تحلیل علل عدم شکل‌گیری گفتمان علمی ایران با اروپا در دوره صفویه

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسنده

استاد یار، گروه معارف، دانشگاه صنعتی اصفهان

چکیده

عصر صفوی با تحولات انقلاب علمی اروپا از کوپرنیک تا نیوتن تقریباً منطبق است. در این دوره با وجود آنکه اروپائیان زیادی در قالب نمایندگان دولتی، تاجر، میسیونرهای مذهبی و جهانگرد به ایران رهسپار شدند؛ اما گفتمان علمی بین اروپائیان و دانشمندان ایران صورت نگرفت. این پژوهش در پی پاسخ به چرایی این موضوع است. برای پاسخ به این پرسش به نظر می­رسد که حدود 150 سال ابتدای دوره صفوی که مقارن با دهه‌های آغازین قرن هفدهم میلادی از یک سو برخی از مهم‌ترین نظریه‌های علمی جدید حتی در اروپا مورد قبول همگان نبود. از سوی دیگر نیز اروپائیانی که به ایران سفر ‌کردند بعضاً با اطلاع از ظرفیت­های علمی و فرهنگی به ایران می­آمدند و الزاماً از جزئیات فنی و دستاوردهای جدید علمی غرب اطلاعی نداشتند. همچنین از لحاظ دانش فنی، زبان و دغدغه‌های علمی سطح یکسانی میان ایرانیان و اروپائیان وجود نداشت و این مسئله سبب شد که گفتمان علمی فیمابین ایران عصر صفوی و اروپا برقرار نگردد. نوشتار حاضر بر آن است تا با روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه­ای به بررسی موضوع بپردازد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analysis of the reasons for not forming the scientific discourse of Iran with Europe in the Safavid period

نویسنده [English]

  • Mohammad Baqer Khazaeili Najafabadi
چکیده [English]

The Safavid era almost coincides with the developments of the European Scientific Revolution from Copernicus to Newton. During this period, many Europeans traveled to Iran in the form of government representatives, businessmen, religious missionaries, and tourists; But there was no scientific discourse between Europeans and Iranian scientists. This study seeks to answer why this is the case. In answer to this question, it should be said that about 150 years from the beginning of the Safavid period, which coincided with the early decades of the seventeenth century, on the one hand, some of the most important new scientific theories were not accepted even in Europe. On the other hand, Europeans who traveled to Iran sometimes came to Iran with knowledge of their scientific and cultural capacities and did not necessarily know the technical details and new scientific achievements of the West. Also, in terms of technical knowledge, language and scientific concerns, there was not the same level between Iranians and Europeans. And this caused that the scientific discourse between Safavid Iran and Europe not to be established. The present article intends to study the subject with a descriptive-analytical method and to focus on library resources

کلیدواژه‌ها [English]

  • Safavid era
  • scientific discourse
  • Europe
  • Iran
  1.  

    منابع

    1. آنتونی جنکیسون و دیگران (1396)، سفرنامه­های انگلیسی در ایران، ترجمه: ساسان طهماسبی، قم: مجمع ذخائر اسلامی و کتابخانه و موزه ملی ملک.
    2. اسکندر بیک ترکمان منشی (1382)، تاریخ عالم‌آرای عباسی، به کوشش: ایرج افشار، تهران: امیرکبیر.
    3. اشترویس، یوهان (1396)، سفرنامه یوهان اشترویس، ترجمه: ساسان طهماسبی، قم: مجمع ذخائر اسلامی و کتابخانه و موزه ملی ملک.
    4. امیرارجمند کامران (1390)، «انتقال علم در عصر صفوی؛ رساله‌ای فارسی در تشریح علم هیئت جدید بر اساس نظر تیکوبراهه»، فصلنامه تاریخ علم شماره 10.
    5. ایان، باربور (1388)، علم و دین، ترجمه: بهاءالدین خرمشاهی، تهران: مرکز دانشگاهی.
    6. برادران شرلی، سفرنامه برادران شرلی، ترجمه: آوانس، به کوشش: علی دهباشی، تهران: نگاه.
    7. پاتریشا، کرون (1395)، جامعه‌های ماقبل صنعتی، ترجمه: مسعود جعفری، تهران: ماهی.
    8. پیترو، دلاواله (1380)، سفرنامه پیترو دلاواله، ترجمه: محمود بهفروزی، تهران: قطره.
    9. دادگر، یدالله (1383)، تاریخ تحولات اندیشه اقتصادی، قم: نشر دانشگاه مفید.
    10. رحیم‌لو، یوسف (1351)، «کاپیتولاسیون در تاریخ ایران»، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز، سال 24، شماره 102.
    11. رنان، کالین (1385)، تاریخ علم کمبریج، ترجمه: حسن افشار، تهران: مرکز.
    12. سارتون، جرج (1364)، شش بال مردان علم در رونساس، ترجمه: احمد آرام، تهران: علمی و فرهنگی.
    13. شاردن، ژان (1374)، سفرنامه شاردن، ج3، ترجمه: اقبال یغمایی، تهران: توس.
    14. شیخ­ بهایی، بهاء­الدین محمدبن حسین (1386)، جامع عباسی؛ با حواشی هشت فقیه عالی­مقام، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    15. صلواتی، عبدالله (1393)، «مختصات شبکه معرفتی ملاصدرا»، دوفصلنامه فلسفی شناخت، پژوهشنامه علوم انسانی، شماره 71/1، پاییز و زمستان.
    16. فلسفی، نصرالله (1359)، سیاست خارجی ایران در دوران صفویه، تهران: علمی و فرهنگی.
    17. ـــــ (1353)، زندگانی شاه‌عباس اوّل، تهران: نشر علمی.
    18. فلور، ویلم (1356)، اوّلین سفرای ایران و هلند، به کوشش: داریوش مجلسی و حسین ابوترابیان، تهران: کتابخانه طهوری.
    19. فوکل، اشپیل (1380)، تمدن مغرب زمین، تهران: امیرکبیر.
    20. فیگوئروآ، دن گارسیا دسیلوا (1363)، سفرنامه دن گارسیا دسیلوا فیگوئروا، ترجمه: غلامرضا سمیعی، تهران: نشر نو.
    21. کارری، جملی (1348)، سفرنامه کارری، ترجمه: عباس نخجوانی و عبدالعلی کارنگ، تبریز: [بی­نا].
    22. کریمی، علیرضا (1392)، «سیاست در نظر ایرانیان عصر صفوی»، پژوهش‌های تاریخ ایران و اسلام، دوره 7، شماره 12، دانشگاه سیستان و بلوچستان، بهار و تابستان.
    23. کمپفر، انکلبرت (1360)، سفرنامه کمپفر به ایران، تهران: خوارزمی.
    24. مجلسی، محمدباقر (1369)، حلیة المتقین، قم: رئوف.
    25. مجلسی، محمدتقی (1357)، احکام اهل ذمه، به کوشش: ابوالحسن مطلبی، قم: میراث اسلامی ایران.
    26. مرداویچ، صفر (1394)، سفرنامه صفر مردوایچ، ترجمه: حمید حاجیان­پور و منصور چهرازی، تهران: آژنگ.
    27. ممبره، میکله (1393)، سفرنامه میکله ممبره، ترجمه: ساسان طهماسبی، اصفهان: بهتا پژوهش.
    28. هلزی هال ویس ویلیام (1369)، تاریخ و فلسفه علم، ترجمه: عبدالحسین آذرنگ، تهران: سروش.

    1. Galilei, Galileo (1954), Dialogue Concerning Two New Sciences, Translated by Henry Crew & Alfonso de Salvio, Dover Publications, Inc., New York.

    2. Graham, Loren R (1985), "The socio-political Roots of Boris Hessen: Soviet Marxism and the History of Science", Social Studies of Science, (London: SAGE) 15: 705-722.

    3. Hessen, Boris (2009), "The Social and Economic Roots of Newton's Pricipia", in The Social and Economic Roots of the Scientific Revolution, G. Freudenthal and P. McLaughlin (editors), Boston Studies in Philosophy of Science.

    4. Cohen, 1(1985), Revolution in science, Cambridge, mass: Belknap press of Harvard university press.

    5. Henry, 1(2008), the scientific revolution and the origins of modern science, New York: Palgrave.