سیر تطور تاریخی تشیع در مراکش

نویسندگان

1 دانشیار روابط بین‌الملل دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی.

2 دانشجوی دکترای علوم سیاسی دانشگاه اصفهان.

3 دانشجوی دکترای شیعه‌شناسی دانشگاه ادیان و مذاهب قم.

چکیده

با افزایش کرسی‌های شیعه‌شناسی در محافل علمی و دانشگاهی‌، اهمیت مطالعه پیرامون این آیین، دوچندان شده است؛ به‌ویژه طی دهه‌های اخیر و پس از انقلاب اسلامی در ایران و هویدا گشتن ظرفیت‌های بالقوه موجود در تشیع‌، پژوهش‌های بی‌شماری به این موضوع اختصاص یافته است‌. در این پرتو، پژوهش حاضر در نظر دارد با رویکرد توصیفی (روش) و از رهگذر گفتمان‌های موجود در باره وضعیت شیعیان و مسائل سیاسی ـ اجتماعی آنها، به مطالعه یک جمعیت بالقوه فعال شیعی در کشور تاریخی مراکش (مغرب عربی) بپردازد و به این پرسش اساسی پاسخ گوید که سیر تطور تاریخی تشیع در این کشور تاریخی، چگونه بوده است؟
پس از بررسی سابقه تشیع و چگونگی تأسیس دولت شیعی ادریسیان در این کشور در سال 172ق‌، به وضعیت شیعیان در مغرب معاصر پرداخته شده و به گونه‌ای ملموس و با ذکر نمادهای امروزی و عرضه فعالیت‌های اجتماعی، اثبات گردید که آموزه‌های شیعی، بخش عمده‌ای از فرهنگ شفاهی مردم این کشور را تشکیل می‌دهد. پس از آن، عوامل ترویج تشیع در این کشور در قالب 5 محور، یعنی: دولت ادریسیان، انقلاب اسلامی ایران‌، شبکه‌های نوین ارتباطی‌، مستبصران مغربی و فعالیت مؤسسات فرهنگی، مورد بررسی قرار گرفته و در انتها، آینده شیعیان در پرتو فعالیت‌های آنان و تحولات منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا مورد تجزیه و تحلیل واقع شده است.

کلیدواژه‌ها


ابراهیم حسن، حسن، (1389)، تاریخ سیاسی اسلام، جلد دوم، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: انتشارات بدرقه جاویدان.
ابن خلدون، عبدالرحمن‌بن‌محمد، تاریخ ابن خلدون، جلد دوم، ترجمه محمد پروین گنابادی‌، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
ابن واضح یعقوبی، (1382)‌، تاریخ یعقوبی، ترجمه محمدابراهیم آیتی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
اسباعی، عبدالحکیم، (2009)، حقیقة الاختراق الشیعی للجالیة المغربیة المقیمة بأوروبا‌، ستار تایمز.
اسماعیل، محمود، (1383)، ادریسیان؛ یافته‌های جدید، ترجمه حجت‌الله جودکی، تهران: انتشارات باز.
البرجاوی، مصطفی، (2009)، «تاریخ التشیع فی المغرب الإسلامی بین الأمس والیوم»، در سایت www.alukah.net/sharia/0/6396
الحاجری، محمدطه‌، (1983)، مرحلة التشیع فی المغرب العربی و اثرها فی الحیاة الادبیة، مغرب: دار النهضة العربیة.
الحسنی‌، عصام (29فروردین 1388)، «نگاهی به جایگاه تشیع در مغرب؛ سیاسی شدن امری مذهبی»، پگاه حوزه‌، شماره 252‌.
السعدانی، عبداللطیف‌، (1350)، «حرکة التشیع فی المغرب و مظاهرها‌»، الموسم‌، 1350، شماره 592 و 593، ص 185تا 193.
الصغیر، ابراهیم، (الإثنین 19 أکتوبر 2015)، بلجیکا بوابة الاختراق الشیعی للمغرب، هویة بریس‌.
الیابس، جمال (1388)، پایان‌نامه «جنبش‌های اسلامی مراکش و مشارکت سیاسی توحید و اصلاح ـ عدل و احسان»، تهران: دانشگاه تهران.
الشراط، عبدالنبی، (2011)، «الشیعة والتشیع فی المغرب؛ حالة طبیعیة أم ظاهرة عابرة؟»‌، مغرب: جریدة الوطن.
ام کوک، ژوزف‌، (1373)، مسلمانان آفریقا‌، ترجمه اسدالله علوی، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اوّل.
بی‌نا‌، (9 فروردین1388)، «اخبار شیعیان»‌، شماره 41، قم: مؤسسه شیعه‌شناسی.
بی‌نا‌، (17 شهریور 1387) «اخبار شیعیان»، شماره 34، سال چهارم، قم: مؤسسه شیعه‌شناسی.
بی‌نا، (الخمیس 16 یولیو 2009)‌، اعتقالات تعسفیة لشیعة المغرب وتخوّف من أنتشار التشیع فی بلاد المغرب العربی‌، الوکالة الاسلامیة‌.
بی‌نا‌، (22/07/2008)‌، «المرجع الشیعی بالمغرب یعترف بولائه لحزب الله ویدعو لإقامة دولة علویة فی البلاد»‌، جریدة الشروق الیومی.
بی‌نا، (24/07/2008)، «رؤى معاصرة أول جریدة شیعیة بالمغرب»‌، مغرب: جریدة مغرس.
بی‌نا، (بهمن 1387)، «تأثیر انقلاب اسلامی در جنبش‌های اسلامی جهان»، مجله امید انقلاب، شماره 398.
جعفریان، رسول، (1387)، اطلس شیعه، تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
دکمیجان، هرایر، (1377)، جنبش‌های اسلامی معاصر در جهان عرب، ترجمه حمید احمدی، تهران: انتشارات کیهان.
سخاوتی، نصرالله، (1389)، جنبش‌های اسلامی معاصر شمال آفریقا، قم: بوستان کتاب.
شهیدی پاک، محمدرضا، (1389)، تاریخ تحلیلی مغرب، قم: مرکز بین‌المللی نشر جامعة المصطفی العالمیة.
طاهری، مهدی، (بهمن1387)، «انقلاب بیدارساز؛ نقش انقلاب اسلامی ایران در بیداری جهان اسلام»، پگاه حوزه، شماره 249.
عباس نصرالله ،سعدون، (1987)، دولة الأدارسة فی المغرب، بیروت: دار النهضة العربیة‌.
عبدالله‌، مصطفی، (25حزیزان یونیو2009)، «قلق وسط مغاربة بلجیکا من انتشار التشیع بین أبنائهم»، لندن: جریدة الشرق الأوسط.
غریب‌پور‌، حمیدرضا، (1384)‌، «گپی با مستبصر مغربی‌»، ماهنامه پرسمان‌، شماره 38، قم: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها.
مکی، محمودعلی و عزالدین عمر موسی، (1376)، تشیع در اندلس، ترجمه رسول جعفریان، تهران: انتشارات انصاریان، چاپ اوّل.
ناصری طاهری، عبدالله، (1375)، مقدمه برتاریخ سیاسی اجتماعی شمال آفریقا، تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت ارشاد.
واعظ‌زاده خراسانی، محمد، (31/4/1380)، «جایگاه اهل‌بیت در جوامع اسلامی»، روزنامه جمهوری اسلامی.
یحیی العماد، عصام علی، (2002)، المنهج الجدید و الصحیح فی الحوار مع الوهایین، قم: مؤسسة الفکر الإسلامی.
The Daily Star, Morocco clamps down on Shiites, gays in newly launched 'morality campaign', March 25, 2009.
chomsky noam,(2007),"intervention", city light, pages 163.
http://pewforum.org/The-Future-of-the-Global-Muslim-Population.aspx
www.cia.gov/library/publications/the-world
http/thesis.ui.ac.ir/abstracts/itr/tweive242.htm.
http://assabah.ma/76071.html
http://al-3itra.ahlamontada.net/login