کاربست روش پدیدارشناسی در مطالعات شیعی غربیان

نویسنده

استادیار و عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه الزهرا (س)

چکیده

شیعه‌پژوهی غربیان فرایند طولانی را پشت سر گذاشته و دیدگاه‌های آنان در این زمینه به‌ویژه در سده بیستم میلادی تحولات شگرفی داشته است. آثار آنان به دلیل برخورداری از روش‌های پژوهش نوین جایگاه بایسته‌ای پیدا کرده‌اند که چندان توجه پژوهشگران را جلب نکرده است.(پیشینه) بدین روی روش‌شناسی شیعه‌پژوهی غربیان از اهمیت زیادی برخوردار است.
این نوشتار با در نظر گرفتن این پرسش که روش پدیدارشناسی در مطالعات شیعی غربیان چه جایگاهی دارد؟ (پرسش) به بررسی این روش در مطالعات شیعی آنان و مولفه‌های پدیدارشناسی دیوید پینالت خواهد پرداخت. (هدف) روش پدیدارشناسی، به گمان بسیاری، روشی همدلانه با مکتب تشیع است و نشان‌گر تأثیرپذیری غربیان از مطالعات شیعی قلمداد شده است. (فرضیه) به دلیل این‌که پینالت آثار فراوانی در این زمینه دارد و از سوی دیگر به شهرهای مختلفی در هند و کشورهای شبه قاره هند سفر کرده و روش پدیدارشناسی را دقیقا انجام داده است، با روش توصیفی و تحلیلی راهکارهای او در یکی از آثارش (روش) به بررسی راه‌ها و ابعاد مطالعات او در شناخت شیعه و کاربست روش‌شناسانه شیعه‌پژوهی او می‌پردازیم. (تبیین مسئله) مهمترین دست‌آورد تحقیق این است که برخلاف گمان بسیاری، روش پدیدارشناسی هم‌گرایانه نبوده است و بر اساس اهداف مشخص برای شناخت جایگاه و ظرفیت کنونی و آینده مذهب تشیع و جایگاه جامعه‌شناختی سنت-های شیعی انجام می‌گردد که نمونه آشکار آن در نوشته‌های پینالت موجود است. (یافته)

کلیدواژه‌ها


  1.  1. ابراهیمی، پریچهر، پدیدارشناسی، ترجمه و تالیف، تهران، چاپخانه حیدری، چاپ اول، زمستان 1368.

    2. جان احمدی، فاطمه، شرق شناسی یهودی و سیطره آن بر مطالعات اسلامی در غرب، مجموعه مقالات همایش بین‌المللی تشیع و خاورشناسان، به کوشش دکتر محمدرضا بارانی، قم، انتشارات خاکریز، 1388.

    3. چلونگر، محمدعلی، خاورشناسان و نگاه تاریخی­گری و پدیدارشناسانه به مبانی اعتقادی تشیع، مجموعه مقالات همایش بین­المللی تشیع و خاورشناسان، به کوشش دکترمحمدرضا بارانی، قم، انتشارات خاکریز، 1388.

    4. حسینی طباطبائی، مصطفی، نقد آثار خاورشناسان، تهران، انتشارات چاپخش، چاپ اول، 1375.

    5. خاکرند، شکرالله، تشیع‌نگاری و خاورشناسان، مجموعه مقالات همایش بین‌المللی تشیع و خاورشناسان، به کوشش دکتر محمدرضا بارانی، قم، انتشارات خاکریز، 1388.

    1. رضوی، سیداطهرعباس، شیعه در هند، ترجمه مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۳۷۶.

    7. رنجبران، داود، تأثیر گفتمان یهودی بر تدوین مقالات تاریخی دائره‌المعارف اسلام با تاکید بر سیره نبوی، قم، دانشگاه معارف اسلامی، دفاع در خرداد 1393.

    8. ریخته‌گران، محمدرضا، پدیدارشناسی چیست؟ نشریه تخصصی فلسفه، پاییز و زمستان 1380، شماره 2و3.

    9. ساکالوفسکی، رابرت، درآمدی بر پدیدارشناسی، ترجمه محمدرضا قربانی، تهران، انتشارات گام نو، چاپ اول، 1384.

    1. صالحی امیری، سیدرضا؛ و الهه حیدری‌زاده، روش‌های تحقیق کیفی در پژوهش‌های اجتماعی، ضرورت توجه به روش‌های تحقیق کیفی در بررسی­های فرهنگی اجتماعی، تهران، پژوهشکده تحقیقات راهبردی، چاپ اول، 1390.
    2. کورت فریشلر، امام حسین ع و ایران، ترجمه ذبیح الله منصوری، تهران، بدرقه جاویدان، چاپ پنجم،1360.
    3. گایینی، ابوالفضل، روش­شناسی هرمنوتیک و فرهنگ سازمانی، فصلنامه حـوزه و دانشگاه، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، سال دوازدهم، شماره 47، زمستان 1385.
    4. نوالی محمود، پدیدارشناسی چیست؟ نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی، تبریز، دانشگاه تبریز، تابستان و پاییز1369، شماره 135و 136.
    5. هالم، هاینس، تشیع، ترجمه محمدتقی اکبری، قم، انتشارات دانشگاه ادیان، چاپ اول، 1385.
      1. همیلتون گیب، بررسی تاریخی اسلام، ترجمه منوچهر امیری، تهران، انتشارات علمی فرهنگی، 1367.

    16.هوسرل، ادموند، ایدهپدیده­شناسی، مترجم­ عبدالکریم رشیدیان، تهران، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، 1372.

    1. یاری، سیاوش، تاریخ اسلام درهند از آغاز تا قرن پنجم هجری، قم، انتشارات دانشگاه ادیان، چاپ اول،  1387.

    منابع انگلیسی:

    1. David  Pinault ,1997, SHIISM IN SOUTH ASIA ,The Muslim World87, 1997:234-57, routledge taylor& francis group, london and new york, first publisjed 2008 by routledge, simultaneously published in the usa and canada.
    2. Emotion and Art form in Contemporary Shia Muslim Ritual" Emotion and Art form in Contemporary Shia Muslim Ritual".
    3. Horse of Karbala: Studies in South Asian Muslim Devotionalism..Martin's Press, 2000.
    4. Etan,Kohlberg, 1987, western studies of Shia Islam, Martin Kramer, Shiism, Resistance and Revolution, West view press, London: Mansell.
    5. Moojan Momen, An introduction to Shiism, The history and Doctrine of twelwer Shii Islam, oxford, 1985.
    6. Muslim-Buddhist Relations in a Ritual Context: An Analysis of the Muharram Procession in Leh Township, Ladakh."
    7. Saiyid Athar Abbas Rizvi (1986) A Socio-Intellectual History of the Isna ‘ Ashari Shi‘is in India, in 2 Vols., Canberra.
    8. Self- Mortification Rituals in the Shi'i and Christian Traditions" ,In The Shiite Heritage: Essays in Classical and Modern Traditions (ed. Lynda Clarke; New York: Global Publications / Binghamton University, 2001) 375-88.
    9. Shi'a Muslim Men's Associations and the Celebration of Muharram in Hyderabad, India" ,Journal of South Asian and Middle Eastern Studies 16 (1992) 38-62.
    10. Shi'ism in South Asia" ,The Muslim World 87 (1997) 235-57.
    11. Shiite Lamentation Liturgies of Modern India and Christian Penitential Guilds of Fourteenth-Century Italy and Germany: A Comparative Analysis" ,Paper presented at the International Conference on Shi'i Islam, Philadelphia, PA, September 1993
    12. The Day of the Lion: Lamentation Rituals and Shia Identity in Ladakh." Ladakh Studies 12 (1999) 21-30.
    13. The Shiites: Ritual and Popular Piety in a Muslim Community. New York: St. Martin's Press, 1992
    14. We Are the Moths of Husain': Chapbook -Poems and the Performance of Muharram Rituals among Three Shia Men's Associations of Hyderabad, India" ,Paper presented at the 23rd Annual Conference on South Asia, University of Wisconsin-Madison, November 1994
    15. Zaynab bint 'Ali and the Place of the Women of the Households of the First Imams in Shiite Devotional Literature" ,In Women in the Medieval Islamic World (ed. Gavin Hambly; New York: St. Martin's Press, 1998) 69-98.