بررسی ماهیت نظام ارزشی مرکزی کمالیستی و پیامدهای فرآیند تثبیت آن در دوره حاکمیت نظام تک حزبی (1923-1950) در ترکیه

نویسندگان

1 دانشیار علوم سیاسی دانشگاه تهران

2 دکتری علوم سیاسی از دانشگاه تهران و پژوهشگر همکار پژوهشگاه بین‌المللی المصطفی(ص)

چکیده

جمهوری ترکیه در سال 1923 تأسیس شد. بنیانگذاران جمهوری در دوره نظام تک حزبی به منظور تثبیت نظام ارزشی مرکزی کمالیستی به مهندسی‌های فرهنگی و سیاسی زیادی دست زدند. سیاست‌های اعمال شده این دوره و بازتاب‌های آن، به یک معنا تحولات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی معاصر ترکیه را شکل داده است. به این دلیل، چیستی ماهیت نظام ارزشی مرکزی کمالیستی و پیامدهای فرایند تثبیت آن در دوره نظام تک حزبی در ترکیه یک سوال مهم به شمار می‌آید. (سوال) به نظر می رسد ماهیت نظام ارزشی مرکزی کمالیستی که از سه اصل پوزیتیویسم، سکولاریسم و ناسیونالیسم متشکل می‌باشد، منجر به پرورش یک نسل کمالیست و شکل‌گیری نزاع بین دولت و جامعه در قالب نظریه مرکز ـ پیرامون گردیده است. (فرضیه) مقاله حاضر، شناسایی نتایج و پیامدهای اعمال روش‌های ژاکبنی و تحمیل‌های از بالا را که به منظور تثبیت نظام ارزشی مرکزی کمالیستی صورت گرفته است، غایت اصلی خود ساخته، (هدف) این موضوع و موضوعات مرتبط دیگر را با استفاده از نظریه مرکز ـ پیرامون و به کارگیری روش توصیفی ـ تحلیلی مورد بررسی قرار داده (روش) و به نتیجه عدم موفقیت نظام ارزشی مرکزی کمالیستی در ایجاد یک نظام سیاسی جامع، فراگیر و کاربردی در قالب دولت - ملت، دست یافته است. (یافته)

کلیدواژه‌ها


الف) منابع فارسی

- موثقی، سید‌احمد (1380). "اقتصاد سیاسی ترکیه در فاصلۀ سال های 1950-1920"، مجله دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، شماره 54، زمستان، 173 - 208.
- موثقی، سید‌احمد (1391). نوسازی و توسعه سیاسی، تهران، نشر میزان.

