پژوهشی بر قوانین مرتبط بر مالکیت اشیاء باستانی با تکیه بر آرای فقهای شیعه

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی مقطع دکتری حقوق خصوصی دانشگاه مازندران

2 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایلام

3 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه مازندران

4 دانشجوی دکترای باستان شناسی دانشگاه مازندران. بایلسر

چکیده

. اشیاء باستانی اموالی است که یکصد سال یا بیشتر از تاریخ ایجاد یا ساخت آن گذشته باشد. این اشیاء جز اموال عمومی بوده و قابلیت تملک خصوصی ندارد و برای محافظت در اختیار دولت قرار می‌گیرد. کسی که با حفاری غیرمجاز به این‌گونه اموال دست یابد مجرم محسوب و علاوه بر ضبط اموال به حبس محکوم می‌شود لکن کسی که به‌طور اتفاقی به این اموال دست یابد باید آن را تحویل سازمان میراث فرهنگی بدهد و در مقابل مبلغی بابت حق کشف به وی پرداخت می‌شود. درصورتی‌که اشیاء باستانی از فلزات قیمتی و جواهرات باشد و در ملک شخصی کشف شود، معادل دو برابر قیمت روز ماده خام آن و در مورد سایر اشیاء نصف این مبلغ پرداخت می‌شود؛ درصورتی‌که این اشیاء در ملک غیرشخصی کشف شود این مبلغ به نصف تقلیل می‌یابد. این ترتیب با فقه امامیه مطابقت ندارد. به عقیده فقها گنج و هرگونه دفینه به کاشف آن تعلق دارد و تنها تکلیف مالک پرداخت خمس مال به حاکم اسلامی است. قوانین فعلی برای حمایت از اشیاء باستانی مناسب نیست. اولاً مبلغ حق الکشف بسیار نازل است زیرا در محاسبه آن فقط ارزش ماده خام آن محاسبه می‌شود ثانیاً با توجه به هزینه‌های سنگین اکتشاف ضروری است که تدابیر لازم برای مشارکت بخش خصوصی در این زمینه فراهم شود؛ مانند اینکه بخشی از قیمت روز اشیاء مکشوفه به بخش خصوصی واگذار یا این اشیاء در قالب موزه یا نمایشگاه در معرض بازدید عموم قرار گرفته و درآمدهای آن طبق قرارداد بین دولت و بخش خصوصی توزیع شود

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A study on the laws related to the ownership of ancient objects based on the opinions of Shiite jurists

نویسندگان [English]

  • Mahdi Taleghan Ghaffari 1
  • Elias Yari 2
  • Mehrdad Pakzad 3
  • Houshang Rostami 4
1
2
3
4
چکیده [English]

Antiquities are property that is one hundred years or more old. These objects are part of public property and cannot be privately owned and are given to the government for protection. A person who obtains such property by unauthorized excavation is considered a criminal and in addition to confiscating the property, he is sentenced to imprisonment. but anyone who accidentally acquires this property, must hand it over to the Cultural Heritage Organization and be paid a fee for the right to discover it. If the antiquities are made of precious metals and jewels and are discovered in private property, it is paid equal to twice the daily price of its raw material and in the case of other objects, half of this amount. This amount will be reduced by half if these items are found in others land. This is not in accordance with Imami jurisprudence. According to the jurists, the treasure and any treasury belong to its discoverer and the only duty of the owner is to pay khums to the Islamic ruler. Current laws for protection of antiquities isn’t proper. First, the amount of the discover- right is very low, because in calculating it, only the value of its raw material is calculated. Secondly, due to the high costs of exploration, it is necessary to provide the necessary plans for private sector participation in this field: Such as transferring part of the daily price of the discovered objects to the private sector or these objects are exposed to the public in the form of a museum or exhibition and its revenues are distributed according to the contract between the government and the private sector.

کلیدواژه‌ها [English]

  • history
  • ancient objects
  • law
  • Imami jurisprudence
منابع
الف. قانون
1. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1395)، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهردانش، چاپ اوّل.
2. قانون مدنی ایران (1382)، تدوین: جهانگیر منصور، به‌روزرسانی: حسین زارعی، تهران: نشر دیدار، چاپ هفدهم.
3. قانون مجازات اسلامی (1397)، تدوین: جهانگیر منصور، به‌روزرسانی: حسین زارعی، تهران: انتشارات دیدار.
4. «قانون راجع به حفظ آثار ملی مصوب 1319»، قابل دسترسی در وبگاه مرکز پژوهش‌های مجلس: https://rc.majlis.ir
5. «قانون اساسنامه سازمان میراث فرهنگی صنایع ‌دستی و گردشگری»، قابل دسترسی در وبگاه مرکز پژوهش‌های مجلس: https://rc.majlis.ir
6. «کنوانسیون اتخاذ تدابیر لازم برای ممنوع کردن و جلوگیری از ورود و صدور و انتقال مالکیت غیرقانونی اموال فرهنگی مصوب نوامبر 1974»، قابل دسترسی در وبگاه مرکز پژوهش‌های مجلس: https://rc.majlis.ir
7. «معاهده مؤسسه بین‌المللی یکنواخت‌سازی حقوق خصوصی پیرامون اشیای فرهنگی مسروقه یا غیرقانونی خارج‌شده»، قابل دسترسی در وبگاه مرکز پژوهش‌های مجلس: https://rc.majlis.ir
ب. کتاب و مقاله
1. ابن براج، طرابلسی (1405)، المهذب، ج1، قم: دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم.
2. بایندر، هانری (1370)، سفرنامه‌ هانری بایندر؛ کردستان، بین‌النهرین و ایران، ترجمه: کرامت‌الله افسر، تهران: فرهنگ‌سرا.
3. بروگش، هینریش (1367)، سفری به دربار سلطان صاحب قران، ترجمه‌: محمدحسین کردبچه، تهران: اطلاعات.
4. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1381)، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران: انتشارات گنج دانش.
5. ـــــ (1383)، مقدمه علم حقوق، تهران: انتشارات گنج دانش.
6. حلی، محقق (1405)، شرایع الاسلام فی شرح حلال و الحرام، ج1، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
7. دیولافوا، ژان (1376)، سفرنامه خاطرات کاوش‌های باستان‌شناسی شوش:1884-1886، ترجمه: ایرج فره‌وشی، تهران: دانشگاه تهران.
8. روسو، ژان ژاک (1380)، قرارداد اجتماعی، ترجمه: مرتضی کلانتریان، تهران: انتشارات آگاه.
9. زنجانی، عمید (1383)، درآمدی بر فقه سیاسی، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
10. شمیم، علی‌اصغر (1342)، ایران در دوره سلطنت قاجار، تهران: ابن‌سینا.
11. شیخ صدوق (1412)، من لایحضر الفقیه، ج2، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
12. صفایی، سید حسین، رحیمی، حبیب‌الله (1395)، مسئولیت مدنی، الزامات خارج از قرارداد، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
13. صفایی، سید حسین (1396)، دوره مقدماتی حقوق مدنی؛ جلد اول، اشخاص و اموال، تهران: میزان.
14. طباطبایی مؤتمنی، منوچهر (1392)، حقوق اداری، تهران: انتشارات سمت.
15. طوسی، شیخ جعفر (1404)، الخلاف، ج3، قم: دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم.
16. عباسی، بیژن، معصومی، مسعود (1398)، «جایگاه اموال دولتی در نظام حقوقی ایران»، فصل‌نامه حقوق اداری، سال ششم، شماره 18: 145 ـ 166.
17. علی‌شاهی قلعه‌جوقی، ابوالفضل، دهقانی سیم‌کانی، مهدی (1393)، «پژوهشی در مالکیت گنج و میراث فرهنگی و قوانین مربوط به آن»، دوفصل‌نامه و دانش‌نامه حقوق اقتصادی (دانش و توسعه سابق)، دوره جدید، سال بیست‌ویکم، شماره 6: 51 ـ 74.
18. کاتوزیان، ناصر (1390)، دوره مقدماتی حقوق مدنی؛ اموال و مالکیت، تهران: میزان.
19. محقق داماد، سید مصطفی (1388)، قواعد فقه، بخش مدنی، تهران: انتشارات مرکز نشر علوم اسلامی.
20. ـــــ (بی‌تا)، نظریه عمومی شروط و التزامات در فقه اسلامی، تهران.
21. معصومی، غلام‌رضا (1383)، تاریخچه‌ علم باستان‌شناسی، تهران: سمت.
22. مکارم شیرازی (1415)، انوار الفقاهة؛ الخمس والانفال، قم: انتشارات مدرسه امام علی ابن ابی‌طالب.
23. ملک شهمیرزادی، صادق (1382)، باستان‌شناسی ایران از آغاز تا سپیده‌دم شهرنشینی، تهران: معاونت پژوهشی سازمان میراث فرهنگی کشور، چاپ دوم.
24. مهدوی، اصغر (1394)، «نگاهی دیگر به قاعده لاضرر»، پژوهش‌نامه فقهی دانشگاه امام صادق؛ پژوهش‌نامه میان‌رشته‌ای فقهی، سال سوم، شماره دوم: 123 ـ 141.
25. هلویینگ، باربارا، رحیمی پور، پاتریسیا (1395)، تاریخچه نیم‌قرن حضور باستان شناسان آلمانی در ایران، ترجمه: حمید فهیمی، تهران: موزه ملی ایران.
26. همدانی، آقا رضا بن محمد هادی (1416)، مصباح الفقیه، ج14، قم: مؤسسة الجعفریة الاحیاء التراث ومؤسسة النشر الاسلامی.