نقش شرکت نفت انگلیس و ایران در شکل گیری ساختار فضای شهری شرکت شهرآبادان ( از تأسیس پالایشگاه آبادان تا نهضت ملی شدن صنعت نفت 1330 – 1291 ش )

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای تاریخ ایران اسلامی دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 گروه آموزشی تاریخ و باستان شناسی واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران

3 گروه تاریخ دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

چکیده

چکیده
باواگذاری امتیازنامه ی نفت به ویلیام ناکس دارسی در سال 1280/1901م و در پی آن اکتشاف نفت در مسجدسلیمان درخرداد ماه 1287ش/1908م و تأسیس پالایشگاه آبادان درسال 1291ش/1912م زمینه ی اشتغال و مهاجرت نیروی کار از خارج و داخل به آبادان را فراهم نمود . مدیران شرکت نفت انگلیس و ایران برای اسکان این مهاجران اقدام به شهرک سازی نمودند که نتیجه ی آن شکل گیری شرکت شهر آبادان توسط طراحان و معماران شرکت نفت انگلیس و ایران مطابق با آخرین دستاوردهای شهرسازی بود . پژوهش پیش رو با تلفیق روش توصیفی – تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و اسناد و منابع دست اول تاریخی و تحقیقات جدید در پی پاسخی به این سؤال است که شرکت نفت انگلیس و ایران چه نقشی در شکل گیری ساختار فضایی شرکت شهر صنعتی آبادان داشته است ؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که شرکت شهر آبادان موجودیت ، شکل گیری و توسعه ی خود را مرهون پالایشگاه آبادان است.شکل گیری کالبد فضایی شرکت شهر آبادان بر چهار شاخص؛ تفکیک و جداسازی محلات از یکدیگر، طراحی شهر به شکل خطی( طولی)، طراحی به شکل شطرنجی و شعاعی و طراحی بر اساس ایده باغ شهر مبتنی بود. برهمین اساس در این پژوهش سعی شده است نقش شرکت نفت انگلیس و ایران در تکوین و توسعه ی کالبد شهری شرکت شهر صنعتی آبادان از تأسیس پالایشگاه تا ملی شدن صنعت نفت مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد .

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The role of the Anglo-Iranian oil company in the formation of the urban space structure of the Abadan city company (From the establishment of Abadan Refinery to the nationalization movement of the oil industry in 1291-1330)

نویسندگان [English]

  • Reza Habibinejad 1
  • Hayedeh Khamseh 2
  • Ali Bahrani Pour 3
1 PhD student of Iranian Islamic History, Shiraz University, Shiraz, Iran
2 Department of History and Archeology, Department of Science and Research, Tehran, Iran
3 Department of History, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran
چکیده [English]

With the transfer of the oil concession to William Knox Darcy in 1901/1280, followed by the discovery of oil in Masjed Suleiman in Khordad in 1908/1287 and the establishment of the Abadan refinery in 1912/1291, employment and migration of labor from abroad and inside to Abadan was provided. British and Iranian oil company managers built a settlement to accommodate these immigrants, and the result was the formation of the city of Abadan by designers and architects of the British and Iranian oil company in accordance with the latest urban development achievements. The upcoming research by combining the descriptive-analytical method and by using library sources and documents and first-hand sources and new research is looking for an answer to the question of what is the role of Anglo-Iranian Oil Company in the formation of the spatial structure of Abadan Industrial City? The findings of the research indicate that Abadan City Company owes its existence, formation and development to the discovery of oil and the establishment of Abadan Refinery. The formation of the space body of the city of Abadan was based on four indicators; The separation of neighborhoods from each other, the design of the city in a linear (longitudinal) form, the design in a checkered and radial form, and the design was based on the idea of ​​the city garden. Based on this, in this research, the role of British and Iranian oil company in the formation and development of the urban body of Abadan Industrial City from the establishment of the refinery to the nationalization of the oil industry has been investigated and evaluated.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Anglo-Iranian Oil Company
  • Oil
  • Abadan City Company
  • Abadan
  • Urbanism

