مقایسۀ ویژگی‏های تمدنی ایران با غرب از نگاه سفرنامه‏نویسان اروپایی عصر صفوی

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه اراک، ایران. a.motevaly@gmail.com

2 استادیار گروه تاریخ دانشگاه اراک، ایران. mohaamad.beigi@gmail.com

3 استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران. V.baseri@cfu.ac.ir

چکیده

یکی از ویژگی‏های حایز توجه ایران عصر صفوی، افزونی رفت و آمد سیاحان و سفرای اروپایی به ایران بود. بیش‏تر این افراد حاصل مشاهدات خود را در قالب سفرنامه بر جای گذاشته‏اند. داده‏های موجود در این سفرنامه‏ها بخش قابل توجهی از حفره‏های اطلاعات اجتماعی و فرهنگی جامعۀ ایران این دوره را پوشش می‏دهد. در کنار این بعد اطلاع رسانی مهم، یکی دیگر از ارزش‏های خاص سفرنامه‏ها، نگاه مقایسه‏وی به ابعاد تمدنی ایران، با غرب است. آن‏ها اکثراً به صورت خودآگاه برخی از ویژگی‏های فنی، تولیدی و حتی ابنیه و سازه‏های ایران را با اروپا در معرض مقایسه قرار داده‏اند. بررسی جلوه‏های مقایسه‏وی مستقیم در این سفرنامه‏ها موضوع مورد پژوهش این نوشتار است. پرسش اصلی پژوهش این است که کدام یک از مظاهر تمدنی ایران عصر صفوی  در معرض مقایسۀ مستقیم سیاحان اروپایی این دوره قرار گرفته؟ و دیگر این‏که آیا این مقایسه‏ها تفاوت‏های بارزی را به ثبت رسانده‏اند؟ بررسی‏های این پژوهش نشان می‏دهد که برخی سازه‏های شهری و صنایع تولیدی به خصوص کارگاه‏های نساجی، بیش از سایر موارد توجه اروپاییان را در این مقایسه به خود جلب نموده و در این میان، فضاهای شهری اصفهان بیش‏تر از سایر موارد با سازه‏های شهری اروپا در معرض مقایسه مستقیم قرار گرفته‏اند. در عین حال برآیند نهایی حاصل از این مقایسه‏ها نشان می‏دهند که در آن ایام فاصله جدی بین وجوه مختلف تمدنی ایران و غرب پدیدار نشده بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparing the civilizational characteristics of Iran with the West From the point of view of the European travel writers of the Safavid era

نویسندگان [English]

  • Abdullah Motevali 1
  • Mohammad Hassan Beigi 2
  • Vahid Baseri 3
1 Associate Professor, Department of History, Arak University, Iran. motevaly.a@gmail.com
2 Assistant Professor, Department of History, Arak University, Iran. (corresponding author). mohaamad.beigi@gmail.com
3 Assistant Professor, Department of Islamic Studies, Farhangian University, Tehran, Iran. V.baseri@cfu.ac.ir
چکیده [English]

