تحلیل تاریخی آیین عُرس مزارات مشهور در شهر لاهور

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای تاریخ تمدن اسلامی جامعه المصطفی العالمیه(ص)

2 استادیار مجتمع آموزش عالی تاریخ، سیره و تمدن اسلامی وابسته به جامعة المصطفی العالمیة

3 استاد مجتمع آموزش عالی تاریخ، سیره و تمدن اسلامی وابسته به جامعة المصطفی العالمیة

چکیده

صوفیان از قرن پنجم، در شهر لاهور مانند سایر شهرهای شبه‌قاره هند، مورد احترام مذاهب، مسالک و فرقه‌های مختلف قرار گرفتند. ازاین‌رو، ساخت مراقد و رفتن به مزارات آنها، امری مطلوب بوده است. هرساله مجالس باشکوه در روزهای تولد و یا وفات صوفیان با اسم بزرگداشت آنان برگزار می‌شوند که آن را به ‌اصطلاح مردم شبه‌قاره هند، «عُرس» می‌گویند. امروزه، برگزاری آیین عرسِ مزارات مشهور لاهور، به عنوان یک فرهنگ شکل گرفته است.
این نوشتار، در صدد است با روش توصیفی ـ تحلیلی و میدانی، به این پرسش پاسخ دهد که چه تحلیل تاریخی از آیین عرس مزارات مشهور لاهور می‌توان ارائه کرد؟ نتایج این بررسی، نشانگر آن است که فرهنگ زیارت و بزرگداشت سالیانه، قبل از ورود اسلام به شبه‌قاره هند، وجود داشت که در فرهنگ جدید، یعنی فرهنگ اسلامی ـ هندویی هم رسوخ پیدا کرد. تأثیرپذیری از فرهنگ هند و اسلام مرقدگرا، از ریشه‌های مهم جایگاه اجتماعی و فرهنگی صوفیان و حمایت گورکانیان (1274ـ932ﻫ.ق) از آنهاست. گسترش و شکل‌گیری گردشگری مذهبی، مراکز فرهنگی و فرهنگ پیر و مرید، از پیامدهای مهم آیین عرس بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Historical Analysis of Ors ritual among famous tombs in Lahore

نویسندگان [English]

  • Sajed Ali 1
  • Naser Bagheri Bidhandi 2
  • Ne’matollah Safari Foroushani 3
1 Doctor of History of Islamic Civilization of the Mustafa International Society (PBUH)
2 Professor of Islamic History, Sira and Civilization Higher Education Complex
3 affiliated with Al-Mustafa(PBUH) international university
چکیده [English]

From the fifth century onwards, the Sufis in Lahore, like other cities of subcontinent India, were revered by various religions and sects. Therefore, building shrines and going to them has been desirable.
Every year, glorious gatherings are held on the birthday or death of the Sufis in honor of them that people of subcontinent India call them “Ors”. Today, the holding of Ors for the famous tombs of Lahore is formed as a culture. This article seeks to answer the question of what historical analysis of Ors ritual for the famous tombs in Lahore can be presented with a descriptive-analytical method. The results of this study show that the culture of pilgrimage and annual commemoration existed before the arrival of Islam in the India subcontinent, which also permeated the new culture, namely the Islamic-Hindu culture. Impressionability from the culture of India and tombs-oriented Islam is one of the important roots of the social and cultural position of the Sufis and the support of the Gurkhans (1274-932 AH).
The expansion and formation of religious tourism, cultural centers, and the culture of (master and disciple) have been important consequences of the Ors ritual.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Historical Analysis
  • Ors ritual
  • Famous Tombs
  • Lahore

الف. فارسی و عربی

احمد، ظهورالدین (1385ش)، تاریخ ادب فارسی در پاکستان، ترجمه: شاهد چودهری، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
احمد، عزیز (1366ش)، تاریخ تفکر اسلامی در هند، ترجمه: نقی لطفی و محمدجعفر یاحقی، تهران: کیهان با همکاری علمی و فرهنگی.
ادریسی، شریف (1954م)، وصف الهند و ما یجاورها من البلاد، تصحیح: مقبول احمد، علیگره هند: جامعه اسلامیه.
استرآبادى، محمد قاسم هندوشاه (1387ش)، ‏تاریخ فرشته از آغاز تا بابر، مصحح: محمدرضا نصیرى، چاپ اوّل، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگى.
اصطخرى، ابراهیم بن محمد (1927م)، مسالک الممالک، چاپ اوّل‏، بیروت: دار صادر.
ایرا ام، لاپیدوس (1387ش)، تاریخ جوامع اسلامی، ترجمه: علی بختیاری‌زاده، تهران: اطلاعات.
بیرونى، ابو ریحان محمد بن احمد (1403ق)، تحقیق ما للهند، مصحح: احمد آرام، چاپ دوم، بیروت: عالم الکتب.‏
بیهقى، ابوالفضل محمد بن حسین (1374ش)، ‏تاریخ بیهقى، مصحح: خلیل خطیب رهبر، چاپ چهارم، تهران: انتشارات مهتاب‏.
تاراچند (1374ش)، تأثیر اسلام در فرهنگ هند، ترجمه: علی پیرنیا و عزالدین عثمانی، تهران: پاژنگ.
الحموی، شهاب‌الدین ابو عبدالله یاقوت بن عبدالله (1995م)، معجم البلدان، الطبعة الثانیة، بیروت: دار صادر.
دارا شکوه، محمد (بی‌تا)، سفینة الأولیاء، اسلام‌آباد: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
دهخدا، علی‌اکبر (1377ش)، لغت‌نامه دهخدا، زیر نظر دکتر محمد معین و محمدجعفر شهیدی، چاپ دوم، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
رحمانی، جبار (1394ش)، شکوفایی تمدن اسلامی در هند، چاپ اوّل، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
السمعانى، أبوسعید عبدالکریم بن محمد بن منصور (1382ق)، الأنساب‏، تحقیق: عبدالرحمن بن یحیى المعلمى الیمانى، الطبعة الأولى، حیدرآباد: مجلس دائرة المعارف العثمانیة.
صفا، ذبیح‌الله (1378ش)، تاریخ ادبیات در ایران‏، چاپ هشتم، تهران: انتشارات فردوس‏.
قاسمی، جعفر (1350ش)، تأثیر معنوی ایران در پاکستان، بی‌جا: اداره اوقاف پنجاب لاهور.
قزوینى، زکریا بن محمد (1998م)، آثار البلاد و اخبار العباد، چاپ اوّل، بیروت: دار صادر.
مؤلف ناشناخته، حدود العالم من المشرق الى المغرب (1323ق)، مصحح: یوسف الهادى، چاپ اوّل،‏ قاهره‏: دار الثقافیة للنشر.
مبارک،‏ ابوالفضل (1385ش)، اکبرنامه تاریخ گورکانیان هند، مصحح: غلام‌رضا طباطبایى مجد، چاپ اوّل، تهران:‏ انجمن آثار و مفاخر فرهنگى‏.
ویل دورانت (1385ش)، تاریخ تمدن: مشرق‌زمین، گاهواره تمدن، ترجمه: احمد آرام و دیگران، چاپ دوازدهم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

ب. اردو

1. اکرام، محمد ( 2006م )، آب کوثر، لاهور: اداره ثقافت اسلامیه.
2. ای، دی، میکلیگن و ایچ، ای، روز (2006م)، پنجاب، ترجمه: یاسر جواد، لاهور: بک هوم لاهور.
3. بتالوی، سبحان رائ (1918م)، منتخب التواریخ، دهلی: جی ایند سنز.
4. پرویز، اسلم (1992م )، پنجاب ادب اور ثقافت، لاهور: بک پرنترز لاهور.
5. چشتی، نور احمد (2006م)، تحقیقات چشتی، لاهور: الفیصل ناشران.
6. دهلوی، سید احمد (بی‌تا)، فرهنگ آصفیه، لاهور: سنگ میل پبلی کیشنز.
7. رزاقی، شاهد حسین (1966م)، پاکستانی مسلمانون کی رسوم و رواج، لاهور: اداره ثقافت اسلامیه.
8. سید، محمد لطیف (2004م)، تاریخ لاهور، ترجمه: افتخار محبوب، لاهور: تخلیقات لاهور.
9. فوق، محمد دین (بی‌تا)، لاهور عهد مغلیه مین، لاهور: انتشارات مشتاق.
10. قادری، محمد دین کلیم (بی‌تا)، مدینه الاولیاء، لاهور: اسلامک بک فاوندیشن.
11. قریشی، مولوی عبدالله (1962م)، نقوش لاهور نمبر، لاهور: اداره فروغ اردو.
12. کننگهم و دیگران (2008م)، لاهور گزیتیر (۱۸۸۴-۱۸۸۳)، ترجمه: نعیم الله ملک، لاهور: ابوذر پبلی کیشنز.
13. لال هندی، کنهیا (1884م)، تاریخ لاهور، چاپ اوّل، لاهور: وکتوریا پریس لاهور.
14. محمد، باقر (1989م )، احوال داتا گنج بخش هجویری، چاپ اوّل، لاهور: انتشارات اداره تحقیقات پاکستان.
15. معین الحق (بی‌تا)، معاشرتی و علمی تاریخ، لاهور: انتشارات الفیصل.
16. ملک، محمد لطیف (بی‌تا)، اولیای لاهور، لاهور: سنگ میل پبلی کیشنرز.
17. مولوی، فیروزالدین (بی‌تا)، فیروز اللغات، کراچی: فیروز سنز لیمیتد.
18. نامی، غلام دستگیر (1981م)، بزرگان لاهور، چاپ دوم، لاهور: معصوم اکادمی.
19. نظامی، خواجه عابد (بی‌تا)، لاهور مین اسلام کی سفیر، لاهور: انتشارات الفیصل.
20. یاسر، جواد (2012م)، پاکستان کا ثقافتی انسائیکلوپیدیا (پنجاب)، لاهور: انتشارات الفیصل.

ج. انگلیسی

1. Nizami Khaliq, Ahmad, Impact of Sufi saints on Indian society and culture, in Islamic culture, Ajan 1984.
2. https://ur.wikipedia.org/wiki