بررسی انتقادی روش تاریخ‌نگاری ویلفرد مادلونگ در کتاب «جانشینی حضرت محمد (ص)»

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 گروه تاریخ اهل بیت(ع)، مجتمع تاریخ سیره و تمدن اسلامی، جامعه المصطفی العالمیه قم، ایران.

2 دکترای تاریخ اهل بیت(ع)، جامعه المصطفی(ص) العالمیه، افغانستان

چکیده

مستشرقان در سده اخیر آثار زیادی در باره پیامبر اعظم(ص) وحوادث صدر اسلام پدید آورده اند. یکی از آنها کتاب ویلفرد مادلونگ (مستشرق آلمانی) با عنوان «جانشینی حضرت محمد (ص)» می­باشد. در این کتاب، مسأله­ ی جانشینی پیامبر اکرم (ص) با رویکرد قرآنی، حدیثی و تاریخی  مورد تحلیل قرار گرفته و حوادث پس از رحلت آن حضرت تا زمان معاویه را بررسی کرده است. گرچه نویسنده نسبت به دیگر مستشرقان بهتر عمل کرده و در مواردی تحلیل­های عالمانه ارائه داده و یافته ­های جدیدی را به جامعه­ ی علمی عرضه کرده است، اما در موارد بسیاری نیز از معیارهای روش تاریخی فاصله گرفته است. و اظهارنظرهای ناصوابی درباره­ی مسأله­ی جانشینی و حوادث پس از آن طرح کرد است.پژوهش حاضر، براساس معیارهای روش تاریخی و با استفاده از روش تحلیل تاریخی، به نقد و بررسی روش تاریخ­نگاری مؤلف پرداخته است.مهم ترین معیارهای روش تاریخی که به عنوان سنجه مورد توجه قرار گرفته اند عبارتند از: نگرش جامع به منابع، ارائه منطق گزینش، بررسی تمامی گزاره­ها و شواهد و قراین، عدم تحمیل پیش­فرض­ها بر تاریخ، تحلیل حوادث تاریخی با بررسی علل طبیعی، عدم ورود به مرزهای کلام و مسائل فراطبیعی. یافته­های به­دست آمده نشان از آن دارد که در موارد بسیاری، نویسنده­ی کتاب از بایسته ­های روش تاریخی فاصله گرفته و به همین جهت به نتایج ناصوابی دست­یافته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A critical review of the historiographical method of Wilfred Madelung in the book "Succession of Hazrat Muhammad (PBUH)"

نویسندگان [English]

  • Hossein Abdulmohammadi Asadullah Rahimi 1
  • Assadollah Rahimi 2
1 Department of History of Ahl al-Bayt (AS), Islamic History, Sira and Civilization Complex, Al-Mustafa International University, Qom, Iran
2 PhD in History of Ahl al-Bayt (AS), Al-Mustafa International University, Afghanistan
چکیده [English]

In the last century, Orientalists have created many works about the Prophet (PBUH) and the events of the beginning of Islam. One of them is the book of Wilfred Madelong (a German orientalist) entitled "Succession of Prophet Muhammad (PBUH)". In this book, the issue of the succession of the Holy Prophet (PBUH) has been analyzed with the Qur'anic, hadith and historical approaches, and the events after his death up to the time of Muawiya have been studied. Although the author has done better than other orientalists and has presented scholarly analyzes in some cases and presented new findings to the scientific community, but in many cases he has distanced himself from the standards of the historical method. And he made inappropriate comments about the issue of succession and the events after that. The current research, based on the criteria of the historical method and using the historical analysis method, has criticized and examined the author's historiography method. The most important criteria of the historical method that have been considered as criteria are: a comprehensive approach to sources, presenting the logic of selection, examining all propositions and evidences, not imposing presuppositions on history, analyzing historical events by investigating natural causes, not entering the boundaries of Kalam and supernatural issues. The obtained findings show that in many cases, the author of the book has distanced himself from the requirements of the historical method and therefore has reached incorrect results.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Madelung
  • succession of Prophet Muhammad (pbuh)
  • historiography
  • historical method

