راهکارهای شناخت استشهادنامه

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ دانشگاه تهران

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد تاریخ

چکیده

سندشناسی، تبیین توسعه تاریخی اسناد، و ساختارشناسی آنان گوناگون است. سندشناسان معتقدند که اسناد تاریخی را بایست با کمک دانش و فن سندشناسی، قاعدهمند و تعریف و تشریح کرد. به این ترتیب، ساختارشناسی اسناد و کاربرد تمامی اسناد تاریخی، طبیعتاً از جمله مصادیق اصلی دانش سندشناسی به شمار میآید.
اسناد و نوشته های شرعی بسیار زیادی از دوره قاجاریه باقیماندهاند از آن جمله استشهادنامهها، که حاصل نظام فقهی- قضایی آن دوره بوده است؛ استشهادنامه ها مانند سایر اسناد شرعی دارای ساختار خاصی هستند که با موشکافی دقیق سندشناسانه میتوان به آنها دستیافت. این اسناد به لحاظ ساختاری ساده تر از سایر اسناد شرعی بوده و در اغلب موارد متنی کوتاه دارند، و با وجودی که دارای نوعی ساختار سندنویسی مجزا نسبت به سایر اسناد هستند، اما سبک و ساختار مشخص و ثابتی در نگارش این اسناد دیده نمیشود. نویسندگان و محرّران در نگارش این اسناد، خود را ملزم به تبعیت از شیوهای ثابت نمیدیدند و تنها قصد خود را از نگارش این عقد بیان میکردند.
روش پژوهش حاضر به لحاظ ماهیت تاریخی خود، توصیفی است و اطلاعات لازم از طریق بررسی منابع، مدارک و اسناد مربوط گردآوری شده است. بدین ترتیب در این مقاله ابتدا معیارهای شناخت استشهادنامه ها بیان میشود و جهت شناخت بیشتر این مبحث، نمونه هایی فرضی که در جنگها و منشآت و ترسل ها ارائه شدهاند، ذکر میشوند تا به نوعی ادبیات سندنویسی و اصول نگارشی استشهادنامه ها بیان گردد؛

کلیدواژه‌ها


قرآن مجید
اسناد
اسناد موجود در سازمان اسناد کتابخانه ملی، مرکز اسناد آستان قدس رضوی، مرکز اسناد وزارت امور خارجه، مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، مرکز اسناد کتابخانه ملک.
نسخ خطی
منشآت تیموری و عثمانی، شماره بازیابی: 02085، کتابخانه مجلس شورای اسلامی.
نویسنده نامشخص: جنگ نظم و نثر، شماره بازیابی: 4746، کتابخانه و موزه ملک.
فرهنگ‌ها
لغت‌نامه دهخدا
فرهنگ اصطلاحات معین
کتب
دبیران دبیرخانه شاه سلیمان صفوی: منشآت سلیمانی، به کوشش رسول جعفریان، تهران: کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
رضایی، امید: درآمدی بر اسناد شرعی دوره قاجار، مؤسسه مطالعات و فرهنگ‌های آسیا و آفریقا، ژاپن ۱۳۸۷.
حسینی اشکوری، سید صادق: اسناد شرعی در کتابخانه میرزا محمد کاظمینی، چاپ اول، مجمع ذخائر اسلامی قم با همکاری بنیاد ریحانة الرسول (س)، یزد، بهار ۱۳۷۸.
فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه ملی ملک، (مجموعه‌ها و جنگ‌ها)؛ ج 8، چاپ اول، زیر نظر ایرج افشار و محمدتقی دانش‌پژوه، 1369.
مقالات
روستایی، محسن: «تعابیری از سند و سندشناسی و نقش آن در پژوهش و توصیف اسناد تاریخی»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، تیر 1389، شماره 146.
رضایی، امید: «جنگ خطی از دوره صفویه (شامل نوزده الگوی سندنویسی)»، میراث جاویدان، سال سیزدهم، شماره 51.
نرم‌افزارها
نرم‌افزار نور (ایران اسلامی)