ب) منابع ترکی

- Aksin, Sina (1997). Ana Çizgileriyle Türkiye'nin Yakın Tarihi, Yenigün Haber Ajansı, C 1.
- Alpay, Şahin (2002). Mukayeseli Açıdan Türkiye’de Laiklik, Uluslararası Atatürk ve Çağdaş Toplum Sempozyumu, Mürşit Balabanlılar (haz.), Şstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Çağan, Kenan (2011). "Cemil Meriçi’in Osmanlı Ve Cumhuriyet Üzerine Düşünceleri", Sosyal Bilimler Dergisi, 2, 1-14 .
- Çelik, Nur Betül (2009). Kemalizm: Hegemonik  Bir Söylem, Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce, İstanbul, İletişim, Cilt. 2.
- Doğan, İkram (2012). "Ulus İnşa Sürecinde Dil Politikaları Ve Anadilde Eğitim", Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 37, 113-142.
- Doğan, Özlem (2007). Türkiye’de Pozitivizm ve Siyaset, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, İstanbul, İletişim Yayınları, Cilt. 3.
- Fuller, Graham E (2008). Yeni Türkiye Cumhuriyeti: Yükselen Bölgesel Aktör, Çev. Mustafa Acar, İstanbul, Timaş Yayınları.
- Gönenç, Levent (2006). 2000’li Yıllarda Merkez-Çevre İlişkisini Yeniden Düşünmek, Toplum ve Bilim, 105, 129-152.
- Göztepe, Özay (2010). "Bütünleştirmeden Tektipleştirmeye Mustafa Kemal’in Milliyetçilik Söylemi (1919-1938)", Mülkiye, 266, 171-203.
- Gülbahar, Gamze (2006). Cumhuriyet dönemi  (1920-1950) Türk Eğitim Sisteminin Felsefi Temelleri, Kırıkkale, Yüksek Lisans Tezi,   T. C. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler EnstitüsüEğitim Bilimleri Anabilim Dalı.
- Gülener, Serdar (2007). Türk Siyaseti'nde Merkez-Çevre ilişkilerinin Seyri ve 27 Mayıs 1960 Darbesi, Bilgi, 14, 36-66.
- İnsel, Ahmet (2009). Giriş, Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce: Kemalizm, İstanbul, İletişim Yayınları.
- Jâschke, Gotthard (1972). Yeni Türkiye’de İslâmcılık, Ankara, Bilgi Yayınevi.
- Kara, Serdar (2012). Tek Partiden Çok Partili Hayata Geçiş Sürecinde Türkiye’de Din Politikalarındaki Değişim Üzerine 1945-1950, Konya, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Atatürk İlkeleri Ve İnkılap Tarihi Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
- Kaymaz, İhsan Şerif (2010). "Kemalizmin Ulusalcılık Anlayışı Ve Günümüz Türkiye!sinde Ulusalcılık-Milliyetçilik Algılamaları", Memleket Siyaset Yönetim, 13, 86-106.
- Keyder, Çağlar (1983). İktisadi Gelişmenin Evreleri, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, İstanbul, İletişim, Cilt. 4.
- Keyder, Çağlar (2010). Türkiye’de Devlet ve Sınıflar, İstanbul, İletişim Yayınları.
- Koçak, Cemil (2009). Tek Parti Yönetimi, Kemalizm ve Şeflik Sistemi: Ebedi Şef/ Milli Şef, Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce, İstanbul, İletişim, Cilt. 2.
- Kutlay, Naci (1997). Kürt Kimliği Oluşum Süreci, İstanbul, Belge Yayınları.
- Mardin, Şerif (1991). Türk Modernleşmesi, İstanbul, İletişim Yayınları.
- Mardin, Şerif (2006). Türkiye'de Toplum ve Siyaset, Makaleler 1, Derleyenler: Mümtazer Türköne ve Tuncat Önder, İstanbul, İletişim Yayınları.
- Olson, Robert (1990).  Kürt Milliyetçiliğin Kaynakları, İstanbul, Özge Yayınevi.
- Paçal, Ömer (2006). İnşa Sürecinde Cumhuriyet Ve Demokrasi İlişkisi ve Türkiye Örneği, İstanbul, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
- Parla, Taha (1991). Türkiye’de Siyasal Kültürün Resmi Kaynakları 1: Atatürk’ün Nutku, İstanbul, İletişim Yayınları.
- Saklı, Ali Rıza  (2011).  "Türkiye Cumhuriyeti Ulus Devleti Ve Milliyetçilik Anlayışının Uygunluğu Sorunu", Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13, 1-22.
- Sayın, Önak (2007). "Türkiye Cumhuriyetinin Sosyolojik Termelleri", Sosyoloji Dergisi Ülgen Oskay’a Armağan Özel Sayısı.
- Şaylan, Gencay (1983). Cumhuriyet Bürokrasisi, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, İstanbul, İletişim Yayınları, C. 2.
- Şen, Hasan (2008). Cumhuriyetin Modernleşme İdeolojisi ve Bir Muhalefet Söylemi Olarak İslami Gelenek: 1923-1960 Dönemi, İzmir, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı Doktora Tezi.
- Sesli, Mutlu ve Memir, Şeyhmus (2010). "Türk Siyasi Elitlerin Toplumsal Kökeni (1920–1950)", Akademik Bakış Dergisi, 21.
- Tanör, Bülent (1999) Laikleş(tir)me, Kemalistler ve Din, 75 Yılda Düşünceler Tartışmalar, İstanbul, Tarih Vakfı Yayınları.
- Tekeli, İlhan ve İlkin, Selim (2003). Cumhuriyetin Harcı 1 Köktenci Modernitenin Doğuşu, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi.
- Toker, Nilgün ve Tekin, Serdar (2002). Batıcı Siyasi Düşüncenin Karakteristikleri ve Evreleri: Kanunsuz Cumhuriyet’ten Kanunsuz Demokrasi’ye, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, İstanbul, İletişim Yayınları, Cilt: 3.
- Tuncay, Mete (2002) Laik Cumhuriyet’in Demokrasi Çıkmazı, Uluslararası Atatürk ve Çağdaş Toplum Sempozyumu, Mürşit Balabanlılar (haz.), İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Türkdoğan, Orhan (1995). Niçin Milletleşme; Milli Kimliğin Yükselişi, İstanbul, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
- Türkmenoğlu, Dilşad (2007). "Tek Parti Döneminde Ulus İnşa Politikalarının Eğitim Boyutu", Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5, 159-174.
- Uyar, Hakkı(1998).  Türkiye'de Tep Parti Döneminde İktidar ve Muhalefet (1923-1950), Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Doktora Tezi.
- Zürcher, Erik Jan (1995). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İstanbul, İletişim Yayınları.

ج) منابع انگلیسی

- Posner, Richard (2006). "Positivism", Encyclopedia of philosophy, volume 7.
- Shils, E., (1961). "Centre and periphery', in The Logic of Personal Knowledge", Essays Presented to Michael Polanyi, Routledge & Kegan Paul, pp. 117-30.