رویکردهای تاریخ نگاری هزاره‌ها

نویسنده

جامعه المصطفی

چکیده

تاریخ نگاری معاصر افغانستان حکومتی و دستوری بوده است که بنابر سیاستهای حاکمیت، نقش اقوام غیر پشتون در آن کم رنگ یا نادیده گرفته شده­است. از این رو اقوام دیگر به آن واکنش نشان داده و تلاش کرده­اند روایت خود از تاریخ را بیان کنند. در این میان مورخان هزاره بیشترین و جدی­ترین عکس­العمل را به صورت نگارش­های تاریخی نسبت به دیگر اقوام ارائه کرده­اند. هدف این نوشتار بررسی رویکردهای تاریخ نگاری هزاره­هاست. از انجایی که تاریخ نگاری هزاره­ها نوعی واکنش به تاریخ نگاری رسمی بوده در بسیاری از مولفه­ها از جمله رویکردها شبیه به آن عمل کرده است. سه رویکرد سیاسی، قومگرایانه و باستانگرایانه در تاریخ­نگاری هزاره همانند تاریخ نگاری رسمی قابل ردیابی است.
در رویکرد سیاسی مورخان هزاره همانند تاریخنگاری رسمی سعی در برجسته کردن سهم و نقش هزاره­ها و شخصیتها و بزرگان خود در تحولات سیاسی اجتماعی کشور و سلسله­های حکومتی متعلق به هزاره­ها کرده­اند. در رویکرد قومی هم همانند تاریخ­نگاری رسمی، مورخان هزاره­ها تلاش کرده­اند که در مورد گروه قومی خود بنویسند و سیر تحولات و رویدادها را با محوریت قوم هزاره در نظر بگیرند. اما در ارتباط با اقلیتهای شیعی درون جامعه هزاره نظیر سادات، توجهی نکرده­اند. در رویکرد باستانگرایانه که تلاش برای ساخت هویت و قدمتی دیرینه برای یک گروه یا مردم است، مورخان هزاره در پاسخ به تلاشهای تاریخنگاری رسمی کوشیده­اند اصالت، دیرینگی و قدمت مردمان هزاره را با تمسک به یافته­های باستان شناسانه و برجسته کردن تئوری بومی بودن و آریانی بودن هزاره ها اثبات کنند.
مورخان هزاره اما به رویکردهای دیگری مانند رویکرد فرهنگی و اجتماعی هم توجه کرده­اند که درتاریخ نگاری رسمی کمتر دیده می­شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Approaches to Hazara historiography in Afghanistan

چکیده [English]

An important feature of contemporary Afghan historiography is its governmental and grammatical nature, in which the role of non-Pashtun tribes has been diminished or neglected due to governance policies. Hence, other tribes have reacted to it and tried to tell their own story of history. Meanwhile, Hazara historians have provided the most serious reaction in the form of historical writings compared to other tribes.
An important question in this regard is the historiographical approaches of Hazara historians, which is the purpose of this article. This has been done by comparative study of Hazara writings and official historiography. The findings show that because Hazara historiography is a reaction to formal historiography, they have acted similarly in many components, including approaches. The three political, ethnocentric, and ancient approaches to Hazara historiography can be traced back as formal historiography.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hazaras of Afghanistan
  • Historiography of Hazaras
  • Historiography of Afghanistan
  • Historical Approach
  1. منابع:

    1. احمدی، حمید (1383)، ایران هویت ملیت قومیت، تهران: مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.

    2. آریانپور، الف. (1392)، بامیان خاستگاه هزاره‌ها، کابل: نشر عارف.

    3. ـــــ (بی­تا)، خراسانیان در قرون ‌وسطا، قم: نشر احسانی.

    4. آشوری، داریوش (1389)، دانشنامه سیاسی (فرهنگ و اصطلاحات و مکتب‌های سیاسی)، تهران: نشر مروارید.

    5. بیگدلو، رضا (1380)، باستان‌گرایی در تاریخ معاصر ایران، تهران: نشر مرکز.

    6. ترکمنی، عبدالرئوف (1345)، یک قرن مسموعات و مشاهدات، کابل: نشر وجدان.

    7. تیمور خانف، ل. (1980)، تاریخ ملی هزاره مغول، کویته: نشر تنظیم نسل نو هزاره مغول.

    8. جمعی از نویسندگان (1390)، شصت سال تاریخ‌انگاری در افغانستان، کابل: نشر آرمان‌شهر.

    9. حبیبی، عبدالحی (1378)، جغرافیاى تاریخى افغانستان، پیشاور.

    10. ـــــ (1341)، " کتیبه روزگاران"   مجله آریانا، کابل، سال بیستم، شماره 233: 1-8.

    11. خاوری، تقی (1392)، مردم هزاره و خراسان بزرگ، تهران: انتشارات عرفان.

    12. دای فولادی (1377)، افغانستان قلمرو استبداد، بی‌جا: نشر فدراسیون آزاد ملی.

    13. دلجو، عباس (1392)، تاریخ باستانی هزاره‌ها، کابل: انتشارات امیری.

    14. ـــــ (1396)، هزاره­ها و حاکمیت استبدادی در یک صدسال اخیر، کابل: انتشارات مقصودی.

    15. دولت‌آبادی، بصیر احمد (بی­تا)، هزاره­ها از قتل و عام تا احیای هویت، قم: نشر احسانی.

    16. رهین، سید مخدوم (1361)، اشک خراسان، بی­جا.

    17. زابلی‌ مغولی‌، محمدافضل‌ بن‌ وطن داد (1371)، مختصر المنقول‌ در تاریخ‌ هزاره‌ مغول، به کوشش: محقق افشار، بی‌جا.

    18. زرشناس، شهریار (1387)، نگاهی کوتاه به تاریخچه روشنفکری در ایران، تهران: نشر کتاب صبح.

    19. عنایت‌الله، رضا (1383)، «پان‌ترکیسم»، دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، جلد ۱۳، تهران: چاپ اوّل.

    20. غبار، غلام محمد (1390)، افغانستان در مسیر تاریخ، جلد اوّل، تهران: نشر عرفان.

    21. غرجستانی، محمدعیسی (1372)، کله‌منارها در افغانستان، قم: نشر اسماعیلیان، چاپ دوم.

    22. فرهنگ، صدیق (1380)، افغانستان در پنج قرن اخیر، قم: نشر اسماعیلیان.

    23. کاتب، فیض محمد (1391)، سراج التواریخ، جلد سوم، تهران: نشر عرفان.

    24. محمدی شاری، شوکت علی (1392)، در اوستایی در صدف لهجه هزارگی، کابل: نشر صبح امید.

    25. مصباح‌زاده، محمدباقر (1393)، شیعیان افغانستان؛ گروه‌ها و گرفتاری‌ها، کابل: انتشارات سعید.

    26. موسی‌پور، ابراهیم (1386)، «تاریخ اجتماعی؛ رویکردی نـوین بـه مطالعـات تـاریخی»، تـاریخ و تمـدن اسلامی، شماره6، پاییز و زمستان: 144.

    27. ناطقی شفایی، خادم حسین )1392(، نامه تورانیان باستان، کابل: انتشارات صبح امید.

    28. ناطقی، محمد (1396)، مهروموم‌های تغییر (دفتر اوّل)، کابل: مؤسسه تاریخ شفاهی افغانستان.

    29. نائل، حسین (1348)، حوادث هزاره‌جات در مهروموم‌های 1160 تا 1314ق، کابل: نشرم ولف.

    30. ـــــ (1381)، ساختار طبیعی هزاره‌جات، قم: نشر سلسال.

    31. ـــــ (1372)، سایه‌روشن‌هایی از وضع جامعه هزاره، قم: نشر اسماعیلیان.

    32. یزدانی، حسینعلی (1370)، صحنه­های خونینی از تاریخ تشیع، مشهد: نشر بهرام.

    33. ـــــ (1372)، پژوهشی در تاریخ هزاره‌ها، جلد اوّل، قم: بی­نا، چاپ دوم.

    1. Bellew, H.W,1880, the racesof afganisan: Being Brief Account of theprincipal Nation InhabitungThe Country, Thaker, Spink&Co, Caltuer.
    2. Buddruss, George (1960), Afghan Language, Bon, S. O. S.
    3. Ferdinand, K. (1959), Preliminary Notes of Hazara culture, Copenhagen, the royal danish academy of sciences and letters.
    4. Ferrier, J.P. (1857), Caravan journeys and Wanderings in Persia, Afghanistan, Turkistan and Baluochestan, with historical notices on the coutries Lying between Russia and India, John Murray, London.