نقش ایرانیان در دانش صحابه‌نگارى

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

2 دانشیار گروه تاریخ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

دانش صحابه‌نگاری، یکی از حوزه‌های مهم معرفتی در میان علوم اسلامی، در کنار فقه و حدیث است که پیشینه‌‌ای بیش از ده قرن دارد و علمای جهان اسلام در طول این مدت، با عنایتی خاص که ناشی از تأثیر آن بر دیگر حوزههای معرفتی بوده است، بدان توجه نموده و با کوشش فراوان، با فراز و فرودهای این دانش، صدها کتاب درباره شناخت صحابه رسول‌اللهs تدوین کرده‌اند. ایرانیان در این بخش از دانش علوم اسلامی، چنان تلاشی داشته‌‌اند که نسبت به دیگر اقوام و ملت‌های اسلامی، سهم بسیار قابل توجهی را به خود اختصاص داده‌اند؛ تا جایی که برخی از صحابه‌نگاری‌های آنان، از منابع و مراجع اصلی دیگر صحابه‌نگاران به شمار می‌رود. آنان هم از جهت ساختار و هم از جهت محتوا، گام‌‌های مؤثری در پیشبرد این دانش برداشتند.
این نوشتار، بیانی است مختصر از نقش و تلاش علمی ایرانیان در دانش صحابه‌نگاری. هدف این نوشتار، طرح مسئله، معرفی آثار مهم ایرانیان و نقش آنان در دانش صحابه‌نگاری است. بدیهی است که توضیح درباره همه تألیفات آنان، در این مقاله امکان ندارد. بنابراین، تنها برای نزدیک شدن به هدفی که دنبال می‌شود، پس از ارائه فهرستی از صحابه‌نگاری‌های ایرانیان، به معرفی و توضیح مختصری درباره اسامی برخی از صحابه‌نگاران مشهور ایرانی و کتاب‌های آنان ـ که تأثیر قابل توجهی بر صحابه‌نگاری‌های پس از خود داشته‌اند ـ پرداخته خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Role of Iranians in the Knowledge of Sahaba-Writing

نویسندگان [English]

  • Ghasem Khanjani 1
  • Mohammad Reza Hadayetpanah 2
1 Assistant Professor, Department of History, Research Institute of Hawzah and University
2 Associate Professor, Department of History, Research Institute of Hawzah and University
چکیده [English]

Abstract
The knowledge of Sahaba-writing is one of the important fields of knowledge among Islamic sciences, along with jurisprudence and hadith, which has a history of more than ten centuries. The scholars of the Islamic world during this period have paid special attention to it, which has been due to its effect on other fields of knowledge. With great effort and with the rise and fall of this knowledge, they have compiled hundreds of books on the knowledge of Prophet’s companions (PBUH). In this part of the Islamic studies, Iranians have made such an effort that they have had a very significant portion compared to other Islamic tribes and nations so much so that some of their Shaba-writings are considered as the main sources and references of other Sahaba-writers. They have taken effective steps to advance this knowledge, in terms of both structure and content. This article is a brief statement of the role and scientific endeavor of Iranians in the knowledge of Sahaba-writing. The purpose of this article is to introduce the important works of Iranians and their role in the knowledge of Sahaba-writing. It is clear that it is not possible to explain all their writings in this article. Therefore, only to get closer to the goal, after presenting a list of Iranian Sahaba-writings, it will be briefly introduced and explained the names of some famous Iranian Sahaba-writers and their books - which have had a significant impact on the subsequent ones

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sahaba-writing
  • Iranian Sahaba-writers
  • Khorasan Sahaba-writers
  • Ibn Mandeh Family
  • Abu Naeem Isfahani

مراجع

ابن اثیر، على بن ابى‌الکرم (1415)، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، تحقیق: عادل احمد عبدالموجود و دیگران، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ـــــ (1399ق)، الکامل فى التاریخ، بیروت: دار صادر.
ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی (1412)، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، تحقیق: محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن حبان، محمد (1393ق)، کتاب الثقات، بیروت: افست از چاپ حیدر آباددکن.
ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی (1415)،الاصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق:عادل احمد عبدالموجود و دیگران، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ـــــ (1404)، تهذیب التهذیب، بیروت: دار الفکر.
ـــــ (1390ق)، لسان المیزان، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
ابن خلکان، احمد بن محمد (1364ش)، وفیات الاعیان و انباء ابناء الزمان، تحقیق: احسان عباس، قم: منشورات الرضی.
ابن صلاح شهرزوری، عثمان بن‌عبدالرحمن (1416)، مقدمه ابن صلاح فی علوم الحدیث، تحقیق: ابوعبدالرحمن صلاح بن ‌محمد بن ‌عویض، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن عبدالبر اندلسی، یوسف بن عبدالله (1415)، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق: عادل أحمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن کثیر، اسماعیل (1408)، البدایة والنهایة، بیروت: دار الفکر.
ابن ناصرالدین، محمد بن عبدالله قیسی دمشقی (1414)، توضیح المشتبه فی ضبط اسماء الرواه و انسابهم و القابهم و کناهم، تحقیق: محمد نعیم العرقسوسی، بیروت: مؤسسة الرسالة.
ابن النجار بغدادی، محمد بن محمود (1417)، ذیل تاریخ بغداد، تحقیق: مصطفى عبدالقادر یحیى، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن ندیم، محمد بن اسحاق (بی‌تا)، الفهرست، تحقیق: رضا تجدد، تهران: [بی‌نا].
ابوالشیخ الانصاری، محمد بن جعفر بن حیان (1412)، طبقات المحدثین باصبهان و الواردین علیها، تحقیق: عبدالغفور عبدالحق حسین البلوشی، بیروت: مؤسسة الرسالة.
ابونعیم اصفهانی، احمد بن عبدالله (1419)، معرفة الصحابة، تحقیق: عادل بن یوسف العزازی، ریاض: دار الوطن.
ـــــ (1934م)، ذکر اخبار اصبهان، لیدن: بی‌نا.
الیان سرکیس، یوسف (1410)، معجم المطبوعات العربیة، قم: مکتبة آیت‌الله المرعشی النجفی.
باشا البغدادی، اسماعیل (بی‌تا)، هدیة العارفین، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
بغوی، عبدالله بن محمد (1421)، معجم الصحابة، تحقیق: محمد الامین بن محمد محمود احمد الجکنی، المدینة المنورة و الکویت: مکتبة دار البیان.
حاجی خلیفه (بی‌تا)، کشف الظنون، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
حلبی، علی بن برهان الدین (1400)، السیرة الحلبیة، بیروت: دار المعرفة.
حموی، یاقوت (1399ق)، معجم البلدان، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
خطیب بغدادى، احمد بن على (1417)، تاریخ بغداد اومدینة السلام، تحقیق: مصطفى عبدالقادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ـــــ (1395ق)، الرحلة فى طلب الحدیث، تحقیق: نورالدین عتر، بیروت: دار الکتب العلمیة.
دهخدا، علی‌اکبر (1372ش)، لغت‌نامه دهخدا، تهران: انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
ذهبى، محمد بن احمد (1407)، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، تحقیق: عمر عبدالسلام تَدْمُرى، بیروت: دار الکتاب العربى.
ـــــ (بی‌تا)، تجرید اسماء الصحابة، بیروت: دار المعرفة.
ـــــ (بی‌تا)، تذکرة الحفاظ، بیروت: دار احیاء التراثالعربى.
ـــــ (1410)، سیر اعلام النبلاء، تحقیق: شعیب الارنؤوط،[بی­جا]: مؤسسة الرسالة.
زرکلى، خیرالدین (1980م)، الأعلام، بیروت: دار العلم للملایین.
سمعانى، عبدالکریم بن محمد (1408)، الانساب، تحقیق: عبدالله عمر البارودى، بیروت: دار الجنان.
سهمی، حمزة بن یوسف (1407)، تاریخ جرجان، بیروت: عالم الکتب.
شیبانی، محمد ابراهیم (1414)، معجم ما الف عن الصحابة و امهات المؤمنین و آل‌البیت‌(رضی الله عنهم)، کویت: مرکز المخطوطات و التراث و الوثائق.
صدوق، محمد بن علی (1417)، الأمالى، قم: مؤسسة البعثة.
ـــــ (بی‌تا)، التوحید، تحقیق: سید هاشم حسینی تهرانی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
ـــــ (1403)، الخصال، تحقیق: علی‌اکبر غفاری، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
ـــــ (1385ق)، علل الشرایع، تحقیق: سید محمد صادق بحرالعلوم، نجف: المکتبة الحیدریة.
ـــــ (1404)، عیون اخبار الرضاA، تحقیق: حسین اعلمی، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
ـــــ (1361ش)، معانى الاخبار، تحقیق: علی‌اکبر غفاری، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
صفدی، خلیل بن‌ ایبک (1420)، الوافی بالوفیات، تحقیق: احمد الأرناؤوط و ترکی مصطفى، بیروت: دار إحیاء التراث.
طوسی، محمد بن حسن ( 1414)، الفهرست، تحقیق: شیخ جواد القیومى، مؤسسة النشر الفقاهة.
العینی، محمود بن احمد (بی‌تا)، عمدة القارى فی شرح البخاری، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
کتانی، السید شریف محمد بن جعفر (1414)، الرسالة المستطرفة لبیان مشهور کتب السنة المشرفة، بیروت: دار البشائر الاسلامیه.
کحاله، عمر رضا (بی‌تا)، معجم المؤلفین، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
مزّى، یوسف بن‌ عبدالرحمن (1404)، تهذیب الکمال فىاسماء الرجال، تحقیق: بشّار عوّاد معروف، بیروت: مؤسسة الرسالة.
مغلطای بن قلیچ (1422)، اکمال تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، تحقیق: عادل بن محمد أسام بن ابراهیم، قاهره: الفاروق الحدیثة.
نجاشی، احمد بن‌ علی (1416)، رجال النجاشی، تحقیق: موسی شبیری زنجانی، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
واقدی، محمد بن عمر (1409)، المغازی، تحقیق: مارسدن جونس‌، بیروت : مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
هدایت‌پناه، محمدرضا (1392)، «امویان، مبلّغان تقابل صحابه و اهل‌بیتD»، فصلنامه شیعه‌شناسی، شماره 41، بهار.
مطالعات تاریخی جهان اسلام
دوره 7، شماره 14 - شماره پیاپی 14
سال هفتم، شماره چهاردهم، پاییز و زمستان 1398
مهر 1398
صفحه 277-308

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار