فرهنگ سیاسی قبیله‌ای و توسعه‌نیافتگی ساختار سیاسی- اسلامی در افغانستان دوره امان‌الله خان

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری تاریخ تمدن اسلامی، مجتمع تاریخ، سیره و تمدن اسلامی، جامعه المصطفی العالمیه، عضو هیأت علمی دانشگاه خاتم‌النبیین(ص)، افعانستان.

2 گروه علوم سیاسی دانشگاه خاتم النبیین(ص) کابل، کابل، افغانستان.

10.22034/mte.2025.20464.1896

چکیده

چکیده
ساختار سیاسی در زمان امان‌الله خان، به‌رغم تغییراتی که مشاهده نمود، در امتداد ساختار سیاسی حاکمان پیشین قابل تعریف است و با ارزش‌ها و بایسته‌های اسلامی در این زمینه فاصله دارد. این وضعیت به دلیل رویکرد اصلاح‌طلبی وی و اسلامی بودن جامعه، مسئله‌ساز است؛ این مسئله قبل از همه متوجه فرهنگ سیاسی قبیله‌ای حاکم بر کشور است. از درون مسئله مذکور، پرسش اصلی زیر به وجود آمد که: نسبت فرهنگ سیاسی قبیله‌ای و توسعه‌نیافتگی ساختار سیاسی- اسلامی افغانستانِ زمان امان‌الله خان چیست؟
در این مقاله تلاش شده است که مسئله مذکور به صورت علمی بررسی شود؛ با استفاده از روش تحلیل تفهمی و روش گردآوری اطلاعات به صورت اسنادی (کتابخانه‌ای) و با در نظر گرفتن این فرضیه که فرهنگ سیاسی قبیله‌ای به عنوان محرک ذهنی و عقبه فکری امان‌الله خان و کارگزاران حکومتی وی «مانع تحول در ساختار بسته‌ی سیاسی گردیده و از گسترش مشارکت سیاسی و توزیع قدرت، انطباق‌پذیری آن طبق شرایط جدید و تغییرات سیاسی و اجتماعی کشور جلوگیری نموده و ناکارآمدی آن را به دنبال آورده است».
کاوش‌های صورت گرفته به این یافته‌ها انجامید که به‌رغم هشدارهای اسلام نسبت به متمرکز (با ماهیت تباری) ساختن ساختار سیاسی، انعطاف‌ناپذیری، وابستگی آن، فرهنگ سیاسی قبیله‌ای، ظرفیت اصلاح، تغییر و بازنگری را در ساختار سیاسی افغانستان دوره امان‌الله خان محدود ساخته و باعث چالش‌های فوق شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Tribal Political Culture and the Underdevelopment of the Islamic-Political Structure in Afghanistan During Amanullah Khan’s Era

نویسندگان [English]

  • Seyyed Besmellah Mahdavi 1
  • Seyyed Abdul Qayoom Sajjadi 2
1 PhD in Islamic Civilization History, Islamic History, Sirah, and Civilization Complex, Al-Mustafa International University, Faculty member of Khatam Al-Nabiin University.Afghanistan
2 Department of Political Science, Khatam al-Nabiyyin University, Kabul, Afghanistan.
چکیده [English]

The political structure during Amanullah Khan’s reign was considerably distant from Islamic values and prerequisites in this regard. This gap, given his reformist approach and the Islamic character of society, posed a significant challenge, which is attributable to the prevailing tribal political culture in the country. The central research question of this study is: What is the relationship between tribal political culture and the underdevelopment of Afghanistan’s Islamic-political structure during Amanullah Khan’s era?
This study aims to investigate this issue using an interpretive analytical method and document-based data collection (library research), based on the hypothesis that tribal political culture, as a cognitive driver and intellectual background for Amanullah Khan and his government officials, impeded transformation in the rigid political structure. It restricted the expansion of political participation, the distribution of power, and the adaptability of the system to new conditions and socio-political changes, thereby contributing to its inefficiency.
The findings indicate that despite Islamic warnings against centralizing a politically hereditary (tribal-based) structure, the inflexibility and dependency of the political system, combined with the tribal political culture, limited the capacity for reform, change, and revision of Afghanistan’s political structure during Amanullah Khan’s era and led to the aforementioned challenges.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Political Culture
  • Underdevelopment
  • Political Structure
  • Underdevelopment of the Political Structure
  • Inflexibility
  • Centralization

مراجع

قرآن کریم
نهج‌البلاغه
ابوالفتحی، محمد؛ محمدی، محمد کریم (1394). آسیب‌شناسی نسبت میان فرهنگ سیاسی و توسعه سیاسی در ایران، علوم سیاسی، ش۳۳.
احمدی، حمید (1376). قومیت و قوم گرایی در ایران، افسانه یا واقعیت، اطلاعات سیاسی-اقتصادی، ش 116- 115.
ازکیا، مصطفی؛ غفاری، غلامرضا (1386). جامعه‌شناسی توسعه، کیهان، چ ششم، تهران.
آیینه‌وند، صادق (1367). تاریخ سیاسی اسلام، تهران: مرکز نشر فرهنگی رجاء.
بارنز، ای اچ؛ بکر، هری (1389). تاریخ اندیشه اجتماعی (از جامعه ابتدایی با جامعه جدید)، جواد یوسفیان و علی اصغر مجیدی، تهران: امیرکبیر.
بینش، محمد وحید (1388). افغانستان معاصر و چالش سامان سیاسی، کابل: مرکز مطالعات و تحقیقات راهبردی افغانستان.
پای، لوسین (1370). فرهنگ سیاسی و توسعه سیاسی، نامه فرهنگ، سال دوم، ش 6 و 5.
ثقفی، سید محمد (1376). ساختار اجتماعی و سیاسی نخستین حکومت اسلامی در مدینه، قم: هجرت.
الجابری، محمد عابد (1384). عقل سیاسی در اسلام، عبدالرضا سواری، تهران: گام نو.
جعفری، محمد تقی (1369). حکمت اصول سیاسی اسلام، تهران: بنیاد نهج البلاغه.
جمعی از نویسندگان (1381). حکومت علوی، ساختار و شیوه حکومت، احمد حیدری، قهر و مدارا در حکومت علوی، قم: دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری.
دای‌فولادی (1377). افغانستان: قلمرو استبداد، بی‌جا: بی‌نا.
دفتر مطالعات و تحقیقات سیاسی وزارت کشور (1378). مجموعه مقالات تحزب و توسعه سیاسی(۱) مبانی نظری و آموزه‌ها، رحمانی زاده دهکردی، حمید رضا، دیدگاه‌های مختلف درباره توسعه نیافتگی سیاسی، تهران: همشهری.
رضاقلی، علی (1377). جامعه‌شناسی خودکامگی: تحلیل جامعه‌شناختی ضحاک مار دوش، تهران: نی.
روآ، الیور (1369). افغانستان، اسلام و نوگرایی سیاسی، ابوالحسن سرو مقدم، مشهد: آستان قدس رضوی.
ساعی، احمد (1384). توسعه در مکاتب متعارض، تهران: قومس.
سجادی، سید عبدالقیوم (1380). جامعه‌شناسی سیاسی افغانستان: قوم، مذهب و حکومت، قم:بوستان کتاب.
سریع القلم، محمود (1395). فرهنگ سیاسی ایران، تهران: فرزان روز.
سریع القلم، محمود (1377). مبانی عشیره‌ای فرهنگ سیاسی ایران، اطلاعات سیاسی- اقتصادی، ش ۱۳۶- ۱۳۵.
سو، آلوین ی (1388). تغییر اجتماعی و توسعه، محمود حبیبی مظاهری، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
سوری، غلام عباس؛ خیشوند، مراد (1382). توسعه و توسعه نیافتگی نگاهی دوباره به نقش تعاونی در توسعه کشور ، تعاون، ش 139.
شفق خواتی، محمد (1388). عقلانیت سیاسی و ساخت قدرت در افغانستان معاصر، پایان‌نامه ارشد، دانشگاه مفید.
عارفی، محمد اکرم (1393). توسعه سیاسی در افغانستان؛ موانع و چالش‌ها، کابل: مرکز مطالعات استراتژیک وزارت امورخارجه.
عالم، عبدالرحمن (1395). بنیادهای علم سیاست، تهران: نی.
عباس نژاد، محسن (1384). قرآن؛ مدیریت و علوم سیاسی، مشهد: بنیاد پژوهش‌های قرآنی حوزه و دانشگاه.
 عطایی، محمدابراهیم (1384). نگاهی مختصر به تاریخ معاصر افغانستان، جمیل الرحمن کامگار، کابل: میوند.
علیخانی، علی اکبر (1384). توسعه سیاسی از دیدگاه امام علی(ع)، تهران: امیرکبیر.
غبار، میرغلام محمد (1384). افغانستان در مسیر تاریخ، ج1، تهران: جمهوری.
فرهنگ، میرمحمد صدیق (1374). افغانستان در پنج قرن اخیر، ج 1 و 2، قم: اسماعیلیان.
الفنستون، استوارت (بی‌تا). افغانان؛ جای، فرهنگ، نژاد (گزارش سلطنت کابل)، محمدآصف فکری، مشهد: آستان قدس رضوی.
فیرحی، داود (1388). تاریخ تحول دولت در اسلام، قم: دانشگاه مفید.
کاظمی، علی اصغر (1382). بحران نوگرایی و فرهنگ سیاسی در ایران معاصر، تهران: قومس.
گریکو ویچ کارگون، ویکتور (1365). افغانستان در دهه بیست و سی قرن بیستم، جلال الدین صدیقی، بی‌جا: منو تایپ مطبعه دولتی.
گریگوریان، وارتان (1388). ظهور افغانستان نوین، علی عالمی کرمانی، تهران: عرفان.
مایل هروی، نجیب (1371). تاریخ و زبان در افغانستان، تهران: موقوفات دکتر محمود افشار یزدی.
مصباح زاده، سید محمد باقر (1388). تاریخ سیاسی مختصر افغانستان، تهران: مرندیز.
مکارم شیرازی، ناصر و دیگران (1374). تفسیر نمونه، ج2 و 4، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
منصور، عبدالحفیظ (1392). موانع توسعه سیاسی در افغانستان، کابل: سعید.
موسوی همدانی، سید محمد باقر (1374). ترجمه تفسیر المیزان، ج 19، قم: انتشارات جامعه مدرسین قم.
موسوی، سید عسکر (1387). هزاره‌های افغانستان، اسدالله شفایی، قم: اشک یاس.
ناصری داوودی، عبدالمجید (1379). زمینه و پیشینه جنبش اصلاحی در افغانستان، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
واینر، مایرون ؛ هانتینگتون، ساموئل (1392). درک توسعه سیاسی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
هانتینگتون، ساموئل (1381). موج سوم دموکراسی، احمد شهسا، تهران: روزنه.
هانتینگتون، ساموئل (1370). سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی، محسن ثلاثی، بی‌جا: نشر علم.
هاوتن، دیود پاتریک (1393). روانشناسی سیاسی (موقعیت، افراد و مصادیق)، علی اشرف نظری و شهرزاد مفتوح، تهران: قومس.
هایمن، آنتونی (1377). افغانستان در زیر سلطه شوری، اسدالله طاهری، تهران: شباویز.
یو، دال سیونگ (1381). فرهنگ سیاسی و توسعه سیاسی، تهران: خانه سبز.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار