ویژگی‌های قوم پشتون و تأثیر آن بر شکل‌گیری طالبان

نویسندگان

1 دانشیار علوم سیاسی جامعه المصطفی العالمیه

2 دانشجوی دکتری، قرآن و علوم سیاسی مؤسسه آموزش عالی علوم انسانی

چکیده

باور عمومی بر آن است که طالبان به دلیل عمل و استناد به اصل جهاد، در زمره جنبش‌های بنیادگرای اسلامی به شمار می‌آید. بر خلاف این باور، به نظر می‌رسد ساختارهای قومی پشتون، یکی از عوامل مهم تأثیرگذار بر ظهور طالبان در دوره معاصر به شمار می‌آید که کمتر بدان توجه شده است. طالبان به دلیل آنکه ریشه در فرهنگ و جامعه قبیله‌ای پشتون‌های افغانی دارد، دیدگاه‌ها و انگیزه‌های آنها تا حد بسیاری الگوها و ارزش‌های فرهنگی محیط اجتماعی پشتون را انعکاس می‌دهد. تفوق طلبی، اسطوره عصبیت و اصول پشتون‌والی، از جمله مؤلفه‌های مهم پشتونی است که بر طالبان و فرایند پیدایش آن تاثیرگذار بوده است. زوال جدید هژمونی طولانی‌مدت پشتون‌ها، احساس سرخوردگی شدیدی را میان آنان به وجود آورده است. این عقده حقارت، هویت جمعی آنان را با چالش مواجه نمود. این امر رادیکالیزه‌شدن پشتونیسم و ظهور آن در قالب جنبش افراطی طالبان را به همراه داشت.
نوشتار حاضر، با روش اسنادی به دنبال واکاوی برخی اصول و ویژگی‌های جامعه قبیله‌ای پشتون است که در اندیشه طالبان و شکل‌گیری این گروه افراطی نقش کلیدی داشته است.

