بررسی و تحلیل اندیشه تمدنی خیرالدین تونسی بر اساس کتاب اقوم المسالک فی معرفه احوال الممالک

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای تاریخ تمدن اسلامی، جامعه المصطفی(ص) افغانستان

2 استادیار گروه تاریخ مجتمع تاریخ سیره و تمدن اسلامی جامعه المصطفی(ص) قم، قم، ایران

چکیده

عقب‌ماندگی و انحطاط جوامع اسلامی از موضوعات مهمی است که بسیاری از اندیشمندان مسلمان به آن پرداخته و راهکارهایی برای برون‌رفت از آن ارائه نموده‌اند. خیرالدین تونسی از اندیشمندان سیاستمداری است که با مد نظر قرار دادن پیشرفت مسلمانان و انحطاط اروپائیان در گذشته از یکسو، مشاهده وضعیت انحطاط جوامع اسلامی و پیشرفت اروپائیان در عصر خویش از سوی دیگر، دیدگاههایی نسبتا متفاوتی در این زمینه ارائه نموده که عمدتا در کتاب «اقوم المسالک فی معرفه احوال الممالک» بازتاب یافته اما تاکنون این دیدگاه ها آن گونه که باید بررسی نشده است. سئوال این است که راه برون رفت جوامع اسلامی از وضعیت انحطاط تمدنی در اندیشه خیرالدین تونسی چیست؟ نوشتار حاضر برای بدست آوردن راهکار تونسی با روش توصیفی، تحلیلی براساس کتاب فوق سامان یافته است. یافته‌های تحقیق نشان می دهد که وی راه برون‌رفت جوامع اسلامی از عقب‌ماندگی را بازگشت به میراث تمدن اسلامی، عمل به قاعده تعامل و اقتباس تمدنی، تاسیس نظام سیاسی مبتنی بر عدالت، آزادی و شوری می داند.

کلید واژه ها: خیرالدینتونسی،اندیشۀ تمدنی، نظام سیاسی، عدالت، آزادی و شوری.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Study & analysis civilization thought of Khair al-Din Tunisy based on the Aqwam al-Masalak –fi- Maarefat al – Mamalek( his book).

نویسندگان [English]

  • Ali Gomaa Fakoori 1
  • Seyyed Reza mahdinejad 2
1 PhD in History of Islamic Civilization, Al-Mustafa Society (PBUH) Afghanistan
2 Assistant Professor of History Department of the History of Islamic Tradition and Civilization of the Mostafa Society (PBUH) Qom, Qom, Iran
چکیده [English]


The backwardness and decline of Islamic societies is one of the important issues that many Muslim thinkers have addressed and offered solutions to overcome it. Khair al-Din al-Tunisi is one of the political thinkers who, considering the progress of Muslims and the decline of Europeans in the past on the one hand, observing the decline of Islamic societies and the progress of Europeans in his time on the other hand, has presented relatively different views on this issue. Aqum al-Masalak fi Maarefa Ahwal al-Mamalak »has been reflected, but so far these views have not been properly examined. The question is what is the way out of Islamic societies from the state of civilizational decline in the thought of Khair al-Din Tunisia? The present paper has been organized based on the above book to obtain the Tunisian solution by descriptive method. Findings show that he considers the way out of backwardness of Islamic societies to return to the legacy of Islamic civilization, practice the rule of interaction and adaptation of civilization, the establishment of a political system based on justice, freedom and salinity.


کلیدواژه‌ها [English]

  • Philadelphia
  • Civilization Thought
  • Political System
  • Justice
  • Freedom and Salinity

This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 http://creativecommons.org/licenses/by/4.0

مراجع

الف. کتب:
ابن خلدون، عبدالرحمن( 1359)، مقدمه ابن خلدون، پروین گنا بادی، چ4، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ابن طاووس، علی بن موسی(1400ق)، الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف‏‏، عاشور، على‏، چ1، قم، خیام.
الایجی، عبدالرحمن بن احمد( بی تا)، المواقف فی علم الکلام، بیروت(عالم الکتب)، قاهره( مکتبه المتنبی) و دمشق(مکتبه السعدین).
تونسی، خیرالدین(1313ق)، اقوم المسالک فی معرفه احوال الممالک، فخرالادباء، حیدرعلی اصفهانی،(نسخه خطی)، تهران.
تونسی، خیرالدین(2000م)، اقوم المسالک فی معرفه احوال الممالک، شنوفی منصف، تونس، المجتمع التونسی للعلوم و الآداب و الفنون(بیت الحکمه).
جعیط، هشام( 1381)، بحران فرهنگ اسلامی، سید غلامرضا تهامی، تهران، دفتر پژوهش های فرهنگی.
دورانت، ویل(1343)، تاریخ تمدن، احمد آرام، چ2، تهران، اقبال، ج1.
رازی، فخرالدین( بی تا)، الاربعین فی اصول الدین، محمود عبدالعزیز محمود، چ1، بیروت، دارالکتب العلمیه.
زند، علی رضا شجاعی( 1380)، دین،  جامعه و عرفی شدن، چ1، تهران، نشر مرکز.
شریف الرضى، محمد بن حسین‏(1380)، المجازات النبویة، صبحی صالح، چ1، قم، دارالحدیث.
طبرانی، سلیمان بن أحمد بن أیوب أبو القاسم(1404-1983)، المعجم الکبیر، حمدی بن عبدالمجید السلفی، چ2، موصل، مکتبة العلوم والحکم.
علیخانی، علی اکبر و همکاران(1390)، اندیشه سیاسی متفکران مسلمان، چ1، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، ج9. نوشته صادقی یکتا.
فیرحی، داود(1381)، قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام، چ2، تهران، نشرنی.
قضاعی، محمد بن سلامة(1361)، شرح فارسى شهاب الأخبار، حسینى أرموى، جلال‏الدین‏، چ1، تهران، مزکز انتشارات علمی و فرهنگی‏.
کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق(1407ق)، الکافی‏، غفارى على اکبر و آخوندى، محمد، چ4، تهران، دار الکتب الإسلامیة،ج8.
کوفى اهوازى، حسین بن سعید(1404ق)، المؤمن‏، قم، مؤسسة الإمام المهدی علیه السلام‏.
لیثی، واسطی علی بن محمد(1376)، عیون الحکم و المواعظ، حسین حسنى بیرجندى‏، چ1، قم، دارالحدیث..
مجلسی، محمد باقر(1403ق)، بحار الأنوار، جمعى از محققان‏، چ2، بیروت، دار إحیاء التراث العربی‏،ج 75‏.
ویل دورانت(1378)، تاریخ تمدن، ویرایش دوم(نسخه الکترونیکی)،چ6، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
ب. مقالات:
اعلم، عباس برومند(1388)، «نخستین تلاش ها در شمال آفریقا برای سازگاری با مدرنیته»، پژوهشنامه انجمن ایرانی تاریخ، شماره 2، زمستان، ص 1- 26.
امین بیک، احمد(1364ق)، « خیرالدین باشا التونسی»  الثقافه، شماره 372، ربیع الثانی،  ص5-7.
رنجبر، مقصود ( 1386)، « جریان شناسی اندیشه در جهان عرب، قسمت اول»، پگاه حوزه، شماره 206، 15- اردیبهشت، ص23
زینب، ابراهیم( 1410ق)، « خیرالدین التونسی و" اقوم المسالک" للتمدن»، المنطق، شماره 58، صفر، ص38- 53.
عریس، ابراهیم(2014)، «اقوم المسالک» لخیرالدین: لماذاتقدم الاروبیون و تاخرنا؟» الحیات، تشرین الثانی، السبت، 1نوفمبر.
علاء، محمد( 2015)، « جهود الاصلاح فی المغرب الاسلامی»، الحیات الطیبه، شماره32، خریف، ص 223- 246.
نیغر، مصطفی1413ق)، « خیرالدین التونسی: حسن الاماره ام دوله حدیثه»، الاجتهاد، شماره15و16، ربیع و صیف، ص11- 62.
مطالعات تاریخی جهان اسلام
دوره 9، شماره 19 - شماره پیاپی 19
سال نهم، شماره 19، پاییز 1400
مهر 1400
صفحه 75-100

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار