مطالعه تطبیقی مکتب شهرسازی اصفهان در دوران صفویه با دوران هم‌عصر آن رنسانس در اروپا

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده هنر و معماری دانشگاه تربیت مدرس تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری دانشکده هنر و معماری دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

شهرسازی و معماری هر ملتی، نمود کالبدیِ درون‌مایه‌های فکری و فرهنگی مردمان آن سرزمین ‌ا‌ست. در دوره‌های مختلف تاریخی در غرب و شرق، به اقتضای تفکرات غالب در هر دوره، سبک‌های معماری و شهرسازی متنوعی خلق شده است. یکی از درخشان‌ترین دوره‌های هنری ایران پس از اسلام، دوره‌ صفویه است. صفویه زمانی پا به عرصه وجود گذاشت که اروپا در حال خروج از دوران قرون‌وسطا بود و نوزائی علمی، ادبی و هنری خود را آغاز کرده بود. با توجه به هم‌عصر بودن دو دوره تاریخی صفویه و رنسانس و تفاوت‌های آشکار آثار معماری و شهرسازی آن‌ها، این مقاله تلاش می‌کند تا مکتب اصفهان، که نمود تحقق آرمان‌شهر دولت صفوی است، را با شهرسازی دوره هم‌عصر آن در اروپا (دوران رنسانس) مورد مقایسه قرار دهد. روش تحقیق مقاله، بررسی اسنادی و تحلیل‌های توصیفی- تفسیری متون مختلف است، که با بهره‌‌گیری از تحلیل‌های کیفی بررسی شده‌اند. نتایج این تحقیق نشان‌ می‌دهد که نوع تفکر و جهان‌بینی این دو مکتب تأثیر عمیقی بر آثار معماری و شهرسازی آن‌ها داشته است. حکومت صفوی با اتکا به مفاهیم عرفانی و جهان‌بینی متأثر از مذهب شیعه، مکتب اصفهان را خلق کرده و در پی بیان هماهنگ فضای شهری و برقراری تعادل در نظام شهری بوده است؛ این مکتب مکتب از عناصر مادی برای کالبد بخشیدن به یک نظم آسمانی و عرفانی بهره می‌گیرد. درحالی‌که شهرسازی رنسانس نماد تسلط تفکر مادی به شهر است و آرمانشهر رنسانس با تکیه بر فرهنگ اومانیستی، محصول تحمیل نظم ذهنی بر طبیعت است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Isfahan school of urban planning in Safavid with Renaissance Era in Europe

نویسندگان [English]

  • Hamid Reza Saremi 1
  • Somayeh Hagh Rousta 2
1 Faculty member of the Faculty of Art and Architecture, Tarbiat Modares University, Tehran, Tehran, Iran
2 PhD student, Faculty of Art and Architecture, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Urban planning and architecture express a nation’s culture and beliefs. In different historical periods in the West and the East, a great number of Urban and architectural Works have been created. One of the most brilliant periods of Iran is the Safavid era. Establishment of Safavid had been coincided with the Renaissance, when Europe had emerged from the Middle Ages and had begun its scientific, literary and artistic progress. However, two historical periods were simultaneous, had a lot of obvious differences in urban architectural works. Thus, this article tries to compare the Isfahan school in urban planning, which is the Safavid Utopia, with its contemporary era in Europe (Renaissance). The research uses qualitative method and descriptive-interpretive analyzes of different texts. The results show that the ideology of these two schools has had profound effects on their urban architectural works. Safavid government created Isfahan school relying on mystical concepts and Shiite ideology. They tried to establish harmony and balance in urban spaces. While Renaissance urbanism is the symbol of the domination of materialism. The Renaissance utopia is the product of imposing mental order on nature.

کلیدواژه‌ها [English]

  • urbanism. Safavid era
  • Renaissance
  • Isfahan school

This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 http://creativecommons.org/licenses/by/4.0

  • اهری، زهرا. (1380). مکتب اصفهان در شهرسازی. تهران: دانشگاه هنر.
  • اولئاریوس، آدام. (1385). سفرنامه آدام اولئاریوس: ایران عصر صفوی از نگاه یک آلمانی. با ترجمه احمد بهپور. تهران: ابتکار نو.
  • ایلخانی، محمد. (1382). تاریخ فلسفه در قرون وسطی و رنسانس. تهران: انتشارات سمت.
  • باستانی پاریزی، محمدابراهیم. (1379). سیاست و اقتصاد عصر صفوی. تهران: نشر علم.
  • برینیولی، ژان. (1385). «بینش شاه عباس: شهرسازی سلطنتی اصفهان.» ترجمه داود طبایی. هنر و معماری: گلستان هنر 5: 60-71.
  • بقایی، اسدالله. (1376). شیخ بهائی در آیینه عشق. قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
  • پاکزاد، جهانشاه. (1388). تاریخ شهر و شهرنشینی در اروپا از آغاز تا انقلاب صنعتی. تهران: آرمانشهر.
  • پاکزاد، جهانشاه. (1392). تاریخ شهر و شهرنشینی در ایران از آغاز تا دوران قاجار. تهران: آرمانشهر.
  • جعفریان، رسول. (1378). تاریخ ایران اسلام (صفویه از ظهور تا زوال). تهران: مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
  • حبیبی، سیدمحسن. (1386). از شار تا شهر. تهران: دانشگاه تهران.
  • رندال، هرمن. (1376). سیر تکامل عقل نوین. با ترجمه ابوالقاسم پاینده. جلد 1. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
  • سیوری، راجر. (1363). ایران عصر صفوی. ترجمه احمد صبا. تهران: انتشارات کتاب تهران.
  • شیری، الهام و سعیدی، مهدی. (1392). «مقایسه مکتب شهرسازی اصفهان با رنسانس در اروپا»، دومین همایش ملی معماری و شهرسازی اسلامی، تبریز.
  • صارمی، حمیدرضا، طاهر پریزادی و مهدی خداشناس. (1396). اصول معماری و شهرسازی اسلامی ایرانی با تاکید بر مکتب اصفهان. تهران: انتشارات اول و آخر.
  • عاملی، بهاءالدین محمد. (1376). متن کامل کشکول شیخ بهایی. ترجمه بهمن رازانی. تهران: انتشارات زرین.
  • کیوانی، مهدی. (1392). «پیشه وران و زندگی صنفی آنان در عهد صفوی: جستارهایی در تاریخ اجتماعی-اقتصادی ایران» ترجمه یزدان فرخی. تهران: موسسه انتشارات امیرکبیر.
  • لتس، رزا ماریا. (1385). تاریخ هنر-رنسانس (از مجموعه هشت جلدی تاریخ هنر). ترجمه حسن افشار. تهران: نشر مرکز.
  • مرزبان، پرویز. (1386). خلاصه تاریخ هنر. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
  • مشهدیزاده دهاقانی، ناصر. (1387). تحلیلی از ویژگی های برنامه ریزی شهری در ایران. تهران: دانشگاه علم و صنعت ایران.
  • مهجور، فیروز. (1378). «ویژگیهای شهرسازی در شهرهای دوره صفویه.» پژوهشهای جغرافیایی 36: 65-73.
  • موریس، جیمز. (1385). تاریخ شکل شهر تا انقلاب صنعتی. با ترجمه راضیه رضازاده. تهران: دانشگاه علم و صنعت ایران.
  • هنرفر، لطف‌الله. (1350). گنیجنة آثار تاریخی اصفهان. اصفهان: انتشارات ثقفی.