کلیدواژه‌ها


الف. فارسی

ابن‌خلدون، عبدالرحمن بن محمد. مقدمه. مترجم: محمد پروین گنابادی، تهران: شرکت علمی و فرهنگی، هشتم، 1375.
احمد رشید. طالبان، اسلام، نفت و بازی بزرگ جدید. مترجمان: اسدالله شفایی و صادق باقری، [بی‌جا]: انتشارات دانش هستی، اوّل، 1379.
احمدی، حمید. قومیت و قوم‌گرایی در ایران. تهران: نشر نی، هفتم، 1378.
احمدی، حمید. «طالبان: ریشه‌ها، علل ظهور و عوامل رشد». اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، مرداد و شهریور 1377، ص 131-132.
الافغانی، سید جمال‌‎الدین. تتمة البیان فی تاریخ الأفغان. مصر: 1318.
بارکر، کریس. مطالعات فرهنگی؛ نظریه و عملکرد کریس بارکر. مترجمان: مهدی فرجی و نفیسه حمیدی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی، اوّل، 1395.
تیخانف، یوری. نبرد افغانی استالین (سیاست‌های قدرت‌های بزرگ در افغانستان و قبایل پشتون). مترجم: عزیز آریانفر، فرهنگستان علوم فدراسیون روسیه، برگرفته از: www.arianfar.com
دکمجیان، هرایر. جنبش‌های اسلامی معاصر در جهان عرب. مترجم: حمید احمدی، تهران: کیهان، چهارم، 1383.
دولت‌آبادی، بصیراحمد. شناسنامه افغانستان. ویرایش جدید، تهران: عرفان، 1387.
 رجبی، محمود و دیگران. تاریخ تفکر اجتماعی در اسلام. تهران: سمت، 1378.
 روشه، گی. سازمان اجتماعی. مترجم: هما زنجانی، تهران: سمت، سوم، 1382.
 روی، الیور. افغانستان، اسلام و نوگرایی سیاسی در افغانستان. مترجم: ابوالحسن سرومقدم، مشهد: معاونت فرهنگی آستان قدس رضوی، 1369.
 سجادی، سید عبدالقیوم. «طالبان، دین و حکومت». فصلنامه علوم سیاسی، ش 1، تابستان 1377.
 سجادی، عبدالقیوم، جامعه‌شناسی سیاسی افغانستان. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، اوّل، 1380.
 سعادت، عوضعلی. «جامعه فردا». فصلنامه علمی پژوهشی، سال اول، ش 3، زمستان 1385.
 طباطبایی، سید جواد. ابن‌خلدون و علوم اجتماعی. تهران: طرح نو، دوم، 1379.
 عارفی، محمداکرم. «مبانی مذهبی و قومی طالبان». فصلنامه علمی ـ پژوهشی علوم سیاسی، سال اول، ش 4، بهار 1378.
 فاخوری، حنا و خلیل جر. تاریخ فلسفه در جهان اسلام. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، هفتم، 1383.
 فرهنگ، میرمحمد صدیق. افغانستان، در پنچ قرن اخیر. ج 1، 2 و 3، انتشارات دارالتفسیر، اوّل، 1380.
 کلى فورد، مرى لوئس. سرزمین و مردم افغانستان. مرتضى اسعدى، تهران: 1367.
 گریگوریان، وارتان. ظهور افغانستان نوین. مترجم: علی کرمانی، عرفان، 1388.
 گلتزر، برنت. «آیا افغانستان در آستانۀ تجزیۀ قومی و قبیلۀ قرار دارد؟». مجموعه مقالات افغانستان، طالبان و سیاست‌های جهانی، گردآورنده: ویلیام ملی، مترجم: عبدالغفار محقق، مشهد: ترانه، 1377.
 مارسدن، پیتر. طالبان؛ جنگ، مذهب و نظام جدید در افغانستان. مترجم: کاظم فیروزمند، تهران: نشر مرکز، اوّل، 1379.
محی‌الدین، مهدی، «نظریه‌های تأمین ثبات و حلّ مناسبات تباری»، بر گرفته از:
htt://www.payamemojahed.com/images/uploads/nazaryahe%20sobat.Pdf
 مندراس،هانری و ژرژگورویچ. مبانی جامعه‌شناسی. مترجم: باقر پرهام، تهران: امیرکبیر، ششم، 1384.
 موسوی، سید عسکر. هزاره‌های افغانستان. مترجم: اسدالله شفایی، قم: اشک یاس، دوم، 1387.
 مولوی، حفیظ‌الله حقانی. «جنبش طالبان، تشکیلات، دیدگاها، ویژگی‌ها». مترجم: سرور دانش، فصلنامه سراج، سال ششم، ش 18، پاییز 1378.
 نظری، محمدعلی. علل و زمینه‌های اجتماعی فرهنگی ظهور و افول طالبان در حیات سیاسی افغانستان. قم: مؤسسه آموزش عالی امام خمینی(ره)، 1389.
 هاچ دو پری، نانسی. «زنان افغان تحت حکومت طالبان». مجموعه مقالات افغانستان، طالبان و سیاست‌های جهانی.
 هنری والتر بیلیو. پژوهشی درباره تبارشناسی افغانستان. مترجم: سهیل سبزواری، 1387، برگرفته از وبگاه جاویدان:www.jawidan.com

ب. لاتین:

1. Khans and Warlords: Political Alignment, Leadership and the State in Pashtun Society Anthropological Aspects and the Warlordism Debate, kit10.info Bern, Switzerland,2002,p:36.
2. Glatzer, Bernt, «Being Pashtun -Being Muslim: Concepts Of person And Ware In Afghanistan», In: B. Glatzer (Hg): Essays on South Asian Society: Culture and Politics II. (Zentrum Moderner Orient, Arbeitshefte, 9). erlin: Das Arabische Buch, 1998,p:4.
3. William O. Beemam, Fighting the Good Fight: Fundamentalism and Religious Revival In J. MacClancy, ed. Anthropology for the Real World. Chicago: University of Chicago Press, 2001