بررسی و نقد حزب اسلامی افغانستان، در سه مقطع: جهاد، طالبانیزم و جمهوریت

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسنده

گروه تاریخ تمدن اسلامی مجتمع تاریخ، سیره وتمدن اسلامی، جامعه المصطفی العالمیه قم، ایران

10.22034/mte.2025.19046.1833

چکیده

حزب اسلامی افغانستان یکی از مهم‌ترین گروه‌های سیاسی-نظامی تاریخ معاصر این کشور است که از دل جریان‌های اسلام‌گرای دهه ۱۳۴۰ خورشیدی پدید آمد. این حزب از زمان تأسیس تاکنون در تحولات سیاسی و اجتماعی افغانستان، از جمله جهاد علیه ارتش شوروی، درگیری‌های داخلی میان مجاهدین، موضع منفعل در برابر طالبان، و مخالفت با نظام سیاسی برآمده از کنفرانس بن، نقش‌آفرینی داشته است. به دلیل جایگاه و عملکرد خاص این حزب، تحلیل علمی و جامع آن برای شناخت سیاست معاصر افغانستان ضروری است. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر منابع مکتوب، اسناد، نشریات و مصاحبه‌های کارشناسان، به بررسی سیر تاریخی، عملکرد و پیامدهای سیاسی و اجتماعی حزب اسلامی افغانستان می‌پردازد و نگاهی به چشم‌انداز آینده آن نیز دارد. یافته‌ها نشان می‌دهد که این حزب در دوران فعالیت خود، هم نقشی مؤثر در جهاد علیه اشغال شوروی ایفا کرده و هم به واسطه درگیری‌های داخلی و عملکرد مسلحانه، موجب تشدید بی‌ثباتی سیاسی شده است. توافق صلح سال ۲۰۱۶ و بازگشت حزب به فعالیت‌های سیاسی، حاکی از تغییر رویکرد آن در سال‌های اخیر است. با این حال، آینده این حزب وابسته به توانایی آن در انطباق با شرایط جدید و مشارکت در فرآیندهای سیاسی کشور خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Review and Critique of the Hizb-e-Islami Afghanistan, in three periods: Jihad, Talibanism, and Republic

نویسنده [English]

  • Seyyed Mohammad Jamal Mousavi
Department of Islamic Civilization History, Complex of Islamic History, Sirah and Civilization, Al-Mustafa International University, Qom, Iran
چکیده [English]

Hezb-e-Islami Afghanistan is one of the most important political-military groups in the contemporary history of this country, emerging from the Islamist movements of the 1960s. Since its establishment, this party has played a role in the political and social developments of Afghanistan, including the jihad against the Soviet army, internal conflicts among the Mujahideen, a passive stance towards the Taliban, and opposition to the political system arising from the Bonn Conference. Due to the special position and performance of this party, a scientific and comprehensive analysis of it is essential for understanding contemporary Afghan politics. This research, using a descriptive-analytical method and relying on written sources, documents, publications, and expert interviews, examines the historical trajectory, performance, and political and social consequences of Hezb-e-Islami Afghanistan, and also looks at its future prospects. The findings indicate that during its activities, this party played an effective role in the jihad against the Soviet occupation and also, due to internal conflicts and armed actions, exacerbated political instability. The 2016 peace agreement and the party's return to political activities indicate a change in its approach in recent years. However, the future of this party will depend on its ability to adapt to new conditions and participate in the country's political processes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Hezb-e-Islami Afghanistan"
  • "Gulbuddin Hekmatyar"
  • "Muslim Youth Movement"
  • "Afghan Mujahideen"

مراجع

  1. اندیشمند، محمداکرم، ما و پاکستان، نشر پیمان، کابل، 1386.
  2. اندیشمند، محمداکرم، نهضت اسلامی افغانستان، انتشارات سعید، کابل، 1392.
  3.  باقری اسماعیل، مقدمه ای برجریان شناسی اسلامی در افغانستان، موسسه مطالعات اندیشه سازان نور، تهران، 1394.
  4.  پهلوان، چنگیز، افغانستان: عصر مجاهدین و برآمدن طالبان، تهران، 1377ش.
  5. تنویر،محمدحلیم‌، تاریخ‌ و روزنامه ‌نگاری افغانستان‌، انستیتوت‌ تحقیقات‌ و بازسازی افغانستان‌، هلند، 1378.
  6. پنجشیری، دستگیر، ظهور و زوال حزب دموکراتیک خلق، بینا، پیشاور،1377.
  7.  پیرزاده غزنوی، ابوذر، احزاب جهادی افغانستان، کابل، نشر رسالت، 1395.
  8. حبیبی، عبدالحی، جنبش مشروطیت در افغانستان، سازمان مهاجرین مسلمان، ارلینگتون،1364.
  9. حکمتیار، گلبدین، دسایس پنهان چهره‌های عریان، نشرمداد، تهران، 1379.
  10. خسروشاهی، هادی، نهضت های اسلامی افغانستان، تهران، 1370.
  11. دریز، امان الله، افغانستان در قرن بیستم، نشردانش، پیشاور، 1379.
  12. روآ، الیویه نقش گروههای نظامی، مذهبی و سیاسی در افغانستان،(مجموعه مقالات دومین سمینار افغانستان)، وزات امورخارجه، تهران،1370.
  13. روآ، اولویه، افغانستان، اسلام و نوگرایی سیاسی، ترجمه ابوالحسن سرومقدم، معاونت فرهنگی آستان قدس، 1369ش.
  14. رحیمی، محمد عیسی، نظری، عبدالطیف، شکوه حضور یا (افغانستان و اولین انتخابات ریاست جمهوری)، قم، کمیسیون فرهنگی، 1384.
  15. شرق،حسن، کرباس پوشان برهنه پا، بینا، پیشاور،1373.
  16. شفایی، امان الله، جریان شناسی تاریخ افغانستان معاصر، انتشارات امیری، کابل، 1393.
  17. صدیق فرهنگ، خاطرات فرهنگ، نشر تیسا، تهران،1394.
  18. صیقل، امین، افغانستان معاصر، انتشارات سعید، کابل، 1394.
  19. طنین، ظاهر، افغانستان در قرن بیستم، ج دوم، تهران، نشرطیف نگار،1384.
  20. عبدالوکیل، از پادشاهی مطلقه الی سقوط جمهوری دموکراتیک افغانستان، نشر عازم، کابل 1396.
  21.  عظیمی، محمدنبی، اردو و سیاست: در سه دهه اخیر افغانستان، پیشاور 1378.
  22. غلام غبار، افغانستان در مسیرتاریخ ج ص، نشر اسماعیلیان ، قم 1390.
  23. فرهنگ، میر محمد صدیق، افغانستان در پنج قرن اخیر، نشر عرفان، تهران، 1390.
  24. کول، استیو، جنگهای اشباح، ترجمه محمد اسحاق، بینا، پیشاور،2004.
  25. کوردووز، دیگه گو، سلیگ اس؛ هاریسون، پشت پرده افغانستان، ترجمه اسدالله شفایی، تهران، انتشارات بین اللمللی الهدی، 1379.
  26. گریگوریان، وارتان، ظهور افغانستان نوین، ترجمه عالمی کرمانی، نشرعرفان، تهران، 1391.
  27. مارسدن پیتر، طالبان، جنگ، مذهب و نظام جدید در افغانستان، ترجمه کاظم فیروز مند تهران، نشر مرکز، چ دوم، 1388.
  28. مارسدن، پیتر، طالبان: جنگ، مذهب و نظم نوین در افغانستان، ترجمه کاظم فیروزمند، نشر مرکز، تهران، 1394.
  29. ماگنوس، رالف. اچ. و ادن نبی، افغانستان، روحانی، مارکس و مجاهد، ترجمه قاسم ملکی، تهران: وزارت امور خارجه،1380.
  30.  مبارز، عبدالحمید، حقایق و تحلیل وقایع سیاسی افغانستان: 1973ـ1999م، از سقوط سلطنت تا ظهور و اجراآت طالبان، پیشاور 1378ش.
  31. محمدیوسف و مارک ادکین، فاجعه قرن ما، تلک خرس: شکست روس (انکشافات تکاندهنده، حقایق ناگفته و رازهای پشت پرده مقاومت افغانستان)، ترجمه نثار احمد (صمد)، بی‌جا، 2015.
  32. مظفری، آیت، جریان شناسی ایران معاصر، قم: پژوهشکده تحقیقات اسلامی، ۱۳۸۵.
  33. نظامنامه اساسی دولت علیه افغانستان، مطبع دائره تحریرات وزراء، کابل، 1302.
  34. نقیب زاده، احمد، حزب سیاسی و عملکرد آن در جوامع امروز، نشردادگستر،تهران، 1378.
  35. ودان، فقیرمحمد، مصالحه ملی، انتشارات بامیان، لیموژ فرانسه، 2013.

نشریات:

  • جوادی، ارجمند، تحرک های طالبان و تاثیر آن در روابط پاکستان، افغانستان و آمریکا، مطالعات اوراسیای مرکزی، سال دوم، شماره 3، زمستان و بهار 1387-88.
  • دلجو، ع، معنای حزب چیست؟، نشریه تقدم، تهران،1306.

2-  سالنامه افغانستان(دافغانستان کالنی)، ریاست نشرات وزارت اطلاعات و کلتور، شماره ی ۴۴ ، ثور ۱۳۵۸.

  • یونسیان، مجید، «القاعده و قدرت های بزرگ، روزنامه حیات نو، 13/4/1385
  • مجله افغان جهاد، سال ۱، ش ۳، جدی ـ حوت، ۱۳۶۶.

 

سایت های اینترنتی:

  • افغان پیپر،کابل،21/6/1395 http://www.afghanpaper.com
  • ایرنا،9 اردیبهشت 1396:https://www.irna.ir
  • تسنیم، 6فروردین1403، https://www.tasnimnews.com/fa/new
  • روزنامه هشت صبح، کابل. https://8am.media
  • طلوع نیوز،کابل، چهارشنبه ۲ خرداد ۱۴۰۳، https://tolonews.com/fa/afghanistan
  • خبرگزاری مهر،7تیر1395: https://www.mehrnews.com
  • https://www.independentpersian.com

 

منابع انگلیسی:

  1. Ahmed Rashid, Taliban: Islam, oil and the new great game in Central Asia, London 2000.
  2. Amtstutz, J. Bruce (1994). Afghanistan: Past and Present. DIANE Publishing.
  3. Gates, Robert (2007). From the Shadows: The Ultimate Insider's Story of Five Presidents and How They Won the Cold War. Simon & Schuster.
  4. Giustozzi, Antonio. Koran, Kalashnikov, and Laptop: The Neo-Taliban Insurgency in Afghanistan 2002-2007. Columbia University Press, 2007
  5. Gopal, Anand No Good Men Among the Living: America, the Taliban, and the War through Afghan Eyes. Metropolitan Books, 2014.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار