تاریخ دریافت: 18 مهر 1394،
تاریخ بازنگری: 07 مهر 1397،
تاریخ پذیرش: 01 آبان 1394
چکیده
در سراسر دوران ایلخانان، چگونگی ارتباط با ممالیک مسألهای جدی بود. اهمیت راهبردی قلمرو ممالیک و نقش ویژهای که دریای مدیترانه به این مناطق بخشیده بود؛ مغولها را از ابتدای آمدن هولاکو به این مناطق کشانید؛ آنان جزیره و بخشی از شام را به سرعت متصرف شدند. برتری ممالیک در عین جالوت موجب شد که ایلخانان راهبرد نظامی و اقتصاد غارتی را در مقابله با ممالیک در پیش گیرند؛ راهبرد نظامی آنها چندان قرین موفقیت نبود. بنابراین، ایلخانان جانشین غازان با واقعگرایی و بهرهگیری از آمادگی رقیب سعی بر آن نمودند که راهبرد سیاسی و فرهنگی را جایگزین راهبرد نظامی کنند و به جای تقابل، تعامل با ممالیک را در دستور کار قرار دهند. نوشتار حاضر، ضمن بررسی دو دسته عوامل بازدارنده و هموار کننده مناسبات مسالمتآمیز دو دولت در این عهد، زمینهها و چگونگی این دگرگونی تاکتیکی را مورد کنکاش قرار میدهد. حاصل تحقیق حاکی از این است که در پرتو شرایط ساختاری که هر دو حکومت ایلخانان و ممالیک با آن مواجه بودند میان دو دشمن دیرین، پیمان صلح منعقد شد و دو حکومت مسلمان به همگرایی رسیدند.
ابن‌کثیر، ابوالفدا اسماعیل بن عمر (1350 هـ. ق). البدایه و النهایه،به اهتمام عبدالحفیظ سعد عطیه المجلد الثالث العشر و الرابع العشر، المطبعه السعاده بجوار محافظه المصر.
ابوالفداء، عمادالدین بن اسماعیل (1325 هـ. ق). المختصر فی اخبار البشر،علی نفقة سیدمحمد عبدالطیف الخطیب و شرکاه، المجلد الرابع، مصر، المطبعه الحسینیه.
اشپولر، برتولد (1365). تاریخ مغول در ایران، ترجمه محمود میرآفتاب، چ 2، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
اقبال، عباس (1356). تاریخ مغول، چاپ چهارم، تهران، انتشارات امیرکبیر.
الأتابکی، جمال الدین ابی المحاسن یوسف بن تغری بردی (1388 هـ. ق). النجوم الزاهره فی ملوک المصر و القاهره،به اهتمام عبدالقادر حاتم، المجلد الثامن و التسعه، القاهره، دارالکتب بالقاهره.
بارانی، محمدرضا، (1381). «نقد و بررسی گرایش ایلخانان به اسلام و تشیع»، تاریخ در آیینه پژوهش، پیش شماره دوم، 31-74.
رضوی، ابوالفضل و دیگران (1391). «مسأله ممالیک در سیاست خارجی عهد غازان»، پژوهش‌نامه تاریخ اسلام، سال دوم، شماره هفتم، 83-107.
______________ (1385 الف). «حج در عهد ایلخانان» فصلنامه مطالعات تاریخی، دانشگاه فردوسی مشهد، مجله دانشکده ادبیات وعلوم انسانی، شماره‌های 11-12، بهار/تابستان، 19-35.
_____________ (1390 ب). شهر، سیاست و اقتصاد در عهد ایلخانان، چاپ دوم، تهران، امیرکبیر.
_____________ (1390 ج). «روابط ایلخانان با خوانین دشت قبچاق»، فصلنامه تاریخ روابط خارجی، شماره 46، بهار، 53-81.
___________ (1392 د). «مسلمانی خوانین مغول بر پایه زمینه‌های اسلام پذیری ایلخانان»، پژوهش‌نامه تاریخ اسلام، سال سوم، شماره یازدهم، 47-75.
____________ (1387 هـ). «نقش شیعیان امامی اثناعشری در اسلام پذیری ایلخانان»، تاریخ ایران و اسلام، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، سال دوم، شماره چهارم، 1-21.
ابتدای صفحه