جماعت طِواشی: نقش و جایگاه آنان در نظام تعلیم و تربیت مملوکان، در عصر ممالیک

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ تمدن ملل اسلامی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران.

چکیده

طواشی به غلامان خواجه ای می گفتند که از خدمات آنها در حرمسرا ها یا امور لشکری و کشوری استفاده می شده است. در عصر ممالیک مصر در کنار واردات بسیار مملوکان، تعداد کثیری از بردگان خواجه به مصر وارد شد. جماعت طواشی در کنار خدمات مرسوم قبلی مسئول تعلیم و تربیت مملوکان نیز بودند. تعلیم و تربیت در همه مراحل طباق ها بر عهده طواشی بود. مملوکان در دو مرحلة رسم الکتابه تعلیم خواندن و نوشتن و برخی علوم دینی، و مرحله فنون جنگی تعلیم تیراندازی، کار با نیزه، شمشیر و سوارکاری را از معلمان و استادان طواشی می آموختند و نهایتاً به عنوان یک جنگجوی سواره نظام مسلمان در اختیار دولت ممالیک قرار می گرفتند.
این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و به شیوه کتابخانه ای سعی دارد تا به این پرسش که نقش و جایگاه جماعت طواشی در نظام تعلیم و تربیت ممالیک چه بوده است؟ پاسخ دهد. در نتیجه مشخص گردید که جماعت طِواشی به عنوان معلمین و اساتید طباق ها، نقش اصلی و مهمی در تعلیم و تربیت مملوکان مصر داشته اند، در عصر ممالیک طواشی از احترام و نفوذ کلام زیادی برخوردار بودند و رؤسای آنان از برجستگان و اعیان به شمار می رفتند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Tavashi Congregation: Their role and position in the education system of the Mamluks, in the era of Mamalik

نویسنده [English]

  • Reza Dashti
Assistant Professor, Department of History of Islamic Nations, Bushehr Branch, Islamic Azad University, Bushehr, Iran.
چکیده [English]

Tawashi was called Khajeh slaves whose services were used in harems or military and national affairs. In the era of the Mamalik Egypt, along with the importation of many Mamluks, a large number of Khajeh slaves entered Egypt. In addition to the usual services, the Tawashi community was also responsible for the education of the Mamluks, and the education of the Mamluks was in charge of Tawashi at all stages of the Tabaqs or military schools.
The Mamluks in the Rasm al-Ketabeh, which were mainly reading and writing, and some religious sciences, learned the techniques of shooting, spearheading, swordsmanship, and equestrian training from teachers and Tawashi professors, and eventually as a Muslim cavalry warrior they were under the control of the Mamluk government.
This descriptive-analytical and library-based article tries to answer the question of what has been the role and position of the Tawashi community in the education system of the countries? Answer As a result, it was found that the Tawashi community, as teachers and professors, played a key role in the education of the Mamluks of Egypt, the Tawashi had great respect and influence, and their leaders were prominent and noble.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tawashi
  • Education and Training
  • Tabaq
  • Mamluks
  • Mamalik Egypt

This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 http://creativecommons.org/licenses/by/4.0

