نقش قدرت‌های فرامنطقه‌ای در واگرایی ایران و مصر در دوره جمال عبدالناصر طی سال‌های (1960-1955م)

نویسندگان

1 استاد گروه تاریخ دانشگاه اصفهان

2 کارشناس ارشد مطالعات خلیج فارس

چکیده

در مناسبات بین ایران و مصر در دوران جمال عبدالناصر طی سال‌های 1960ـ 1995 صرف نظر از دلایل مختلف داخلی، به نظر می‌رسد قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، نقش شایان توجهی را ایفا کرده‌اند. بعد از جنگ جهانی دوم و دوقطبی شدن جهان، دولت‌های ایران و مصر هر کدام به یکی از دو بلوک غرب و شرق ملحق شدند و روابط بین این دو ابر قدرت بر روابط ایران و مصر تأثیر گذارد.
نوشتار حاضر درصدد بررسی نقش عوامل بیرونی در ایجاد موانع در مناسبات بین دو کشور ایران و مصر در دوران جمال عبدالناصر و نقش بازدارندگی ایالات متحده آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی در این زمینه است.
حاصل تحقیق آن است که چهار عامل در واگرایی روابط ایران و مصر طی سال‌های 1955 تا 1960تأثیرگذار بود. این عوامل عبارت هستند از عضویت ایران در پیمان بغداد، ملی شدن کانال سوئز توسط مصر که بخشی از صادرات و واردات ایران از طریق این کانال انجام می‌گرفت. اعلام دکترین آیزنهاور رئیس‌جمهور آمریکا در منطقه خاورمیانه و عادی شدن روابط ایران و مصر که در نهایت به قطع مناسبات سیاسی دو کشور منجر شد.

کلیدواژه‌ها


 منابع فارسی
-       احمدی، حمید (1386) روابط ایران و عربستان در سده بیستم، تهران، مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی.
-       ازغندی، علیرضا (1376) روابط خارجی ایران (1357-1320)، تهران، نشر قومس.
-        ایدن، آنتونی(1343) خاطرات، ترجمه کاوه دهگان، تهران، نشر اندیشه
-       آندره، فونتن(1346) تاریخ جنگ سرد، ترجمه: عبدالرضا هوشنگ مهدوی، جلد دوم، نشر نو.
-       جعفری ولدانی، اصغر (1376) بررسی تاریخی اختلافات مرزی ایران و عراق، چاپ سوم، تهران، موسسه چاپ و انتشارات وزارت خارجه.
-       رمضانی، روح الله(1380) خلاصه سیاست خارجی ایران، تهران، وزارت امور خارجه.
-       شهری، محمدجواد(1360) تاریخ معاصر کشورهای اسلامی، تهران، نشر آوا، مرکز نشر.
-       علیزاده، حسین (1384 ) بررسی تحلیلی و توصیفی تاریخ روابط ایران و مصر، تهران، وزارت امورخارجه، مرکز اسناد و خدمات پژوهشی.
-       کدیور، جمیله (1373) مصر از زاویه‌ای دیگر، تهران، انتشارات مؤسسه اطلاعات.
-       گلجان، مهدی (1384 ) بررسی روابط سیاسی، اقتصادی، فرهنگی ایران و مصر، تهران، انتشارات امیر کبیر .
-       لنچافسکی، جورج (1373) رؤسای جمهور آمریکا و خاورمیانه، ترجمه: عبدالرضا هوشنگ مهدوی، تهران، نشر البرز.
-        مارک، ج گازیوروسکی (1371) سیاست خارجی شاه و آمریکا، ترجمه: فریدون فاطمی، تهران. نشر مرکز.
-       منسفیلد، پیتر (1350) ناصر، ترجمه : محمدرضا جعفری، تهران، امیر کبیر.
-       مهدوی، عبدالرضا (1373) سیاست خارجی ایران در دوره پهلوی، تهران، نشر البرز.
-       مهدوی، عبدالرضا ( 1347) سیاست خارجی ایران در دوره  پهلوی، تهران، نشر البرز.
-       مهدوی، عبدالرضا (1377) سیاست خارجی ایران در دوره پهلوی، چاپ چهارم، تهران نشر پیکان.
-       مهر سیما، فلسفی (1356) بررسی تحلیلی روابط ایران و مصر، تهران، نشر نگاه.
 
 
منابع عربی
-       الصباغ، سعید(2003) العلاقه بین القاهره و طهران، قاهره الدار الثقافه للنشر.
-       الوردانی، صالح (1967) مصر و ایران، قاهره، نشر نخرش.
-        هیکل، حسنین (1997) سنوات الغلیان، مرکز الاهرام للترجمه و النشر.
منابع لاتین
John Donovan,ed,u.s and soviet policy in The middle East,1957-1966.
Ziring Lawrence,The middle East political Dicrionary oxford ABC-clio, 1984.
Charles winslow,Lebanon:war and politicsin a fragmented society,London:Routledge,1992.
p.j vatikiotis,The History of modern Egypt from Muhammad Ali to Mubarak,Baltimore:johns Hopkinsunivesity press,1996.
 مقالات
-       احمدی، حمید(1379 ) «نظام بین‌الملل معاصر و فراز و نشیب‌های روابط ایران و مصر» مجله مطالعات آفریقا، س5، شماره 2.
-       امامی، محمدعلی (1372) «بررسی سیر امنیتی در خلیج فارس» مجموعه مقالات سومین سمینار خلیج فارس، تهران، مرکز مطالعات خلیج فارس.