (1973). Interpretation of Cultures, Basic Books, New York, NY.
    3. Harris, J. (1995).5000 Years of Textiles, British Museum Press, London.

     

    1. Herzig, E.M. (1992). “The volume of Iranian raw Silk exports in the Safavid period”, Iranian Studies, Vol. 25 Nos 1-2, pp. 61-79.
    2. Hirschman, E.C. (1991). “Point of view: sacred, secular, and mediating consumption imagery in television commercials”, Journal of Advertising Research, Vol. 30 No. 6, pp. 38-43.
    3. Luschey, Schmeisser, (1978). The Pictorial Tile Cycle of Hast Behest in Isfahan and Its Iconographic Tradition, IsMEO, Rome.
    4. Mackie, L.W, (2015). Symbols of Power, Luxury Textiles from Islamic Lands, University of California Press.
    5. Melville, Charles, (1996): Safavid Persia the History and Politics of an Islamic Society, B. Tauris & Co Ltd Publishers London, New York.
    6. Pollay, R.W. (1986). “The distorted mirror: reflections on the unintended consequences of advertising”, Journal of Marketing, Vol. 50 No. 2, pp. 18-36.
    7. Reid, J.J. (2000). Studies in Safavid Mind, Society, and Culture, Mazda Publishers, Costa Mesa, CA.
    8. Schroeder, J.E. (1998). “Consuming representation: a visual approach to consumer research”, in Stern, B.B. (Ed.), Representing Consumers: Voices, Views and Visions, Routledge, New York, NY, pp. 193-230.
    9. Spuhler, F. (1986). “Carpets and textiles”, in Jackson, P. and Lockhart, L. (Eds), The Cambridge History of Iran, Volume 6: The Timurid and Safavid Periods, Cambridge University Press, New York, NY, pp. 698-727.
    10. Stearns, P.N. (2001). Consumerism in world history: the global transformation of desire, Routledge, London.
    11. Upton, J.M. (1930). “Notes on Persian costumes of the sixteenth and seventeenth centuries”, Metropolitan Museum Studies, Vol. 2 No. 2, pp. 206-20.
    12. Waterfield, R.E. (1973). Christians in Persia: Assyrians Armenians, Roman Catholics and Protestants, Harper and Row Publishers, New York, NY.
    13. Welch, A. (1973). Shah Abbas and the Arts of Isfahan, The Asia Society, New York, NY.
    14. Welch, A. (1976). Artists for the Shah: Late Sixteenth-Century Painting at the Imperial Court of Iran, Yale University Press, New Haven, CT.
مطالعات تاریخی جهان اسلام
دوره 11، شماره 25 - شماره پیاپی 25
سال یازدهم، شماره بیست و پنج، بهار1402
فروردین 1402
صفحه 139-172

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار