بررسی و تحلیل سیاست های فرهنگی استعمار فرانسه و پیامدهای منفی آن در الجزایر (1830- 1954م)

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسنده

دکترای تاریخ اسلام، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

10.22034/mte.2021.9962.1399

چکیده

استعمارفرانسه در الجزایر را باید از زاویه‌های مختلفی نگریست،که مهم‌ترین بعد آن سیاست‌های فرهنگی است. برخلاف دیگر استعمارگران اروپایی، استعمارفرانسه پیوسته به مسائل فرهنگی مستعمرات خویش توجه می‌کرد؛ به‌گونه‌ای که اهداف و برنامه-های خویش را ازطریق سیاست‌های فرهنگی پیش می‌برد. الجزایر یکی از مستعمرات مهم فرانسه بود، که بزرگترین نمونه‌های استعمار در تاریخ استعمارمدرن اروپا به‌شمار می‌رود. فرانسه در الجزایر پیش و بیش از موضوع نظامی به سیاست‌های فرهنگی آگاهانه و منظم توجه کرد. استراتژی استعمارفرانسه در زمینه فرهنگی در الجزایر مبتنی بر کاربست همه ابزارهای موجود درراستای از بین‌بردن ساختارهای فرهنگی و معنوی آنجا بود، تا ساختارهای فرانسوی–غربی و دیگر اهداف خود را جایگزین سازد. استعمارفرانسه در نخستین گام به مبارزه با زبان عربی و محدودسازی آن و تحریف تاریخ اسلام و الجزایر پرداخت؛ از این‌رو مدرسه فرانسوی را برای جذب نخبگان تاسیس کردند و تا حدودی موفق شدند با استفاده از روزنامه، تئاتر، سینما، رادیو و... فرهنگ غربی_فرانسوی را ترویج کنند.
پژوهش حاضر رویکردی توصیفی-تحلیلی دارد و هدف اصلی آن، بررسی سیاست‌های فرهنگی استعمارفرانسه در الجزایر در طول دوران استعمار و پیامدهای منفی آن است. پرسش‌های اصلی این پژوهش عبارتنداز: سیاست‌های فرهنگی استعمارفرانسه در الجزایر و پیامدهای آن دربین سال‌های 1830تا1954م.چیست؟نقش مدرسه فرانسوی درالجزایر درپیشبرد سیاست‌های فرهنگی استعمارچیست؟ رهیافت‌های این پژوهش نشان می‌دهد که استعمارفرانسه پنج اقدام راهبردی درزمینه سیاست‌های فرهنگی در الجزایر انجام داد: 1-منع زبان عربی و ترویج زبان قبایلی و فرانسوی2-ترویج حس بربری‌گرایی3-تربیت نخبگان متمایل به خویش 4-فشار و کنترل مساجد و زاویه‌ها5-کاربست رسانه و هنر.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Studying and analyzing the cultural policies of French colonialism and its negative consequences in Algeria (1830-1954)

نویسنده [English]

  • majid menhaji
PhD in Islamic History, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
چکیده [English]

French colonialism in Algeria should be viewed from different angles, the most important aspect of which is cultural policies. Unlike other European colonizers, French colonizers constantly paid attention to the cultural issues of their colonies; in such a way that it advances its goals and programs through cultural policies. Algeria was one of the important colonies of France, which is considered the greatest examples of colonialism in the history of modern European colonialism. In Algeria, France paid attention to conscious and regular cultural policies before and more than the military issue. The strategy of French colonialism in the cultural field in Algeria was based on the use of all available tools in order to destroy the cultural and spiritual structures there, to replace the French-Western structures and other goals. In the first step, French colonialism fought against the Arabic language and limited it and distorted the history of Islam and Algeria; Therefore, they established the French school to attract the elites and to some extent they succeeded in promoting the western-French culture by using newspapers, theater, cinema, radio, etc.
The current research has a descriptive-analytical approach and its main goal is to investigate the cultural policies of French colonialism in Algeria during the colonial era and its negative consequences. The main questions of this research are: What are the cultural policies of French colonialism in Algeria and its consequences between 1830 and 1954? What is the role of the French school in Algeria in advancing colonial cultural policies? The approaches of this research show that French colonialism carried out five strategic actions in the field of cultural policies in Algeria: 1- Prohibiting the Arabic language and promoting the tribal and French languages ​​2- Promoting the sense of barbarism 3- Educating self-inclined elites 4- Pressure and control of mosques and angles 5- Use of media and art.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Algeria
  • French colonialism
  • French school
  • barbarism conspiracy