Creative Commons License

This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 http://creativecommons.org/licenses/by/4.0

مراجع

  1. منابع

    1. آوری، پیتر(1388)، تاریخ ایران در دوره ی پهلوی ( از رضاشاه تا انقلاب اسلامی ) ،ترجمه مرتضی ثاقب فر ،دفتر دوم از جلد هفتم، چاپ اول ،تهران : انتشارات جامی .
    2. احسانی، کاوه ( 1398)، تاریخ اجتماعی کار در صنعت نفت ایران، محیط مصنوع و شکل گیری طبقه ی کارگرصنعتی، چاپ اول، تهران : انتشارات شیرازه .
    3. ......................(1378)، تجدد و مهندسی اجتماعی در شرکت – شهرک های خوزستان : نگاهی به تجربه آبادان و مسجدسلیمان . فصلنامه ی فرهنگی و اجتماعی گفت و گو . پائیز . شماره 25 .
    4. افتخاری، یوسف(1370 )، خاطرات دوران سپری شده ( خاطرات و اسناد یوسف افتخاری ) . به کوشش کاوه بیات و مجید تفرشی . تهران : انتشارات فردوس .
    5. افشین، کاظم ( 1333 )، نفت و خوزستانیان، تهران : شرکت چاپخانه فردوسی .
    6. امیری، سیدنورالدین ( 1394 )،نفت شهرهای ایرانی، چاپ اول، بوشهر : انتشارات دانشگاه خلیج فارس.
    7. انصاری، مصطفی ( 1384)،تاریخ خوزستان 1878 – 1925 ( دوره ی خاندان کعب و شیخ خزعل ) ،ترجمه محمدجواهر کلام ،چاپ دوم، تهران : انتشارات شادگان .
    8. باور، سیروس (1398 )، نفت، تمدن صنعتی و معماری، . چاپ اول، تهران : هنر معماری قرن .
    9. بحرانی پور، علی ( 1392)،آبادان – از ایران چه می دانم ؟تهران : انتشارات دفتر پژوهش های فرهنگی .
    • پیرزاد، زویا( 1381)، چراغ ها را من خاموش می کنم . تهران : انتشارات مرکز .
    • جعفری قنواتی محمد(1383)، نفت و بازتاب آن در داستان نویسان خوزستانی، فصلنامه مطالعات ملی، شماره 19
    • دانشور، محمود (1327)، دیدنیها و شنیدنینهای ایران، جلد اول، تهران: چاپخانه فردوسی.
    • درخشانی، نجلا (1398)، آثار ملی آبادان و خرمشهر ( منطقه آزاد اروند ) ،چاپ اول، تهران : انتشارات ارسطو
    • زویدادیان پور، محمود (بی تا)،شاخصه های طراحی معماری مسکن شرکت نفتی درآبادان (نمونه مورد مطالعه : محله بوارده )، انجمن توسعه و ترویج و فنون بنیادین .
    • سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، سند شماره 17450/240
    • سلطان زاده، حسین ( 1365)، مقدمه ای بر تاریخ شهر و شهرنشینی در ایران، چاپ اول، تهران : نشر آبی .
    • شرکت های عامل نفت( 1346 )، نکاتی چند درباره ی آبادان، تهران : انتشارات شرکت نفت .
    • شکوئی، حسین( 1354 )، جغرافیای شهری، بخش دوم، چاپ اول، تبریز : انتشارات شفق .
    • عبدی زاده، کیمیا (1397)، مستند بنگله.
    • فاتح، مصطفی ( 1334 )، پنجاه سال نفت ،تهران : انتشارات کاوه .
    • فخیمی، قباد (1387)، سی سال نفت ایران ( از ملی شدن تا انقلاب اسلامی )، چاپ اول، تهران : انتشارات کتاب مهراندیش .
    • فرخ مهر، علی ( 1386 )، تلخ و شیرین آبادان، اروندکنار، خرمشهر . چاپ اول ،اراک : انتشارات پیام دیگر ..........................(1389)، آبادان – خاک خوبان، یادیاران، چاپ اول، اراک: انتشارات نجبا
    • فرمانفرمائیان،منوچهر.و رخسان فرمانفرمائیان( 1377)، خون و نفت (خاطرات یک شاهزاده ایرانی)، ترجمه مهدی حقیقت خواه ،چاپ هشتم، تهران : انتشارات ققنوس .
    • فرید، یدالله ( 1391)، جغرافیا و شهرنشینی ،چاپ نهم، تهران : انتشارات دانشگاه تبریز .
    • کاستلو، وینسنت فرانسیس(1383 )، شهرنشینی درخاورمیانه ،ترجمه پرویز پیران و عبدالعلی رضایی،چاپ سوم، تهران : انتشارات نی .
    • کامشاد، حسن (1388)، حدیث نفس ،چاپ دوم، تهران : انتشارات نی .
    • کرینسون، مارک (1385 )، " آبادان : شهرسازی و معماری تحت مدیریت شرکت نفت ایران و انگلیس، ترجمه فرزین فردانش، گلستان هنر، شماره 6
    • کوچکیان، مسعود . و دیگران (1397)، . نقش دولت استعماری در باز تعریف معماری مسکونی ایران . فصلنامه مطالعات ملی، شماره 73.
    • لاواین دورتینگ، پولین . 1382 . شهرک های شرکت نفت ایران و انگلیس در خوزستان، مطالعه ای درباره ی تاریخ شرک نشینی ( 1951-1908 ) . ترجمه بشیریاقمورلی . فصلنامه تاریخ روابط خارجی . شماره 15 . صص 199 تا 206 .
    • لسانی، ابوالفضل (1357)، طلای سیاه یا بلای ایران، چاپ دوم، تهران : انتشارات امیرکبیر .
    • لهسایی زاده، عبدالعلی (1385)،جامعه شناسی آبادان، چاپ دوم، تهران : انتشارات کیان مهر .
    • معتقدی، ربابه (1396)،نفت و زندگی، تهران: انتشارات اداره کل روابط عمومی وزارت نفت جمهوری اسلامی ایران .
    • میدری، احمد(1378)،." آبادان یک الگو و یک استثنا درتاریخ ایران ؛ گفتگو با کاوه احسانی "، روزنامه آزادگان، س اول، 5 دیماه، شماره 66 .
    • نوروزیان پور، هیربد و صبا سلطانی قرایی (1392)، بررسی هویت معاصر شهرهای شکل گرفته تحت تأثیر اکتشاف نفت در خاورمیانه: مطالعه موردی آبادان و مسجدسلیمان:(نفت، مدرنیزاسیون، مهاجرت)، مشهد: اولین کنفرانس ملی معماری و فضاهای شهری پایدار.
    • ولی زاده، ایرج (1389)، انگلو و بنگلو در آبادان ؛ خاطرات هفتادساله پسرک فرمانبر ،چاپ اول ،تهران : انتشارات علوم و کامپیوتر .
    • ویلسن، آرنولد (1363)، سفرنامه ویلسن یا تاریخ سیاسی و اقتصادی جنوب غربی ایران، ترجمه حسین سعادت نوری، چاپ دوم ،تهران : انتشارات وحید .
    • هیراسکار، جی کی (1376)، درآمدی بر مبانی برنامه ریزی شهری ،ترجمه محمد سلیمانی و احمدرضا یکانی فرد، تهران : انتشارات جهاد دانشگاهی تربیت معلم .

     

    BP68779                                                                                     Karimi,p(2oo9).TransitionsDomestic Architecture and Hom culture Twentieth century in iran , ph . D Thesis in Architecture , massachussetts institute of Technology .                 

    Osborn. J . Frederic ( 1969 ) Green – Beltcities . Evelyn , Adams and Mackay, London .        

مطالعات تاریخی جهان اسلام
دوره 10، شماره 22 - شماره پیاپی 22
سال دهم، شماره بیست و دوم، تابستان 1401
خرداد 1401
صفحه 219-243

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار