نقش سازمان همکاری اسلامی در تحولات سیاسی افغانستان (1380- 1357)

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسنده

دکترای تاریخ معاصر جهان اسلام و عضو هیأت علمی دانشگاه خاتم‌النبیین(ص)، افعانستان .

10.22034/mte.2022.14090.1639

چکیده

افغانستان در بیش از چهار دهه اخیر اسیر تحولات پر التهاب و اضطرابی بوده و بحران‌ها در آن در اوج قرار داشته است. سازمان همکاری اسلامی هم که در 1969 توسط کشورهایی، از جمله افغانستان، تأسیس شد، حمایت از مبارزات استقلال‌طلبانه اسلامی و برقراری صلح عادلانه جهانی را از اهداف خود اعلام نموده است. مسئله تحقیق ‌این بود که این سازمان در تحولات سیاسی افغانستان و در راستای پایان دادن به بحران‌های این کشور چه اقداماتی را انجام داده است. پرسش اصلی متناسب با این مسئله این بود که نقش سازمان همکاری اسلامی در تحولات سیاسی افغانستان چه بوده است؟
تلاش بر این بود که به این پرسش، با استفاده از روش اسنادی پاسخ علمی داده شود. با درنظرداشت این فرضیه که سازمان همکاری اسلامی به دلیل ضعف ساختاری و سیاست‌های خاص اعضای آن، نقش قابل قبولی در تحولات سیاسی افغانستان نداشته و در کاستن از بحران‌های این کشور ناکام مانده است؛ در واقع نقش این سازمان از حد انتشار اعلامیه‌های بی‌خاصیت فراتر نرفته است.
بررسی‌های انجام‌شده به این یافته‌ها منجر شد که سازمان در دوران جهاد و مقاومت اسلامی تلاش داشت که از طریق اعمال فشار سیاسی بر اتحاد شوروی و رژیم کمونیستی کابل و حمایت از جهاد و مقاومت اسلامی به صورت مسالمت‌آمیز قضیه افغانستان را حل نماید؛ ولی در دوران جنگ‌های داخلی فقط به انتشار بیانیه‌های دعوت به صلح و نگرانی از جنگ اکتفا کرد. ضعف ساختاری و سیاست خارجی ناهماهنگ و متعارض اعضای سازمان مهم‌ترین دلایل ناکامی و ناکارآمدی سازمان در حل این قضایا و اجرایی نشدن اعلامیه‌های آن به شمار می‌رود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Political Changes in Afghanistan and the Role of Organization of Islamic Cooperation 1978 - 2001

نویسنده [English]

  • Sayyed Besmellah Mahdavi
1.PhD in History of Islamic Civilization, Complex of History, Sirah and Islamic Civilization, Al-Mustafa (PBUH) International University,
چکیده [English]

Afghanistan has been captured by turbulent and anxious changes for more than four decades, and crises have been at their peak. The Organization of Islamic Cooperation, which was founded in 1969 by countries including Afghanistan, has declared its goals to support Islamic nationalism struggles and establish a just global peace. The research question was what actions this organization has taken in the political developments in Afghanistan and in order to end the crises in the country. The main question relevant to this issue was: What was the role of the Organization of Islamic Cooperation in the political developments in Afghanistan?
The attempt was made to provide a scientific answer to this question using documentary methods. Considering the hypothesis that the Organization of Islamic Cooperation, due to its structural weakness and the specific policies of its members, has not played an acceptable role in the political developments in Afghanistan and has failed to decrease the country's crises; in fact, the role of this organization has not gone beyond issuing insignificant statements.
The investigations show that during the Islamic Jihad and Resistance era, the organization attempted to peacefully resolve the Afghan issue by exerting political pressure on the Soviet Union and the communist regime in Kabul and supporting the Islamic Jihad and Resistance. But during the civil wars, it only published statements calling for peace and expressing concern about the war.
Structural weakness and the uncoordinated and conflicting foreign policies of the organization's members are the most important reasons for the organization's failure and inefficiency in resolving these issues and the failure to implement its statements.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Organization of the Islamic Conference
  • Afghanistan
  • Political developments
  • Islamic Jihad and resistance
  • Civil wars
  1. الف. کتب و مقالات:

    قرآن کریم.

