روابط نسل اول و دوم آل بویه با خلفای عباسی با تأکید بر تمایلات ایران گرایی

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 گروه تاریخ، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران.

2 گروه تاریخ، واحد نجف‌آباد ، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

3 گروه تاریخ، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران

10.22034/mte.2022.9956.1398

چکیده

شکل ارتباط با دستگاه خلافت عباسی از مسائل مهم حکومت های ایرانی است، که از سده 3 هجری شکل گرفتند. آل بویه رابطه خود را در قابل امارت استیلاء و امیرالامرایی با دستگاه خلافت عباسی تثبیت نمودند. نقطه تمایز رابطه حکومت آل بویه با دستگاه خلافت عباسی نسبت به دیگر حکومت های همزمان ایشان تمایلات ایرانگرایی آشکار ایشان بود. مسئله اصلی و هدف این پژوهش تبیین و تحلیل تمایلات ایرانگرای نسل اول حاکمان بویه در بستر سیاسی و فرهنگی- اجتماعی عصر ایشان و تأثیر آن بر رابطه ایشان با دستگاه خلافت عباسی است. گردآوری داده‏ های تاریخی و باستان شناختی با استفاده از روش مطالعه کتابخانه ای و توصیف و تحلیل آن ها این نتیجه را آشکار نمود که عضدالدوله دیلمی به منظور مقابله با ادعاهای سیاسی و تبارشناسی سایر دودمان های کهن ایرانی، همانند خاندان باوندی، تبارنامه خاندان خود، منتسب به ساسانیان، را در متن گزارش تاریخی کتاب التاجی وارد نمود. او همچنین شیوه حکومت یکپارچه را، بر اساس الگوی حکومت ساسانیان، در پیش گرفت. اما نسل اول خاندان بویه و به ویژه عضدالدوله با وجود تسلط بر دستگاه خلافت عباسی، به دلیل ملاحظات سیاسی و مذهبی، تمایلات ایرانگرای خود را به ذکر عنوان شاهنشاه و دریافت این لقب از خلیفه محدود نمودند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The relations of the first and second generations of Al-Buyeh with the Abbasid caliphs with an emphasis on Iranism tendencies

نویسندگان [English]

  • Yavar Bizhani 1
  • Feizollah Boushasb Gousheh 2
  • Naser Jadidi 3
1 Department of History, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran.
2 Department, of History Najafabad Branch,, Islamic Azad University, Najafabad,, Iran
3 Department of History, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran.
چکیده [English]

The form of communication with the Abbasid caliphate (132-656 AH) is one of the important issues of Iranian governments, which were formed in the 3rd century of Hijri. Al-Buyeh (322-448 AH) established their relationship with the Abbasid caliphate in the form of the Dominion Emirate and Amir al-Umara. The distinguishing point of Al Buyeh's relationship with the Abbasid caliphate compared to other concurrent governments was their obvious Iranism tendencies. The main issue and purpose of this research is to explain and analyze the pro-Iranian tendencies of the first and second generation of Al Buyeh rulers (322-372 AH) in the political and cultural-social context of their era and its effect on their relationship with the Abbasid Caliphate. The collection of historical and archaeological data using the method of library study and their description and analysis revealed the result that Azad al-Doleh Deilami entered the genealogy of his family, attributed to the Sassanians in the text of the historical report of Kitab al-Taji, in order to counter the political and genealogical claims of other ancient Iranian dynasties, such as the Bavandi family. However, despite dominating the Abbasid caliphate system, the first and second generations of the Buyeh dynasty, especially Azad al-Dole, due to political and religious considerations, limited their Iranian tendencies to mention the title of emperor and receive this title from the caliph.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Al-Buyeh
  • Abbasid caliphs
  • Iranism
  • Shahanshah
  • Sasanids

Creative Commons License

This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 http://creativecommons.org/licenses/by/4.0

  • آمدی، ا. (1332). الاحکام فی اصول الاحکام [نسخه خطی]، استنساخ عباس بن محمد الشیرازی 1234ه.، بی جا.
  • ابن اثیر، ع. (1371). الکامل (تاریخ بزرگ اسلام و ایران)، ترجمة ابوالقاسم حالت و عباس خلیلى، ج9 ،17،19 ،20 و22، تهران، ایران: مؤسسه مطبوعاتى علمى.
  • ابن جوزی، ع. (1412ه.ق/1992م.). المنتظم فى تاریخ الأمم و الملوک، ج 7 و 14، تحقیق محمد عبد القادر عطا و مصطفى عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة.
  • اشپولر، ب. (1369). تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، ترجمۀ مریم میراحمدی، ج1 و 2، تهران، ایران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  • انصاری قمی، ح. (1379- 1380). «اندیشۀ سیاسی در اسلام و ایران طی دورۀ قرون میانه»، فصلنامۀ تاریخ روابط خارجی، شمارۀ 5 و6، زمستان 1379 و بهار 1380، 6 - 38.
  • ایمانی فر (رویگر)، م. (1389). تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در دوره‌ آل بویه، تهران: بی جا.
  • بلعمى، ا. (1378). تاریخنامۀ طبرى، تصحیح محمد روشن، جلد 1و2، تهران، ایران: سروش.
  • بیدگلی، علی؛ کوهکن، محمودرضا. (1394). بازیابی الزامات و کارکردهای نهاد شاهی در عصر عضدالدوله، فصلنامه علمی شیعه شناسی، دوره 13، شماره 49، 82-55.
  • بیرونى، ا. (1380). آثار باقیه (از مردمان گذشته)، ترجمه و تعلیق پرویز سپتمان (اذکائی)، تهران، ایران: نشر نی.
  • بیهی، ابوالفضل. (1375). تاریخ بیهقی، تصحیح دکترعلی اکبر فیاضبا مقدمه دکتر محمد جعفر یاحقی، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی، چاپ سوم.
  • بوسه، ه. (1390). «ایران در عصر آل‏بویه»، تاریخ ایران کمبریج، ج4، گردآوری زیر نظر ریچارد نلسون فرای، ترجمۀ حسن انوشه، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر، چاپ نهم، 217-263.
  • پناهی، ع. (بهار 1390). «روابط مذهبی آل بویه با خلافت عباسی»، فقه و تاریخ تمدن، دوره 7، شماره 27، صص 105-124.
  • ذهبی، شمس الدین. (بی تا). تاریخ الاسلام، تحقیق عمر عبدالسلام تدمری، وقایع سال364، بی نا: بی جا.
  • سیوطی، ع. (1394). تاریخ خلفا. ترجمه فاریابی ، تهران: نشر احسان.
  • صابی، ا. (1977م.). المنتزع من کتاب التاجی لأبی اسحاق الصابی، تحقیق و شرح الدکتور محمد حسین الزبیدی، منشورات وزارة الاعلام الجمهوریة العراقیة: کتاب التراث.
  • صابی، هلال بن محسن. (1346). رسوم دارالخلافه. ترجمة محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
  • طرطوشی، م. (1369ه.ق/1990م.). سراج الملوک، تحقیق جعفرالبیاتی، قبرس: ریاض الرئیس.
  • خلعتبری، ا. و طباطبایی، ک. (پاییز 1389). «بررسی روابط حکومت آل بویه و خلافت عباسی با تکیه بر جریان استقلال طلبی ایرانیان»، مسکویه، دوره 5، شماره 14، صص 77-96.
  • غزالی، ا. (1373). کیمیای سعادت، ج1، به کوشش حسین خدیو جم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  • فارابی، م. (1379). اندیشه های اهل مدینه فاضله، مترجم سید جعفر سجادی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  • فقیهی، ع. ا. (1357). آل‏بویه و اوضاع زمان ایشان با نموداری از زندگی مردم در آن عصر، گیلان، ایران: صبا.
  • فقیهی، علی‌اصغر. (۱۳۸۹). تاریخ آل بویه. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
  • فرکلاف، ن. (1379). تحلیل انتقادی گفتمان، مترجمان فاطمه شایسته‌پیران و دیگران، ویراستاران محمد نبوی، مهران مهاجر، تهران، ایران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دفتر مطالعات و توسعه رسانه‏ها.
  • فیرحی، د. (1378). قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام (دورۀ میانه)، تهران، ایران: نشر نی.
  • کرمر، ج. (1375). احیای فرهنگی در عهد آل‏بویه، ترجمۀ محمد سعید حنایی کاشانی، تهران، ایران: نشر دانشگاهی.
  • مورگان، د. (1374). ایران در سده‌های میانه، ترجمۀ فرخ جوانمردیان، تهران، ایران: مؤسسه فرهنگی و انتشاراتی فروهر.
  • مسعودی، ع. (1374). مروج الذهب ومعادن الجوهر ،جلد1، 2، بکوشش آ. پاینده، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
  • مستوفی، ح.(1364). تاریخ گزیده، تحقیق عبدالحسین نوایی، تهران: امیرکبیر.
  • مسکویه، ا. (1376). تجارب الأمم، ترجمۀ علی نقی منزوی، ج 5 و6، تهران، ایران: توس.
  • ماوردی، ع. (1422ه.ق/2001م.). الاحکام السلطانیه و الولایات الدینیه، دراسه و تحقیق جاسم الحدیثی، بغداد: المجمع العلمی.
  • مقریزی، ا. (1997م.). السلوک لمعرفه دول الملوک، ج1، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت: دارلکتب العلمیه.
  • ندیم، م.، و صفا، م. (1395). «گفتمان نسب‏شناسی آل‏سامان در روایت بلعمی»، مجلۀ جستارهای تاریخی، دورۀ 7، شمارۀ 1، بهار و تابستان 1395، 139-160.
  • نرشخى، ا. (1363). تاریخ بخارا، ترجمۀ أبونصر أحمد بن محمد بن نصر القباوى، تلخیص محمد بن زفر بن عمر، تحقیق محمد تقى مدرس رضوى، ج1، تهران، ایران: توس.
  • هروی، ج. (1388). تاریخ سامانیان (عصر طلایی ایران بعد از اسلام)، تهران، ایران: انتشارات امیرکبیر.
  • یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب. (1356). تاریخ یعقوبی، ج2، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
  • یورگنسن، م.، و فیلیپس، ل. (1393). نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمۀ هادی جلیلی، تهران، ایران: نشر نی.

 

  • Bahrami, M. (1946). “Some Objects Recently Discovered in Iran,” Bulletin of the Iranian Institute 6-7, pp. 71-77.
  • --------------- (1952). “A Gold Medal in the Freer Gallery of Art,” in Archaeologica Orientalia in Memoriam Ernst Herzfeld, Locust Valley, N.Y., pp. 5-20.
  • Biddulph, C. H. (1964). “Countermarked coins of the Shahs of Persia,” Journal of the Numinastic Society Museum Notes 24, pp. 69-85.
  • Bürgel, J. C. (1965). Die hof korrespondenz Adud al-daulas, Wiesbaden.
  • Kent, R. G. (1953). Old Persian: Grammar, Texts, Lexicon, New Haven Connecticut.
  • Madelung, W. (1969). The assumption of the title Shāhānshāh by the Bûyds and begin of the deylam (Dawlat Al-Deylam). JNES, Vol 28 (1), Jan. 1969, 84-108.