احیاء مذهب شیعه وجایگاه آن درنظام های حکومتی افغانستان

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

2 دانش پژوه جامعة المصطفی

چکیده

مسئله­ی هویت­یابی مذهب شیعه همواره ازدغدغه های فکری، سیاسی واجتماعی شیعیان افغانستان درتاریخ معاصر بوده است. این نوشتار براساسی مطالعات کتابخانه­ ی و پژوهش­های میدانی وبا روش توصیفی ـ تحلیلی، مهمترین عواملِ احیاء مذهب شیعه در افغانستان و چگونگی تحقق آن را بررسی می­نماید. جایگاه مذهب شیعه در نظام های حکومتی از دوران عبدالرحمن خان تا زمان حامد کرزی چه گونه بوده است؟ عوامل تأثیرگزار در فرایند رسمی شدن آن ازمرحله بحران هویت تا تثبیت آن در قانون اساسی کدام است؟ پیامدهای سیاسی واجتماعی آن چیست؟ در پاسخ بایدگفت نقش­عالمان دینی شیعه ازجمله اقدامات علمی وفرهنگی آیت ­الله سیدمیرعلی احمدحجت، نهضت فکری وحرکت انقلابی علامه شهید سیداسماعیل بلخی و نقش مؤثر علمی ـ فرهنگی آیت الله محمدآصف محسنی، توأمان با تقویت گفتمان تقریب مذاهب و مسئله اخوت اسلامی از عوامل تأثیر گزار در تثبیت مذهب شیعه در قانون اساسی کشور  قلمداد گردیده و تعاملات سیاسی ـ اجتماعی بین شیعه وسنی ازپیامدهای مثبت آن به شمار می­رود. تبیین و چگونگی تثبیت جایگاه مذهب شیعه درنظام­های حکومتی پیشین با معیار قرار دادن قانون اساسی دولت حامد کرزی درافغانستان می­باشد. این پژوهش نشان
می­دهد عالمان دینی شیعه درافغانستان بارویکرد گفتمان تقریب مذاهب واخوت اسلامی وتعاملات اجتماعی با عالمان دینی اهل­سنت و رجال سیاسی، توانستند فقه جعفری و حقوق سیاسی ـ اجتماعی شیعیان را در قانون اساسی کشور تثبیت نمایند و به تبع آن قانون احوال شخصیه اهل تشیع را  رسمیت بخشند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Revival of the Shiite Religion and its Place in the Government Systems of Afghanistan

نویسنده [English]

  • Seyyed Qasem Mousavi 1
1 Assistant Professor of the Institute of Islamic Sciences and Culture
2
چکیده [English]

The issue of identification the Shiite religion has always been one of the intellectual, political and social concerns of the Shiites of Afghanistan in current history. Based on library studies and fieldwork research and descriptive-analytical method, this article examines the most important factors in reviving the Shiite religion in Afghanistan and how it is realized.
How has been the position of the Shiite religion in government systems from the time of Abdul Rahman Khan to Hamid Karzai period? What are the influential factors in the process of its formalization, from the stage of identity crisis to its consolidation in the constitution? What are its political and social consequences? In response, it should be mentioned that the role of Shiite religious scholars, including the scientific and cultural actions of Ayatollah Seyyed Mir Ali Ahmad Hojjat, the intellectual movement and revolutionary movement of Allama Shahid Seyyed Ismail Balkhi and the effective scientific-cultural role of Ayatollah Mohammad Asif Mohseni, are among the effective factors in consolidation of Shia in constitution of the country. They also strengthened the issue of approximation of religions debate and brotherhood in Islam, leading to socio-political interactions between Shiites and Sunnis. Explaining the position of Shiites in the previous government systems is based on the constitutional criteria of the government of Hamid Karzai. This study shows that Shiite scholars in Afghanistan through the approximation of religions debate and Islamic brotherhood and social interactions with Sunni scholars and political men, were able to establish Jafari jurisprudence and Shiite socio-political rights in the constitution and consequently, formalize the law “ Ahwal Shakhsia of Shiite”.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shiite religion
  • Shiite scholars
  • revival of religion
  • government system of Afghanistan
  1.  

    منابع

    1. ابن هشام (1364)، سیرة النبویة، ج1، ترجمه: سید هاشم رسولی، بی‌جا: کتابخانه اسلامیه.
    2. اخلاقی، محمد اسحاق (1380)، هزاره در جریان تاریخ، ج2، قم: انتشارات شرایع، چاپ اوّل.
    3.  احمد رشید (1379)، طالبان اسلام، نفت‌بازی بزرگ جدید، مترجمان: اسدالله شفایی و صادق باقری، بی‌جا: نشر دانش هستی.
    4. ـــــ (1382)، کابوس طالبان، مترجم: گیلدا ایروانلو، تهران: انتشارات هوای رضا.
    5. (1376)، «ارگان نشرات حرکت اسلامی افغانستان»، فجر امید، شماره 16 اسد (مرداد).
    6. افغانی، سید جمال‌الدین (1386)، تاریخ افغانستان، ترجمه: محمدامین خوگیانی، کابل: انتشارات فیصل.
    7. بختیاری، محمدعزیز (1385)، شیعیان افغانستان، قم: انتشارات شیعه‌شناسی، چاپ اوّل.
    8. بَهَروم، مُهد علی (1380)، سوء عرضه در حقوق انگلیس و تدلیس در حقوق اسلام، مترجمان: قنواتی و دیگران، قم: مرکز مطالعات و تحقیقات اصلانی پژوهشکده فقه و حقوق.
    9. پوهنیار، سید مسعود (1371)، ظهور مشروطیت و قربانیان استبداد در افغانستان، ج2، پیشاور.
    10. جمعی از اندیشمندان (1384)، استراتژی تقریب مذاهب اسلامی، تهران: مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، چاپ اوّل.
    11. جیوستوزی، آنتنیو (1386)، افغانستان؛ جنگ، سیاست و جامعه، ترجمه: اسدالله شفاهی، تهران: مؤسسه انتشارات عرفان، چاپ اوّل.
    12. دانش، سرور (1390)، متن مصاحبه، مصاحبه‌کننده: سید محمد عابدی، کابل.
    13. رجاء، سرور (1382)، احیا گر شیعه در افغانستان، قم: انتشارات افق فردا.
    14. سجادی، سید عبدالقیوم (1390)، متن مصاحبه، مصاحبه‌کننده: سید محمد عابدی، کابل.
    15. سنزل، نوید (1388)، افغانستان در عهد امانیه، ترجمه: محمد نعیم عزیزی، هرات: انتشارات احراری، چاپ دوم.
    16. صفدری، محراب‌علی (1387)، روحانیت و حکومت در افغانستان، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی.
    17. عابدی، سید محمد (1391)، «رسمیت مذهب شیعه در افغانستان؛ زمینه‌ها، عوامل و پیامدها»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، قم: مجتمع آموزش عالی امام خمینی.
    18. عابدی، سید محمد (1391)، متن مصاحبه با آیت‌الله محسنی، رئیس شورای علمای شیعه، کابل.
    19. عالمی بلخی، سید حسین (1390)، متن مصاحبه، مصاحبه‌کننده: سید محمد عابدی، کابل.
    20. غبار، میرغلام محمد (1384)، افغانستان در مسیر تاریخ، تهران: انتشارات جمهوری، چاپ اوّل.
    21. فرهنگ، میر محمد صدیق (1385)، افغانستان در پنج قرن اخیر، ج1و2، محمد ابراهیم شریعتی، تهران: انتشارات عرفان.
    22.  فصیحی دولتشاهی، محمد عارف (1395)، جامعه‌شناسی خشونت سیاسی در افغانستان، قم: پژوهشکده علوم وفرهنگ اسلامی.
    23. کاتب هزاره، ملامحمد فیض (1391)، سراج التواریخ، ج3، تهران: عرفان.
    24. کاظمی، سید آصف (1391)، «بررسی مراکز دینی قم و نجف در بیداری اسلامی افغانستان در صد سال اخیر»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، قم: مجتمع آموزش عالی امام خمینی.
    25. کرمانی، ناظم الاسلام (1355)، تاریخ بیداری ایرانیان، تهران: امیر کبیر.
    26. (1384)، متن پیش‌نویس قانون احوال شخصیه اهل‌تشیع افغانستان.
    27. مجمع علما و طلاب جاغوری (1386)، مجموعه مقالات همایش عالمان دینی افغانستان، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی، چاپ اوّل.
    28. محسنی، محمد آصف (1386)، تقریب مذاهب از نظر تا عمل، قم: نشرادیان.
    29. ـــــ (1370)، تصویری از حکومت اسلامی در افغانستان، بی‌جا: چاپ دوم.
    30. ـــــ (1390)، متن مصاحبه، مصاحبه‌کننده: سید محمد عابدی، کابل.
    31. مرکز فرهنگی نویسندگان افغانستان (1373)، مجلّه سراج، شماره 1، بی‌جا.
    32. مصباح‌زاده، سید محمدباقر(1388)، تاریخ سیاسی مختصر افغانستان، مرکز پژوهش‌های آفتاب.
    33. مونت استوارت، الفنستون (1376)، افغانان؛ جای، فرهنگ، نژاد، ترجمه: محمد آصف فکرت، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اوّل.
    34. ناصری داوودی، عبدالمجید (1380)، مشاهیر تشیع در افغانستان، ج2، قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، چاپ اوّل.
    35. وزارت امور خارجه (1386)، افغانستان، به سفارش دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، تهران: چاپ اوّل.
    36. هاشمی، فردین و دیگران (1394)، افغانستان و نظم‌های منطقه‌ای، کابل: مرکز مطالعات منطقه‌ای اکادمی علوم افغانستان.
    37. یزدانی، حسینعلی «حاج کاظم» (بی‌تا)، دفاع هزاره‌ها از استقلال و تمامیت ارضی افغانستان، قم: ناشر احسانی، چاپ اوّل.
      1. Ahmsd Rashid2000. .TALIBAN. Islam. Oil and the New Great Game in Central Asia. I.B.Tauris Publishers. LoNDON. NEW YORK.