Creative Commons License

This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 http://creativecommons.org/licenses/by/4.0

  1. قرآن­کریم.
  2. نهج البلاغه.
  3. ابن ابی الحدید، (1378-1383ش)، شرح نهج البلاغة لابن أبى الحدید، قم، مکتبه آیه الله المرعشی.
  4. ابن اثیر، عزالدین، (1414ق)، الکامل فی التاریخ، تحقیق مکتب التراث مؤسسة التاریخ العربی، بیروت.
  5. ابن اعثم کوفى، (1411ق)، الفتوح، تحقیق على شیرى، بیروت، دارالأضواء.
  6. ابن بابویه، محمد بن على‏، (1362ش)، الخصال، تحقیق و تصحیح علی اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین.
  7. ------------------، (1376ش)، الامالی، چاپ ششم، تهران، کتابچی.
  8. ------------------‏، (1385ش)، علل الشرایع، قم، کتابفروشی داوری.
  9. ------------------، (1378ق)، عیون أخبار الرضا علیه السلام‏، تصحیح مهدی لاجوردی، تهران، نشر جهان.
  10. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، (1326ق)، تهذیب التهذیب، هند، مطبعة دائرة المعارف النظامیة.
  11. ابن سعد، (1410ق)، الطبقات الکبرى، تحقیق محمد عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة.
  12. ابن عساکر، (1415ق)، تاریخ مدینه دمشق، بیروت، دار الفکر.
  13. ابن قتیبة دینوری، (1410ق)، الإمامة و السیاسة، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالأضواء.
  14. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، (1412ق)، البدایة و النهایة، تحقیق مکتبه تحقیق التراث، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
  15. امینی، عبدالحسین، (1416ق)، الغدیر فى الکتاب و السنة و الادب، قم، مرکز الغدیر.
  16. بخاری، محمد بن اسماعیل، (1407ق)، الجامع الصحیح المختصر، تحقیق مصطفی دیب البغا، چاپ سوم، بیروت، دار ابن کثیر.
  17. بلاذری، احمد بن یحیی، (1417ق)، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر.
  18. پاکتچی، احمد، (1391)، روش تحقیق با تکیه بر حوزه علوم قرآن و حدیث، تهران: دانشگاه امام صادق علیه السلام.
  19. تاری، جلیل، (1383)، «عوامل نادیده گرفتن غدیر و اجتماع در سقیفه»، معرفت، اردیبهشت 1383، شماره 77.
  20. ثعلبی، احمد بن‌ محمد‌، (1422ق)، الکشف و البیان عـن تفسیر القرآن، چاپ اول، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
  21. ثقفی کوفی، ابراهیم‌ بن‌ محمد، (1353ش)، الغارات، تحقیق جلال الدین حسینی ارموی، تهران، انجمن آثار ملّی.
  22. جوهری، احمد، (بی تا)، السقیفه و فدک، تحقیق محمدهادی امینی، تهران، مکتبة النینوی الحدیث.
  23. حاکم نیشابوری، (بی تا)، المستدرک‌ علی‌ الصحیحین، بی­جا‌.
  24. حضرتی، حسن، (1391)، «نسبت تاریخ شناسی و علم کلام در حوزه امام‌شناسی: مورد امام رضا علیه السلام»، برهان مبین، مجموعه مقالات همایش علمی ـ پژوهشی امام رضا علیه السلام، ادیان، مذاهب و فرق، تهران ـ دوم مهرماه 1391.
  25. خزاز رازى، على بن محمد، (1401ق)، کفایة الأثر فی النصّ على الأئمة الإثنی عشر، تحقیق و تصحیح عبداللطیف حسینی کوهکمری، قم، بیدار.
  26. دینوری، احمد بن داود، (1368ش)، الأخبار الطوال، تحقیق عبدالمنعم عامر، قم، منشورات الرضی.
  27. رحیمی، اسدالله، (1399)، بررسی و نقد علم غیب امامان(ع)در کتاب مکتب در فرایند تکامل (مبانی، روش و محتوا)، راهنما: حسین عبدالمحمدی، دورة دکتری، مجتمع آموزش عالی تاریخ، سیره و تمدن اسلامی، وابسته به جامعه المصطفی العالمیه.
  28. زمخشری، محمود بن عمر، (1407ق)، الکشاف عن حقائق‌ غوامض‌ التنزیل و عیون الأقاویل فـی وجوه التأویل، چاپ سوم، بیروت، دار الکتاب العربی.
  29. سیوطی، جلال الدین، (1403ق)، الدرالمنثور فی تفسیر المأثور، بیروت، دارالفکر.
  30. طبرسی، فضل بن حسن، (بی تا)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تصحیح و تعلیق سید هاشم رسولی محلاتی، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
  31. طبری، محمد بن جریر، (1387ق)، تاریخ الامم والملوک، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، چاپ دوم، بیروت، دارالتراث.
  32. طبری، محمد بن جریر، (1420ق)، تفسیر طبری، چاپ سوم، بیروت، دارالکتب العلمیه.
  33. عاملی، سید جعفر مرتضی، (1396)، اهل البیت فی آیه التطهیر، قم، مرکز نشر و ترجمه آثار علامه محقق سید جعفر مرتضی عاملی.
  34. عبدالمحمدی، حسین، (1390)، «بررسی انتقادی روش تاریخ نگاری مقاله «محمد؛ پیامبر اسلام» در ویرایش دوم دایره المعارف اسلام»، تاریخ اسلام، شماره سوم، سال دوازدهم، 1390، ص111-136.
  35. عبدالمحمدی، حسین، (1394ش)، مستشرقان و پیامبر اعظم (ص)، چاپ دوم، قم: مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی.
  36. فخر‌ رازی، محمد بن عمر، (1420ق)، مفاتیح‌ الغیب (التفسیر‌ الکبیر‌)، چاپ سوم، بیروت، دار‌ إحیاء التراث العربی.
  37. فیاض، عبدالله، (1382)، پیدایش و گسترش تشیع، ترجمه سید جواد خاتمی، سبزوار، ابن یمین.
  38. قرطبی، محمد‌ بن‌ احمد، (1405ق)، الجامع لاحکام القرآن، بیروت، دار إحیاءالتراث العربی‌.
  39. کلینی، محمد بن یعقوب، (1407ق)، الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
  40. مادلونگ، ویلفرد، (1393)، جانشینی حضرت‌ محمد ‌(ص)، ترجمه احمد نمایی و همکاران، مشهد، آستان قدس رضوی.
  41. مرعشی، قاضی نورالله، (1409ق)، إحقاق الحق و إزهاق الباطل، ‏قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
  42. مسلم بن حجاج نیشابوری، (بی تا)، صحیح مسلم، تحقیق محمد فؤاد عبد الباقی، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
  43. مفید، محمد بن نعمان، (1413ق)، الاختصاص، قم، کنگره شیخ مفید.
  44. مفید، محمد بن نعمان، (1413ق)، الارشاد فی معرفة حج الله علی العباد، تحقیق مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، قم، مؤتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید.
  45. مقدسی، مطهر بن طاهر، (1374ش)، آفرینش‌ و تاریخ، ترجمه محمد رضا‌ شفیعی‌ کدکنی،‌ تهران،‌ آگه.
  46. مکارم شیرازی، ناصر، (1371ش)، آیات‌ ولایت‌ در قرآن، چاپ چهارم، قم، نسل جوان.
  47. منقری،‌ نصر‌ بن مزاحم، (1404ق)، وقعه صفین، تصحیح و تحقیق محمد عبدالسلام هارون، چاپ دوم، قم، مکتبه آیه الله المرعشی النجفی.
  48. نجارزادگان، فتح الله، (1391)، بررسی تطبیقی تفسیر آیات ولایت در دیدگاه فریقین، چاپ پنجم، سمت.
  49. یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، (بی تا)، تاریخ الیعقوبی، بیروت،‌ دار صادر.