    1. [بی‌نام]، بررسی‌های بازرگانی، ش 127، 1376 ش.
    2. «بیانیه تهران»، نشست هشتم سازمان کنفرانس اسلامی- تهران، مطالعات خاورمیانه، ش ۱۲، ۱۳۷۶ش.
    3. احمد رشید، طالبان، زنان، تجارت مافیا و پروژه عظیم نفت در آسیای مرکزی، نجله خندق، نشر بقعه، تهران، ۱۳۸۲ش.
    4. اندیشمند، محمداکرام، روابط افغانستان و پاکستان در دوره ریاست جمهوری محمد داود، پژوهش‌سرای تاریخ افغانستان.
    5. برهانی، سیدهادی، موقعیت سازمان کنفرانس اسلامی در نظم نوین بین‌المللی، مطالعات خاورمیانه، ش ۱۰ و ۱۱، ۱۳۷۶ش.
    6. بزرگمهری، مجید و علیرضا محمدخان و فاطمه نعمتی، علل واگرایی در سازمان همکاری اسلامی، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، ش ۱۸، ۱۳۹۵ش.
    7. حاجی کریمی خادمی، مازیار، طالبان؛ خاستگاه و مبانی فکری، کانون اندیشه جوان، تهران، 1392ش.
    8. حسینی سنگلاخی، دلایل روی کار آمدن و سقوط مجاهدین در افغانستان، تحولات منطقه‌ای افغانستان (1378)، به کوشش حسین احمدی، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، تهران، (مجموعه مقالات همایش).
    9. حیدری، محمد جلال، پایان‌نامه: آسیب‌شناسی کارکرد سازمان همکاری اسلامی در موضوع فلسطین، جامعه المصطفی العالمیه، قم، 1392ش.
    10. دانش بختیاری، محمدقاسم، عملکرد سازمان ملل در قبال بحران افغانستان، پژوهشنامه حقوق اسلامی، ش3 و 4، 1389ش.
    11. دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، پاکستان، وزارت امورخارجه، تهران، 1389ش.
    12. دولت‌آبادی، بصیر احمد، شناسنامه افغانستان، عرفان، تهران، 1387ش.
    13. رجاء، علی‌اصغر، تحلیل تاریخی از: مشارکت سازمان همکاری اسلامی (oic) در افغانستان با تأکید بر دوره کرزای، دو فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات تاریخی جهان اسلام، ش4، 1393ش.
    14. روزنامه راه نجات: شماره 820 ،ص 2، سازمان کنفرانس اسلامی و نقش فعال در افغانستان، 23 حوت 1386ش.
    15. زرگر و پازوکیان، تحلیل واگرایی‌ها در سازمان همکاری اسلامی بر اساس نظریه کانتوری و اشپیگل، فصلنامه دولت پژوهی جمهوری اسلامی ایران، سال هفتم، شماره یکم، بهار 1400ش.
    16. السید سلیم، محمد و دیگران، سازمان کنفرانس اسلامی در جهان متغیر، حسن رضایی، وزارت امور خارجه، تهران، 1376ش.
    17. شوشتری، سید محمدجواد، کاستی­ها و بایستی­های فرهنگی جهان اسلام؛ سازمان کنفرانس اسلامی، امیرکبیر، تهران، 1383ش.
    18. شهیدی، سید جعفر، تاریخ تحلیلی اسلام، مرکز نشر دانشگاهی، چاپ ۳۸، تهران، ۱۳۸۵ش.
    19. عارفی، محمداکرم، مبانی قومی و مذهبی طالبان، مجله علوم سیاسی، ش4، 1378ش.
    20. عبداللهی، محمود، جایگاه سازمان کنفرانس اسلامی در آفریقا و نقش کشورهای آفریقایی مسلمان، فصلنامه مطالعات آفریقا، پاییز و زمستان ۱۳۸۲ش.
    21. عرفانی، محمد، مهاجرت؛ فرصت‌ها و چالش‌ها، فصلنامة طرح نو، ش 22، سال ششم، قم، 1388 ش.
    22. فرهنگ، محمدصدیق، افغانستان در پنج قرن اخیر، ج۳، اسماعیلیان، قم، ۱۳۸۰ش.
    23. فوزی تویسرکانی، یحیی، سازمان کنفرانس اسلامی (ساختار، عملکرد و روابط آن با ایران)، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران، 1377ش.
    24. قیومی، سمیع الحق، اهمیت سازمان همکاری اسلامی (OIC) برای افغانستان، 8 صبح، 21 حمل 1398ش.
    25. کوردووز، دیه‌گو و سلیگ اس هاریسون، پشت پرده افغانستان، اسدالله شفایی، الهدی، تهران، ۱۳۷۹ش.
    26. گروهی از پژوهشگران، همسایه نزدیک‌تر از خویش؛ افغانستان از ویژگی‌های طبیعی تا خصوصیات انسانی، سعید ارباب شیرانی و هوشنگ اعلم، نشر کتاب مرجع، تهران، 1387ش.
    27. لعلستانی، جنگ قدرت در افغانستان (وقایع سه دهه اخیر افغانستان)، [بی‌نا] کابل، 1384ش.
    28. مارسدن، پیتر، طالبان؛ جنگ، مذهب، و نظام جدید در افغانستان، کاظم فیروزمند، نشر مرکز، تهران، 1379ش.
    29. ممدوحی، فرزاد، سازمان کنفرانس اسلامی، وزارت امورخارجه، تهران، 1375ش.
    30. موسوی اصل، سید حسن و سید احمد طباطبایی، رویکرد سازمان همکاری اسلامی؛ از رویگردانی تا توجه به حقوق بشر، از رویگردانی تا توجه به حقوق بشر، نشریه علمی مطالعات حقوقی معاصر، سال یازدهم، شماره 21، 1399ش.
    31. نواختی مقدم، امین و حامد انوریان اصل، چالش‌های همگرایی در میان کشورهای اسلامی (مطالعه موردی سازمان کنفرانس اسلامی)، نشریه جامعه‌شناسی و اقتصادی توسعه، ش 35-34، 1390.

    ب. سایت‌ها:

    1. امیری، پیمان، سازمان همکاری اسلامی و آینده پیش رو، .vista.ir.
    2. (زکی، حفیظ الله، روزنامه افغانستان، 1396، dailyafghanistan.com/opinion_detail.php?post_id=141437)
    3. سایت دانشگاه ام‌القریhttp://uqu.edu.sa/page/ar/176648 .
    4. سایت سازمان همکاری اسلامی oic.oic.org.