One of the notable features of Iran during the Safavid era was the increase in the number of tourists and European ambassadors to Iran. Most of these people have left their observations in the form of a travelogue. The data in these travelogues covers a significant part of the social and cultural information gaps of the Iranian society during this period. In addition to this important aspect of informing, another special value of travelogues is a comparative look at the dimensions of Iran's civilization with the West. Most of them have consciously compared some of the technical, productional virtues and even buildings and structures of Iran with Europe. Examining the direct comparative effects in these travelogues is the subject of research in this article. The main question of the research is which of the civilizational manifestations of Safavid era Iran has been subjected to direct comparison by the European tourists of this period? And also, have these comparisons registered significant differences? The investigations of this research show that some urban structures and manufacturing industries, especially textile workshops, have attracted the attention of Europeans more than others in this comparison, and in the meantime, the urban spaces of Isfahan among other things have been more subjected to direct comparison with European urban structures. At the same time, the final results of these comparisons show that there was no serious gap between the different aspects of Iran's civilization and the West in those days.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Safavids
  • travelogues
  • comparison
  • Europe
  • Iran
  • civilizational manifestations
  1. آدمیت، فریدون و ناطق، هما، افکار اجتماعی و سیاسی و اقتصادی در آثار منتشر نشده دوره قاجار، تهران، آگاه، 1356.
  2. آلبرماله، ایزاک، ژول،تاریخ قرن نوزدهم،2ج،ترجمه حسین فرهودی،تهران،دنیای کتاب،1363.
  3. اسمیت، یان، اولین سفرای ایران و هلند، ترجمه و نگارشویلم فلور، به کوشش داریوش مجلسی و حسین ابوترابیان،تهران، طهوری، 2536.
  4. اولئاریوس، آدام ،سفرنامه، ترجمه احمد بهپور، تهران، ابتکار، 1363.
  5. الگود، سیریل، طب در دوره صفویه،ترجمه محسن جاویدان، تهران، دانشگاه تهران، 1357.
  6. بهرام زاده، محمد و مسعود دادبخش،«سفرنامه ها و سفرنامه نویسان دوره صفویه» فصلنامه بنیاد ایرانشناسی،سال پنجم، ش 15، زمستان 1398.
  7. پالمر، رابرت روزول، تاریخ جهان نو، ج1، ترجمه ابوالقاسم طاهری، چ چهارم، تهران، امیرکبیر، 1383.
  8. تاورنیه، ژان ، سفرنامه، ترجمه حمید ارباب شیرانی، تهران، نیلوفر، 1383.
  9. توین بی، آرنولد، تاریخ تمدن، چ سوم، ترجمه یعقوب آژند، تهران، مولی، 1368.
  10. دالساندری، وینچنتو، سفرنامههای ونیزیان در ایران، ترجمه منوچهر امیری، تهران، خوارزمی، 1381.
  11. دریابل،ژرژ تکتاندر فن، ایترپرسیکوم، ترجمه محمود تفضلی، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، 1351.
  12. دلاواله، پیترو ، سفرنامه، 2 ج، ترجمه محمود بهفروزی، تهران، نشر قطره، 1380.
  13. دورانت، ویل و آرنت، تاریخ تمدن، ترجمه اسماعیل دولتشاهی، ج 1، چ سوم، تهران، علمی و فرهنگی، 1371.
  14. دولیه دلند، آندره، زیبایی های ایران،ترجمه محسن صبا،تهران، انجمن دوستداران کتاب، 1355.
  15. رازنهان، محمد حسن و تقی شیردل،«بازتاب تقدیر گرایی و مولفه های آن در سفرنامه های دوره صفویه»، فصلنامه تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، سال هشتم، ش 29، زمستان 1396.
  16. رمضانی نرگس، رضا،«بررسی انتقادی شش سفرنامه» مجله معرفت، سال بیستم،ش 11،بهمن 1390.
  17. سانسون ، وضع کشور شاهنشاهی ایران، ترجمه تقی تفضلی، تهران، بی نا، 1346.
  18. سیوری، راجر، ایران عصر صفوی، چ شانزدهم، ترجمه کامبیز عزیزی، تهران، نشر مرکز، 1386.
  19. شاردن، جان، سیاحتنامه، 5 ج، ترجمه اقبال یغمایی، تهران، توس،1375.
  20. شرلی، آنتونی، سفرنامه، به کوشش علی دهباشی، تهران، نگاه،1362.
  21. فیگوئرا، دن گارسیا دو سیلوا، سفرنامه سفیر اسپانیا در دربار شاه عباس اول، ترجمه غلامرضا سمیعی، تهران، نشرنو،1363.
  22. کاتف، فدت آفاناس، سفرنامه، ترجمه محمد صادق همایونفرد، تهران، کتابخانه ملی،2536.
  23. کارری، جملی ، سفرنامه، چ دوم، ترجمه عباس نخجوانی و عبدالعلی کارنگ، تهران، علمی و فرهنگی،1383.
  24. کلیکن مک و درن، هرولد، تاریخ علم و فن آوری،ترجمه عبدالحسین آذرنگ و نگار نادری، تهران، سخن،1387.
  25. کمپفر، انگلبرت ، سفرنامه، چ سوم، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران، خوارزمی،1363.
  26. لاماز، پردو، نامه های شگفت انگیز از کشیشان فرانسوی در دوران صفویه و افشاریه، ترجمه بهرام فره وشی، تهران، اندیشه جوان،1370.
  27. لطفی، نقی، تاریخ تحولات اروپا در قرون جدید، تهران، سمت، 1387.
  28. لیتل فیلد،هنری ویلسون،تاریخ اروپا از1815تا1961،فریدون قراچه داغی، تهران،علمی و فرهنگی، چ ششم،1387.
  29. موسوی دالینی، جواد و دیگران، «تحلیلی بر مردم نگاری جامعه ایرانی به روایت سیاحان فرنگی، بررسی موردی:سفرنامه پیترو دلاواله» فصلنامه مطالعات تاریخ فرهنگی،سهفتم، ش 28، تابستان 1395.
  30. والسر، سیبیلا شوستر، ایران صفوی از دیدگاه سفرنامه های اروپاییان، ترجمه غلامرضا ورهرام، تهران، امیرکبیر،1364.
  31. ولز، هربرت جرج، کلیات تاریخ، ج 2، ترجمه مسعود رجب نیا، چ دوم، تهران، سروش،1366.
  32. وینتر،ه.ج، مجموعه تاریخ کمبریج، ایران دوره صفویان، ترجمه یعقوب آژند، تهران، جامی،1380.
  33. هیلبراند، رابرت، مجموعه تاریخ کمبریج، ایران دوره صفویان، ترجمه یعقوب آژند، تهران، جامی،1380.