حضرت حمزه سیدالشهداء در آثار مورخان اندلس تا پایان قرن پنجم

نویسنده

دانشیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، قم، ایران

چکیده

گزارش مورخان اندلسی درباره حمزه سیدالشهداء در دوره‌های مختلف متفاوت است. این اخبار در آثار تاریخنگاران تا قرن پنجم به ویژه در عصر امویان تحت تأثیر انان قرار داشته و به شکل کامل گزارش نشده‌اند. پرسش این پژوهش آن است که حاکمیت اموی چه نقش یا تأثیری در انعکاس این گزارش‌ها داشته است. برای پاسخگویی به این پرسش به روش تاریخی و با بهره گیری از منابع تاریخی و تحلیل داده‌ها این فرضیه مطرح می‌شود که در آثار مورخان اندلس در این مقطع تلاش عجیبی برای مخفی ماندن نقش قاتلان حمزه و همچنین جایگاه او نزد پیامبر(ص) گردیده است. به گونه‌ای که برخی علیرغم پرداختن به جزئیات رخدادهای صدر اسلام از اشاره به اخبار حمزه و حتی غزوه احد خودداری کرده و برخی نیز به گونه‌ای هدفمند بر مخفی نگه داشتن زوایای اصلی آن تلاش می‌کنند. به گونه‌ای که نقش هند همسر ابوسفیان در کشتن حمزه را نادیده گرفته و بعضی فقط به مثله کردن او اشاره کرده و دسته‌ای نیزبه مثله کردن مسلمانان به صورت گروهی اشاره کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Hazrat Hamzeh Seyyed al-Shohada in the works of Andalusian historians until the end of the fifth century

نویسنده [English]

  • Hamid Reza Motahhari
Associate Professor, Institute of Islamic Sciences and Culture, Qom, Qom, Iran
چکیده [English]

The report of Andalusian historians about Hamza Seyyed al-Shohada is different in different periods. This news has been influenced by historians until the fifth century, especially in the Umayyad era, and has not been fully reported. The question of this research is what role or effect the Umayyad rule had in reflecting these reports. To answer this question in a historical way and using historical sources and data analysis, it is hypothesized that in the works of Andalusian historians at this time a strange attempt has been made to hide the role of Hamza's killers and his position with the Prophet (PBUH). In such a way that some people, despite going into the details of the events of the beginning of Islam, refrain from referring to the news of Hamza and even the Uhud campaign, and some of them purposefully try to hide its main angles. In a way, India has ignored the role of Abu Sufyan's wife in killing Hamza, and some have only mentioned her mutilation, and some have referred to the mutilation of Muslims as a group.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hamza Seyyed al-Shohada
  • uncle of the Prophet (PBUH)
  • Andalusian historians
  • Umayyad rule
  • historiography

This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 http://creativecommons.org/licenses/by/4.0

ابن ابار بلنسی قضاعی اندلس، محمد بن عبدالله بن ابی­بکر، دررالسمط فی خبر السبط ، تحقیق عبدالسلام الهراس و سعید اعراب، چاپ اول، قاهره، دارالسلام، 1431 / 2010 .
ابن بطوطۀ ، شمس الدین عبدالله محمد بن عبدالله ، رحلۀ ابن بطوطۀ تحفۀ النظار فی غرایب الامصار و عجایب الاسفار، تحقیق محمد عبد المنعم العریان و مصطفی قصاص ، چاپ اول ، بیروت ، دار احیاء العلوم، 1407 /1987
ابن حبیب سلمی اندلسی، عبدالملک ، کتاب التاریخ ، چاپ اول ، بیروت ، المکتبۀ العصریۀ ، 1429 ق/ 2008م.
ابن حزم اندلسی ، جوامع السیرۀ النبویۀ ، چاپ اول ، بیروت ، دارالکتب العلمیۀ ، 1424ق/ 2003 م.
ابن حزم اندلسی ، جمهرۀ انساب العرب ، تحقیق، عبدالسلام محمد هارون، چاپ پنجم، قاهره ، دارالمعارف، 1962 .
ابن خطیب غرناطی، ابو عبدالله محمد بن سعید، اعمال الاعمال فیمن بویع قبل الاحتلام من ملوک الاسلام و ما یتعلق بذلک من الکلام، تحقیق سید کسروی حسن، بیروت ، دارالکتب العلمیۀ، 2003 م.
ابن سعد ، محمد بن سعد بن منیع الهاشمی ، الطبقات الکبرى، تحقیق محمد عبد القادر عطا، چاپ اول بیروت، دار الکتب العلمیة، ، 1410/1990
ابن عبدالبر نمری ، ابوعمر یوسف بن عبدالله ، الدرر فی اختصار المغازی و السیر، تحقیق شوقی ضیف، چاپ دوم ، قاهره ، دارالمعارف ، 1403 .
ابن عبدالبر نمری ، الحافظ ابوعمر یوسف بن عبدالله ، الاستیعاب فی معرفۀ الاصحاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت ، دارالجیل، 1992 ق.
ابن عبد ربه اندلسی ، احمد بن محمد، العقد الفرید، تحقیق محمد سعید العریان، چاپ دوم، مکتبۀ التجاریۀ الکبری، قاهر ، 1953.
ابن عذاری ، ابوالعباس احمد بن محمد ، البیان المغرب فی اخبار الاندلس و المغرب، بیروت ، دارالثقافۀ ، 1983.
ابن قوطیه، ابوبکر ، محمد بن عمر ، تاریخ افتتاح الأندلس، تصحیح ابراهیم ابیاری، چاپ دوم، بیروت دارالکتاب اللبنانی ف 1410.
ابن هشام ، عبدالملک ، السیرۀ النبویۀ ، تحقیق مصطفی سقا و دیگران ، بیروت ، دارالمعرفۀ ، بی تا.
بلاذرى، أحمد بن یحیى ، کتاب جمل من انساب الأشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلى، چاپ اول ، بیروت، دار الفکر،  1417/1996.
طبری ، ابوجعفر محمد بن جریر ، تاریخ الامم و الملوک ، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، چاپ دوم ، بیروت ، 1967 .
مسعودی ، ابوالحسن علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر ، تحقیق اسعد داغر ، چاپ دوم ، قم، دارالهجرۀ ، 1409 .
مطهری ، حمید رضا ، اهل بیت در آثار دانشمندان اندلس، چاپ اول ، قم ، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1396
مطهری، حمید رضا و رفیعا، مهدی، بررسی تاریخی روزه عاشورا در صدر اسلام ، مجله تاریخ اسلام ، شماره 52 ، سال سیزدهم، زمستان 1391 ، ص 72 – 93 .
مقری ، احمد بن محمد بن احمد، نفح الطیب من غصن الاندلس الرطیب، تحقیق احسان عباس، بیروت ، دارصادر ، 1997 .
 نامعلوم، اخبار مجموعه فی فتح الاندلس و ذکر امرائها، بیروت ، دارالکتاب ، 1989 .
یعقوبى ، احمد بن أبى یعقوب ، تاریخ یعقوبى،  بیروت ، دار صادر، بى تا.