انجمن تبلیغی کلیسا و نقش آن در تبلیغ آیین پروتستان در شیراز 1920م/1338ق تا 1978م/1398ق

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ دانشگاه شیراز

چکیده

انجمن تبلیغی کلیسا (C.M.S)، از اولین انجمن‌های تبلیغی پروتستان است که در اواخر قرن هجدهم (قرن سیزدهم قمری) در انگلستان شکل گرفت و در اوایل قرن نوزدهم (قرن سیزدهم قمری)، با اعزام هنری مارتین به شیراز در سال 1811م/1226ق، فعالیت تبلیغی خود را آغاز کرد. اگرچه هنری مارتین در اوایل عصر قاجار وارد ایران شد، ولی فعالیت جدی انجمن در شیراز طی دو مرحله در اواخر عصر قاجاری و تمام دوره پهلوی است. در مرحله نخست (1900-1914م/1317-1332ق) به دلیل شرایط سیاسی، فعالیت جاسوسان آلمانی و فضای ضد انگلیسی، پیشرفت چندانی حاصل نشد. در دوره دوم تبلیغ که از سال 1922م/1340ق تا پیروزی انقلاب اسلامی ادامه یافت، مبلّغان از سه شیوه مشخص جهت تبلیغ آیین پروتستان استفاده کردند.
هدف پژوهش پیش رو نیز همین موضوع، یعنی بررسی شیوه‌های تبلیغی انجمن تبلیغی کلیسا در تبلیغ آیین پروتستان در شیراز است. پژوهش با تکیه بر اسناد موجود در: آرشیو دانشگاه بیرمنگام انگلستان، اسناد مرکز اسناد ملی ایران، مطالعات کتابخانه‌ای و نیز تحقیقات میدانی (مصاحبه) به روش توصیف همراه با تحلیل انجام شده است. یافته‌های پژوهش، حاکی است اگرچه انجمن در سه حوزه درمان (تأسیس بیمارستان مرسلین)، خدمات آموزشی (تأسیس دبیرستان مهرآیین) و بنای اماکن مذهبی (کلیسای شمعون و کلیسای قلات) فعالیت داشت، ولی به دلیل ساختار مذهبی شیراز، حاکمیت غالب دین اسلام و محدویت ارتباط بین مبلّغان ومردم، موفقیت چندانی در تغییر نگرش دینی مردم به دست نیاورد.

کلیدواژه‌ها


الف. فارسی

اداره اوقاف و امور خیریه فارس. پرونده شماره 78/ع.
امداد، حسن. 1385. تاریخ آموزش و پرورش در فارس، شیراز: نوید.
برومند، صفورا. 1381. پژوهشی بر فعالیت انجمن تبلیغی کلیسا در دوره قاجاریه، تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
تدین، پروین دخت. 1384. والیان و استانداران فارس بین دو انقلاب، تهران: امید ایرانیان.
رایت، دنیس. 1357. انگلیسیان در ایران، ترجمه غلامحسین صدری افشار، تهران: دنیا.
روزنامه صدای شیراز، سال اول، شماره 43، 19 اسفندماه 1330.
روزنامه پارس، سال چهاردهم، شماره 1805، 18 مهر 1334.
سامی، علی. 1362. شیراز شهر جاویدان، شیراز: نوید.
سعیدی سیرجانی، علی‌اکبر. 1361. وقائع اتفاقیه. تهران: نشر نو.
فلور، ویلیام. 1385. سلامت مردم در ایران قاجار، بوشهر: دانشگاه علوم پزشکی بوشهر.
مرادی خلج، مهدی. 1396. شیراز در دوران ملی‌شدن صنعت نفت، تهران: کویر.
مرکز اسناد ملی ایران. شماره بازیابی: 293/98/141؛293/16072/30.
مصاحبه با افسر امینی‌نژاد، متولد 1322ش، دبیر آموزش و پرورش، شیراز، آذرماه 1396.
مصاحبه با خلیل حق‌نگهدار، متولد 1316ش، دبیر بازنشسته آموزش و پرورش، شیراز، آبانماه 1396.
مصاحبه با زینت مجاب، متولد 1306ش، رئیس سابق دبیرستان مهرآیین، شیراز، آذرماه 1396.
مصاحبه با سید مجتبی میردهقان، مسئول اقلیت‌های دینی در اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس، آذرماه 1396.
مصاحبه با صدیقه مستفیضی، متولد 1339ش، دانش‌آموز دبیرستان مهرآیین، شیراز، آذرماه 1396.
مصاحبه با صفیه به آیین، متولد 1314ش، پرستار سابق بیمارستان مرسلین، شیراز، مرداد 1396.
مصاحبه با عزیزالله پروتا، متولد 1322ش، پرستار سابق بیمارستان مرسلین، شیراز، خرداد 1396.
مصاحبه با علی‌اکبر فرمانی، متولد 1317ش، پرستار سابق بیمارستان مرسلین، شیراز، خردادماه 1396.
مصاحبه با فرخ اقتداری، متولد 1319ش، دانش‌آموز دبیرستان مهرآیین، شیراز: مهرماه 1396.
مصاحبه با فصحت، متولد 1327ش، دبیر آموزش و پرورش، شیراز: مهرماه 1396.
مصاحبه با کامبیز قربان، متولد 1317ش، دانش‌آموز دبیرستان مهرآیین، شیراز: مهرماه 1396.
مصاحبه با منیژه توحیدی، متولد 1326ش، پرستار سابق بیمارستان مرسلین، شیراز: تیرماه 1396.
مصاحبه با مینو پای زرین، متولد 1326ش، پرستار سابق بیمارستان مرسلین، شیراز: تیرماه 1396.
ویلز. 1368. ایران در یک قرن پیش. ترجمه غلامحسین قراگوزلو، تهران: اقبال.
همراز، ویدا. 1391. مبلّغان مسیحی در ایران از صفویه تا انقلاب اسلامی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

ب. لاتین

1. Azizi M, Bahadori M, Raees-Jalali GH.(2009) [ In Commemoration of Haj Mohammad Nemazee (1895 – 1972): The Founder of Nemazee Hospital in Shiraz].Arch Iranian Med. 12 (3): 321 – 324.
2. Bradley,M.(2008). Iran and Christianity: Historical Identity and Present Relevance
,London:Continuum Religious studies.
3. Carr D (1928). The Mission Hospital, A continuation of Mercy and Truth. University of Birmingham Library.
4. Cash W(1930). Persia old and new. London: Church Missionary Society.
5. CMS Annual Report, 1922-1961, Church Missionary Society Archive,Cadbury Research Library: Special Collections, University of Birmingham.
6. CMS Proceedings, 1900-1921, Church Missionary Society Archive,Cadbury Research Library: Special Collections, University of Birmingham.
7. CMS Year Book, 1962-1979, Church Missionary Society Archive,Cadbury Research Library: Special Collections, University of Birmingham.
8. Ghorban Z (1989). Medical Education in Shiraz: A Personal memoir.
9. Heydari A,Lotfi Fatemi N(2015). Nursing developments in Iran during World Wars I & II: A historical study Journal of Nursing and Midwifery Sciences. 2(1): 1-8.
10. Laster J (1973). Christian Hymnody in Iran.Michigan: University Microfilms International, 1973.
11. Richards J. R (1933). The Open Road in Persia. C.M.S. Missionary at Shiraz. London: Church Missionary Society.
12. Richter J (1910). A History of Protestant Missions in the near east.London:Edinburgh,1910.
13. Stuart M (n.d). Doctors in Persia. London: Church Missionary Society.
14. van Gorder A (1992). Christianity in Persia and the Status of Non-Muslims in Iran, New York :Lexington Books:1992.