ابراهیم حسن، حسن(1371). تاریخ سیاسی اسلام، ترجمه ابوالقاسم پاینده، چاپ هفتم، تهران، انتشارات جاویدان.
ابن ایاس، محمد بن احمد(2005م). بدایع الزهور فی وقایع الدهور، تحقیق محمد مصطفی، مصر-قاهره، مکتبه مدبولی، ج2،3،5.
ابن تغری بردی، جمال الدین یوسف(1992م). النجوم الزاهره فی ملوک مصر و القاهره، بیروت، دارالکتب العلمیه، ج1،2،5،6،7،8،9.
ابن تغری بردی، أبی المحاسن جمال الدین یوسف(1404ق/1984م). المنهل الصافی و المستوفی بعد الوافی، تحقیق محمد محمد امین، قاهره، الهیئة المصریة العامة للکتاب، ج1،2،3،6،7،8.
ابن حجر العسقلانی، احمد بن علی(بی تا). الدرر الکامنه فی اعیان المائه الثامنه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج1.
ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد(1363). العبر، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ اول،ج4.
ابن شاهین الظاهری، غرس الدین خلیل(1315ق/1894م). زبده کشف الممالک و بیان الطرق و المسالک، قد اعتنی بتصحیحه بولس راویس، پاریس، المطبعه الجمهوریه.
ابن الفرات، ناصرالدین محمد عبدالرحیم(1359ق/1939م). تاریخ الدول والملوک، حقّقه وَ ضبَط نصَّه قسطنطین زریق و نجلا عزالدین، بیروت، الجامعه الامریکیّه فی بیروت، ج9،10.
ابن فضل الله عمری، احمد بن یحیی(1408ق/1998م). التعریف بالمصطلح الشریف، تحقیق محمد حسین شمس الدین، بیروت، دارالکتب التعلمیه.
ابن عبدالظاهر، محیی الدین عبدالله(1396ق/1976م). الروض الزاهر فی سیره الملک الظاهر، تحقیق عبدالعزیز الخویطر، ریاض، بی نا.
ابوالفداء، عمادالدین اسماعیل(بی تا). المختصر فی أخبار البشر، طبعه الاولی، مصر: بالمطبعه الحسینیه المصریه،ج3،4.
احمد دهمان، محمد(1410ق/1990م). معجم الالفاظ التاریخیه فی العصر المملوکی، بیروت، دارالفکر المعاصر و دمشق، دارالفکر .
امامی، سیده مریم و غلامی، فرود(1396). «نگاهی به اوضاع آموزش دوره ممالیک»، ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋﻭﻫﺶ ﻫﺎی ﺗﺎﺭﻳﺨﯽ، ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﯽ، ﺷﻤﺎﺭﻩ 3، ﺗﻴﺮ ﻣﺎﻩ، 41-54.
باسورث، ادموند کلیفورد(1381). سلسله های اسلامی جدید راهنمای گاهشماری و تبارشناسی، ترجمه فریدون بدره ای، تهران، مرکز بازشناسی اسلام و ایران.                          
 پطروشفسکی، ی. آ. بلیایف(1356). سه مقاله دربارة بردگی، ترجمه سیروس ایزدی، تهران، انتشارات امیرکبیر.
ﺗﻘﻮی ﺳﻨﮕﺪﻫﯽ، ﺳﯿﺪه ﻟﯿﻼ، بهرام بهرامی و رﻗﯿﻪ ﻣﻨﺎﻓﯽ(1394). « مراکز آﻣﻮزﺷﯽ و فرهنگی مصر در ﻋﺼﺮ ﻣﻤﺎﻟﯿﮏ»، دوفصلنامه مطالعات تاریخی جهان اسلام، سال سوم، شماره 6،  پاییز و زمستان، 153-133.
الثعالبی النیسابوری، أبی مَنصور عَبدالملک (1403ق/1983م). یتیمه الدّهر فی محاسن أهل العصر، شرح و تحقیق مفید محمد قمیحه، بیروت، دارالکتب العلمیه، ج4.
حسن زاده کلشانی، جعفر و جلیلی مهدی(1394). «طباق آموزشکده های نظامی دولت ممالیک»، مجله تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم وتحقیقات، سال یازدهم، شماره 21، بهار و تابستان، 63-91.
جیّوسی، سلمی خضرا (زیر نظر)(1380). میراث اسپانیای مسلمان، ترجمه گروه زبان‏های اروپایی بنیاد پژوهشهای اسلامی، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی،ج1.
دهخدا، علی اکبر.( 1377). لغتنامه دهخدا. به کوشش محمد معین و جعفر شهیدی، ویراست دوم، تهران، انتشارات و چاپ دانشگاه تهران،ج10.
رزق سلیم، محمود(1382ق/1962م)، موسوعه عصر سلاطین الممالیک نتاجه العلمی و الادبی، الطبعه الثانیه، مصر، مکتبه الآداب بالجماهیر،ج1.
زیدان، جرجی(1386). تاریخ تمدن اسلام، ترجمه علی جواهر کلام، چاپ دوازدهم، تهران، انتشارات امیر کبیر.
ساکت، محمد حسین(1377). «کانون های آموزشی در روزگار مملوکان مصر»، مجله مطالعات اسلامی، شماره41 و42، پاییز و زمستان،215-235.
سخاوی، شمس الدین محمد بن عبد الرحمن بن محمد(1412ق/1992م). الضوء اللامع لاهل القرن التاسع، ، الطبعه الاولی، بیروت، دارالجیل ،ج3،10.
سیوطی، جلال الدین(1432ق/2010م). تاریخ الخلفاء، الطبعه الاولی، بیروت، دارالفکر للطباعه و النشر و التوزیع.
شبارو، عصام محمد(1388). دولت ممالیک و نقش سیاسی و تمدنی آنان در تاریخ اسلام، ترجمه شهلا بختیاری، چاپ سوم، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
طبرسی، علی بن حسن(1379). مشکاه الانوار فی غرر الاخبار، مترجم مهدی هوشمند، قم، دارالثقلین.
عاشور، سعید عبدالفتاح(1412ق/1992م). المجتمع المصری فی عصر سلاطین الممالیک، القاهره، دارالنهضه العربیه.
عبده قاسم، قاسم(1415ق/1994م). عصر سلاطین الممالیک ، الطبعه الاولی ، مصر، دارالشروق.
عرینی، السید الباز(1386ق/1967م). الممالیک، بیروت، دارالنهضه العربیه.
عنان، محمد عبدالله(1988م). دوله الاسلام فی الاندلس، قاهره، مکتبه الخانجی،ج1.
قلقشندی، ابوالعباس احمد(1992م). صبح الاعشی فی صناعه الانشاء، القاهره، دارالکتب المصریه،ج2،11.
مقریزی، تقی الدین احمد بن علی(1997م). السلوک لمعرفه دول الملوک، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، الطبعه الاولی، بیروت، دار الکتب العلمیه،ج1،2.
مقریزی، تقی الدین احمد بن علی(1987م). المواعظ و الاعتبار بذکر الخطط و الآثار، الطبعه الثانیه،  القاهره، مکتبه الثقافه الدینیه، ج2،3.
متز، آدام(1388). تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری، ترجمه علیرضا ذکاواتی قراگوزلو، چاپ چهارم،تهران، انتشارات امیر کبیر.
مسعودی، علی بن حسین(1387). مروج الذهب و معادن الجوهر، مترجم ابوالقاسم پاینده، چاپ هشتم،تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ج2.
معین، محمد(1382). فرهنگ فارسی، چاپ بیستم، تهران، انتشارات امیر کبیر، ج2.
ناصری طاهری، عبدالله(1369). تاریخ جنگهای صلیبی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ناصری طاهری، عبدالله(1375). مقدمه ای بر تاریخ سیاسی اجتماعی شمال آفریقا از آغاز تا ظهور عثمانیها، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.