Creative Commons License

This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 http://creativecommons.org/licenses/by/4.0

مراجع

  1. منابع

    کتاب

    1. ابراهیمی،الطاهر(2004).منظومه التشریع المدرسی و المردد التربوی للمدرسه الجزائریه، الجزائر:جامعه قسنطینه.
    2. الابراهیمی،احمدطالب(بی­تا).من تصفیه الاستعمار الی الثوره الثقافیه، ترجمه: حنفی بن عیسی، الجزائر:الشرکه الوطنیه.
    3. ادیب،عایده(1982).تطور الادب القصصی الجزائری(1925–1960)، ترجمه: محمدصقر، الجزائر:دیوان المطبوعات الجامعیه الجزائر.
    4. بلعزوز،العربی(2015).الجالیات الاوربیه فی الجزائر(1830– 1954)التطور و الخصوصیات، الجزائر:جامعه الجزائر.
    5. بل،الفرید(1981).الفرق الاسلامیه فی شمال الافریقی، منذ الفتح العربی حتی الیوم، ترجمه: عبدالرحمن بدوی، بیروت: دارالمغرب الاسلامی.
    6. بلمهدی، علی بشیر(2011).الخطاب الدینی فی الجزائر و مساله الهویه الوطنیه (1925–1965)، الجزائر:جامعه وهران.
    7. بن­خده،بن­یوسف(2012).جذور اول نوفمبر 1954، ترجمه: مسعود حاج مسعود، الجزائر:دارالشاطبیه.
    8. بن­نبی،مالک(بی­تا).الصراع الفکری فی البلاد المستعمره، دمشق:دارالفکر.
    9. بوعزیز،یحیی(2009).السیاسه الاستعماریه (1830-1954)، الجزائر:دارالبصائر.
    10. بوعلی،ناجی(2006).عن الهویه و فلسفتها، سلسله ندوات و ملتقیات، معهد علم الاجتماع المرکز الجامعی بمعسکر، الجزائریون و رحله البحث عن الهویه، تلسمان:نشر ابن­خلدون.
    11. ترکی،رابح(1981).التعلیم القومی و الشخصیه الوطنیه (1939-1956)، الجزائر:الشرکه الوطنیه.
    12. ــــــ،ـــــــ(1986).الشیخ عبدالحمیدبن بادیس، رائدالاصلاح و التربیه فی الجزائر، الجزائر:الشرکه الوطنیه.
    13. حاجی،فرید(2013). السیاسه الثقافیه الفرنسیه فی الجزائر(1837–1937)، المنطلق السیروره المآل، الجزائر:دارالخدونیه للنشر و التوزیع.
    14. حباسی،شاوش(1998). من مظاهر الروح الصلیبیه الاستعمار الفرنسی بالجزائر 1830 – 1962، الجزائر:دارهومه.
    15. حجازی،محمود(1970). اللغه العربیه عبر القرون، القاهره:دارالمعارف.
    16. الحصری،ساطع(1963).ما هی القومیه، بیروت:دارالعلم للملایین.
    17. حلوش،عبدالقادر(2010).سیاسه فرنسا التعلیمیه فی الجزائر، الجزائر:شرکه دارالامه.
    18. حمانی،احمد(1984).صراع بین السنه و البدعه، قسنطینه:دارالبعث.
    19. الجابری،محمدعابد(1989).التعلیم فی المغرب العربی دراسه تحلیلیه نقدیه لسیاسه التعلیم فی المغرب-تونس-الجزائر، الدارالبیضاء:دارالنشر المغربیه.
    20. الجابری،محمدصالح(2007). النشاط العلمی و الفکری للماجرین الجزائریین بتونس(1900-1962)، الجزائر: دارالحکمه.
    21. خالد،حامد(2012).مدخل الی علم الاجتماع، الجزائر:الموسسه الوطنیه.
    22. الخطیب،احمد(1985).جمعیه العلماء المسلمین الجزائریین و اثرها الاصلاحی فی الجزائر، الجزائر:الموسسه الوطنیه للکتاب.
    23. خلیل،سلمی(2013).المهاجرون الجزائریون فی البلاد العربیه و نشاطهم اتجاه الثوره التحریریه(1954-1962)، الجزائر:جامعه بسکره.
    24. جلال،محمد(2000).التعلیم فی الجزائر (1930-1954)، الجزائر:جامعه الجزائر.
    25. جمال،مخلوفی(2019).السیاسه الثقافیه الاستعماریه فی الجزائر،خلال الفتره 1900-1954، الجزائر:جامعه احمد بن بله.
    26. جولیان،شارل اندری(1976).افریقیا الشمالیه تسیر، ترجمه: المنجی سلیم و اخرون، تونس:الدارالتونسیه و الشرکه الوطنیه.
    27. ربیع،حامد(1974).الحرب النفسیه فی المنطقه العربیه، بیروت: الموسسه العربیه الدراسات و النشر.
    28. رسیلر،کمیل(2016).السیاسه الثقافیه الفرنسیه فی الجزائر، الاهداف و الحدود 1830-1962، ترجمه:نذیر طیار، بی­جا: دار کتابات جدیده للنشر الاکترونیکی.
    29. الزبیر،سیف­الاسلام(1982).تاریخ الصحافه فی الجزائر، الجزائر:الشرکه الوطنیه.
    30. زوزو،عبدالحمید(2012).الفکر السیاسی للحرکه الوطنیه الجزائریه و الثوره التحریریه، الجزائر:دارهومه.
    31. دراجی،محمد(207).الاسلام فی الجزائر فی العهد العثمانی (مواقف الامام الابراهیمی)، الجزائر:عالم الافکار.
    32. دلیو،فضیل(1980).مقدمه فی وسائل الاتصال الجماهیریه، الجزائر:دیوان المطبوعات الجامعیه.
    33. سعدالله،ابوالقاسم(2013).ابحاث و آراء فی تاریخ الجزائر، الجزائر:دارالمغرب الاسلامی.
    34. ــــــــ،ــــــــــ(1983).الحرکه الوطنیه الجزائریه، ج2(1900–1930)، الجزائر:الشرکه الوطنیه.
    35. ــــــــ،ـــــــــــ(1998).تاریخ الجزائر الثقافی، ج4(1830-1954)، بیروت: دارالغرب الاسلامی.
    36. ــــــــ،ـــــــــــ(1998).تاریخ الجزائر الثقافی، ج9(1830-1954)، بیروت: دارالغرب الاسلامی.
    37. سعیدونی،ناصرالدین(2000).الجزائر منطلقات و آفاق مقاربات للواقع الجزائری من خلال قضایا و مفاهیم تاریخیه، بیروت: دارالمغرب الاسلامی.
    38. ــــــــــ،ـــــــــــــ(1913).فی الهویه و الانتماء الحضاری، بی­جا: البصائر الجدیده.
    39. سیف­الاسلام،الزبیر(1982).تاریخ الصحافه فی الجزائر، الجزائر: الجزائر الشراکه الوطنیه.
    40. شتره،خیرالدین(2008).الطلبه الجزائرین بجامع الزیتونیه (1990-1954)، الجزائر: دارالبصائر.
    41. شهبی،عبدالعزیر(2007).الزوایا الصوفیه و العزابه و الاحتلال الفرنسی فی الجزائر، الجزائر: دارالغرب.
    42. الطیبی،محمد(2009).الجزائر عشیه الغزو الاحتلالی، دراسه فی الذهنیات و البنیات و المآلات، الجزایر: دارابن الندیم.
    43. العمری،مومن(2003).الحرکه الثوریه فی الجزائر من نجم شمال افریقیا الی جبهه التحریر الوطنی (1926-1954)، قسنطینه: دارالطلیعه.
    44. العقون،عبدالرحمن(1986).الکفاح القومی السیاسی من خلال مذکرات معاصره(1947-1954)، الجزائر:الموسسه الوطنیه.
    45. فارس،محمد خیرالدین(1989). تاریخ الجزائر الحدیث، الجزائر: دیوان المطبوعات الجامعیه.
    46. فضلاء،محمدالحسن(2000).من اعلام الاصلاح فی الجزائر، الجزائر: دارهومه.
    47. مادی،الحسین(2004).السیاسه التعلیمیه بالمغرب و رهانات المستقبل، المغرب: منشورات مجله علوم التربیه.
    48. محند،الطیب سی­الحاج(2004).لاله­فاطمه­نسومر و دورهافی المقاومه الشعبیه للاحتلال الفرنسی، دورالطریقه الرحمانیه فی تعبئه و قیاده المقاومه الشعبیه فی مناطق القبائل، تیزی وزو: فرع المرکزالثقافی الاسلامی.
    49. المدنی،احمدالتوفیق(1956).هذه هی الجزائر، القاهره: مکتبه للنهضه المصریه.
    50. هلال،عمار(1995).ابحاث و دراسات فی تاریخ الجزائر المعاصره(1830–1962)، الجزائر دیوان المطبوعات الجامعیه.
    51. ـــــ،ـــــــ(2007).الهجره الجزائریه نحو بلاد الشام (1847-1918)، الجزائر: دارهومه.
    52. یحیاوی،رزیقه (2015).الاستشراق الفرنسی و جهوده فی دراسه و نشر التراث الجزایری، الجزائر: جامعه باقنه.

    مقالات

    1. بتقه،سلیم(2012).«المتخیل الکولونیالی من وهم المکتوب الی زیف المرئی المضمر و المنظور»، جامعه محمد خیضر، مجله المخبر، ع 8.
    2. برومنداعلم،عباس(1390).«جهادصوفیان درمغرب اسلامی؛مقاومت امیرعبدالقادرالجزایری و دیگرشیوخ صوفیه دربرابراستعمارفرانسه1830-1890»، مجله پژوهش­نامه تاریخ اسلام،ش2، صص 25-44.
    3. بوخلخال،عبدالله(1997).«وضع اللغه العربیه فی الجزائر، مجله لغتنا العربیه فی معرکه الحضاره»، القاهره، ع 17-18.
    4. بلوفه،عبدالقادر جیلالی(2005).«قیمه و وزن الکتابه التاریخیه فی المشروع الاستعماری الفرنسی»، المجله المعیار،ع10.
    5. البوعبدلی،المهدی(1973).«موقف المورخین الاجانب من التاریخ الجزائر»، مجله الاصاله، س3، ع14 – 15.
    6. بوقرن،عبدالله(2005).«دور المدرسه الاستعماریه فی الاستلاب الحضاری»، مجله المعیار، ع 10.
    7. سامعی،اسماعیل(2005).«مجهود الاستعمار فی تاصیل تاریخ الجزائر خلیفه لمشروع الاستلاب الثقافی»، المعیار، ع10.
    8. سعدالله،ابوالقاسم(1973).«موقف المورخین الاجانب من تاریخ الجزائر»، مجله الاصاله، س3، ع14 – 15.
    9. سطحی،سعاد(2005).«وسائل المشروع الثقافی الاستعمار فی القضاء علی الهویه الوطنیه»، مجله المعیار، قسنطنیه، ع 10.
    10. العربی،اسماعیل(1973).«موقف مساهمه المورخین الاجانب من تاریخ الجزائر»، مجله الاصاله، س3، ع14 – 15.
    11. یقدح،الزبیر(2005).»المدرسه الاستعماریه فی الجزائر«، مجل المعیار، ع 10.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار