ترمه کشمیری(یزدی)

نویسندگان

1 دانشیار تاریخ دانشگاه آزاد نجف آباد

2 استاد‌یار تاریخ دانشگاه آزاد نجف آباد

3 استاد‌یار معارف دانشگاه فرهنگیان

چکیده

قدرتمند شدن صفویه توسط پادشاهانی مثل شاه عباس اول باعث اتحاد سیاسی کشور، رونق تجارت، امنیت جاده‌ها و در نتیجه بازرگانی شد. در این میان، یزد با قدمت چند هزار ساله در نساجی، در دوره صفویه بزرگترین طراح پارچه در تاریخ ایران یعنی غیاث الدین نقشبند یزدی را پرورش داد. حمایت حکومت مرکزی از کارگاه‌های نساجی موجب رونق اشتغال در صنعت نساجی شد و طراح برجسته‌ای همچون غیاث الدین نقشبند یزدی که در تاریخ نساجی ایران کم نظیر بود، ظهور یافت. او با عزیمت به اصفهان و ریاست بر کارگاه‌های سلطنتی به‌عنوان برجسته‌ترین طراح پارچه در تاریخ نساجی ایران شهرت یافت. در عصر صفوی دو ابتکار فنی در طراحی و بافت پارچه چندتایی و مخمل رخ داد که غیاث برجسته‌ترین استاد هردوی آن‌ها بود و یزد در تولید انواع منسوجات مثل زری، ترمه و.. شهره خاص و عام بود. تحولات در نساجی در این دوره این سؤال را مطرح می‌نمایدکه: تحولات نساجی در یزد و نقش هنرمندان یزدی در این عصر چگونه توصیف شده است؟ محصولات و دست آوردهای این تحولات در کشور و در یزد چه بود؟ تبین فرضیات مطرح توصیفی-تحلیلی مبتنی برآثار اسنادی وکتابخانه‌ای می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


آذر بیگدلی، لطفعلی بیگ ( 1377)، آتشکده آذر، مقدمه و تعلیقات، سید‌جعفر شهیدی، نشر کتاب، تهران.
ابن بلخی، فارسنامه ابن بلخی ( 1313)، به اهتمام، سید‌جلال الدین تهرانی، چاپخانه مهر، تهران.
اصطخری، ابواسحاق ابراهیم (1368)، مسالک و ممالک، ترجمه: محمد‌بن اسعد‌بن عبدالله تستری، به کوشش: دکتر ایرج افشار، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، تهران.
3- نظام الاطباء، میرزا علی‌اکبر خان نفیسی،(1369) قرن 14، فرهنگ ناظم الا طباء(فرهنگ فر نود سار).
4-صادقی بیک افشار (1327)، مجمع الخواص، ترجمه عبد الرسول خیام پور، تبریز،انتشارات اختر شمال.
5- رازی، امین احمد(1028ـ ق) تذکره هفت اقلیم، ج5، تصحیح محمدرضا طاهری وجواد فاضل، نشر سروش و علمی، تهران، کتاب فروشی ادیبه.
6- مستوفی باقی، محمد مفید(1338)، ج1و3 جامع مفیدی به کوشش ایرج افشار تهران اساطیر.
7- قاری، نظام (1303)، دیوان البسه، استانبول ،چاپخانه ابوالضیا.

منابع تحقیقاتی

آیتی، عبد الحسین ( 1317)، تاریخ یزد(آتشکده یزدان ) چاپ خانه گلبهار یزد.
ابوئی مهریزی، محمد‌رضا، تاریخ فرهنگی یزد در روزگار شاه عباس ثانی و شاه سلیمان صفوی (1391)، تهران، بنیا و موقوفات دکتر ایرج افشار یزدی.
اسکارچیا، جیان روبرتو (1384)، هنر صفویه، زند و قاجار، مترجم دکتر یعقوب آژند، انتشارات امیر کبیر.
اسلامی ندوشن، احمدعلی (1380)، صنایع نساجی در یزد (تاریخچه، استعدادها و چالش‌ها، نشر صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران مرکز یزد واحد مطالعات و تحقیقات و سنجش برنامه‌ای.
استوالد، ویلهم(1383) اصول رنگ، دانشگاه تهران.
احسنت، ساره (1382)، کاوشی در نقوش سنتی ترمه (انتزاع و ساده سازی طبیعت)، دانشگاه یزد، مجتمع معماری و هنر دانشکده نقاشی.
افشار، ایرج (1374) یادگارهای یزد، جلد2، یزد، نیکو روش.
اشرافیان، هادی (1379) دست باف‌های سنتی یزد، غلامعلی حاتم، تهران، دانشگاه آزاد تهران مرکزی.
اکرمن، فیلیس (1363)، نسّاجی سنتی در ایران (بافته‌های دوره تیموریان تا صفویه)، ترجمه: زردین دخت صابر شیخ و فروهر نور ماه، وزارت صنایع، نشر سازمان صنایع دستی ایران، قسمت 2، تهران.
اکرمن، فیلیس (1361)، نسّاجی ایران بافته‌های دوره اسلامی، دوره نخستین اسلام و دوره سلجوقی، تألیف پوپ، ترجمه: زردین دخت صابر شیخ، وزارت صنایع، نشر سازمان صنایع دستی ایران، تهران.
امیری، ستاره(1385)، الیاف شناسی، چاپ اول، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
انصاری، جمال (1387)، باستان شناسی مصر و ایران، انتشارات سبحان نور، تهران.
پاپلی یزدی، محمدحسین (1379)، پایداری فرهنگ و تمدن کاریزی، ج1، نشر شرکت آب یزد.
پوپ، آرتور(1380)، شاهکارهای هنر ایران، مترجم پرویز ناتل خانلری، تهران، نشر علمی و فرهنگی، ج3.
پویا، سید‌عبد العظیم (1371)، سیمای باستانی شهر میبد، چاپ انتشارات یزد.
تشکری بافقی، علی‌اکبر (1392)، کتاب یزد در عصر صفوی، انتشارات اندیشمندان یزد.
تشکری بافقی، علی‌اکبر(1378)، مشروطیت در یزد؛ از ورود اندیشه نوین تا کودتای سید‌ضیاء‌الدین طباطبائی، تهران، انتشارات مرکز یزد شناسی.
توحیدی، سید‌محمد (1346)، صنایع دستی استان، اداره کل امور اقتصادی و دارایی استان یزد.
حسن بیگی و رسولی (1361)، نساجی سنتی، تهران: سازمان صنایع دستی ایران.
دیماند، موریس اسون (1383)، راهنمای صنایع اسلامی مترجم، عبدالله فریارچاپ: تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
دهخدا، علی‌اکبر(1325) لغت نامه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
رمضان خانی، صدیقه (1387)، هنر نساجی در یزد، چاپ سبحان نور وابسته به میراث فرهنگی یزد.
روح فر، زهره(1380)، نگاهی بر پارچه بافی دوران اسلامی، تهران سازمان میراث فرهنگی و سمت.
ریحان یزدی، سید‌علی‌رضا (1372)، آینه دانشوران، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
زحمت کش سر دو راهی، مهدی (1389)، بررسی صنعت و هنر ترمه بافی در ،دانشگاه آزاد یزد.
زکی، محمدحسن (1366)، تاریخ صنایع ایران بعد از اسلام، ترجمه: محمدعلی خلیلی، ناشر:اقبال ،تهران.
ساختار و حیات اقتصادی یزد (1385)، گزارش استانداری یزد.
شناسنامه صنایع دستی استان یزد (1364)، سازمان صنایع دستی ایران، انتشارات سازمان.
صدری، نسرین (1387)، پوشاک ایرانیان، چاپ اول، انتشارات امیر کبیر، چاپ اول.
صدری، نسرین (1383و1387)، بافندگی ایران از سنتی تا صنعتی، تهران، جهاد دانشگاهی امیرکبیر.
صبا، محمد مظفر (1343)، تذکره روز روشن، تحشیه: محمد رکن زاده آدمیت، کتابخانه رازی، تهران.
طالب‌پور، فریده (1386)، تاریخ پارچه و نساجی در ایران، دانشگاه الزهرا، چاپ اول.
علمدار یزدی، علی‌اصغر (1382)، سیر تحول و تکامل ریسندگی الیاف کوتاه، ناشر: دانشگاه یزد.
علمداریزدی و کرباسی، علی‌اصغر(1380)،بررسی کمی و کیفی ضایعات نسّاجی یزد و ارائه کاربرد مناسب.
علی‌پور، حبیب­ا. (1376)، سیمای اقتصادی یزد، گزارش اداره کل امور اقتصادی و دارایی یزد.
عناویان، رحیم و ژرژ (1386)، ترمه‌های سلطنتی ایران و کشمیر، زیر نظر تویوموکی یامئوبه، انتشارات سن شوکوسیکامتسوتا.
عباسی و مقتدائی، ادریس و علی‌اصغر (1391) هنرهای دستی و سیر تحول آن در ایران، چاپ اول، تهران، نشر جمال هنر.
عیسوی، چارلز (1361)، تاریخ اقتصادی ایران: ترجمه یعقوب آژند، نشر گسترده.
 قهرمانی، ابوالفتح (1390)، یزد نگین کویر، مجموعه اطلاعات و راهنمای سیاحتی.
کریم زادة تبریزی (1370)، محمد‌علی، احوال و آثار نقاشان قدیم ایران، جلد 3.
گ. لسترنج ( 1377)، جغرافیایی تاریخی، سرزمین‌های خلافت شرقی، ترجمه‌ی محمد عرفان، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
گلاک، جی وگلاک، می سومی هیراموتو گارک، کارل جی(1355)، مترجم عنایت، حمید، سیری در صنایع دستی ایران، تهران، نشر بانک ملی ایران.
معین، محمد (1371)، فرهنگ لغات فارسی، انتشارات امیرکبیر، تهران.
نوائی و غفاری فرد، عبد‌الحسین و عباسقلی (1389 )، تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوران صفویه، تهران، سمت، مرکزتحقیق وتوسعه‌ی علوم انسانی.
وکیل الساداتی، سیدحیدر، حسین سعیدی(1376)، تاریخچه صنعت و هنر ترمه بافی، دانشگاه آزاد اسلامی یزد.
یاحقی، محمدجعفر (1370)، فرهنگ اساطیر باستان، انتشارات سروش، تهران.
یاوری، حسین (1376)، نسّاجی سنتی در ایران، نشر سازمان تبلیغات اسلامی، تهران.

نشریات

ایرانشهر (1342-1343) نشریه جلد5 تهران، کمیسیون ملی یونسکو در ایران.
ایرانشهر (1346) جلد دوم، تهران، کمسیون ملی یونسکو، نشریه شماره 22.
ذکاء، یحیی (1341) آبان، مجله‌ی هنر و مردم «غیاث نقش‌بندچهره‌ی جاویدان هنر»، ش1.
رضوانی، مریم (1377)، فرهنگ یزد، مقاله سیری در صنعت ترمه بافی استان یزد، ش6.
روزنامه ابرار (1372) 29تیرماه، نسّاجی.
شایسته فر، مهناز (1387)، نشریه: اطلاع رسانی و کتابداری-کتاب ماه هنر، نگاهی بر هنر نساجی و پارچه بافی ایران، شماره120 شهریور.
فصل‌نامه هنرهای تجسمی (1379) «ویژگی‌های نقاشی ایران» ش 10.
مجله مجله آمریکایی انجمن فنون و آثار ایرانی (1934)، ش هفتم.
مجله نمکدان، سال دوم، ش پنجم، مقاله هنر یزد.
ذکاء، یحیی، مجله‌ی هنر و مردم (1380)، ش1، آبان ماه.
11- گلی زواره، غلام‌رضا، مجله مبلغان، سایت حوزه (1385) مهر و شهریور، سید‌علی همدانی، مبلغ اسلام در کشمیر، شماره ۸۲.
12- عطایی، عبدالله، مجله آینه میراث (زمستان۱۳۷۸) نقش میر سید‌علی همدانی در توسعه هنر و صنایع دستی در کشمیر، سال ششم، شماره چهارم.
13-میرشمسی، سعید (1383) زمستان، نسّاجی، فصل‌نامه فرهنگی پژوهشی فرهنگ یزد، ش 21.
14- عرفانی، فاطمه، ماهنامه سفر شانزدهم (۱۳۸۶)13دی، پیشانی هنر ایرانیان.