نقش حکومت اسلامی در ایجاد تمدن اسلامی از منظر مودودی

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 گروه تاریخ تمدن اسلامی، مجتمع تاریخ سیره و تمدن اسلامی، جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران

2 گروه تاریخ تمدن اسلامی، مجتمع تاریخ سیره و تمدن اسلامی، جامعه المصطفی العالمیه، افغانستان

10.22034/mte.2025.19185.1837

چکیده

این تحقیق در صدد یافتن پاسخ به این پرسش است که مودودی نقش حکومت اسلامی در پیدایی و پایایی تمدن اسلامی را چگونه ارزیابی نموده و برای تحقق تمدن اسلامی از مسیر حکومت اسلامی چه شاخص‏هایی را مطرح می‏نماید (مسأله). برای تحقق تمدن اسلامی حکومت اسلامی ضروری است، هرچند به تنهایی کافی نیست (پیش‏فرض). در اندیشه مودودی حکومت اسلامی، از مسیر انقلاب فکری فرهنگی اسلامی، نقش مهمی در پیدایی تمدن اسلامی دارد. براساس یافته‏های تحقیق، نظام اسلامی با ایجاد شاخص‏های ششگانه‏ی حاکمیت توحیدی، جامعه دینی مسئولیت‏پذیر، نظام مردم‏سالار، سبک زندگی اسلامی، وحدت و همزیستی مسالمت‏آمیز مردم و حقوق بشر انسانی، انقلاب اسلامی را پدید میآورد و انقلاب اسلامی در فرایند تکاملی خود تمدن اسلامی را به منصه‏ی ظهور میرساند که در پرتو آن انسان‏ها زندگی همراه با آرامش، آسایش، خیر، برکت، دانایی و خردورزی را تجربه می‏کنند (یافته‏ها).
از منظر مودودی مقصود از حکومت اسلامی، حکومتی است که مرجعیت همه‏جانبه دین اسلام را پذیرفته و در برابر آن پاسخگو است. از این رو گروهی از انسان‏های مهذب، آگاه، دین‏شناس و انقلابی لازم است تا با قیام‏شان حکومت اسلامی تشکیل دهند؛ حکومتی که حق مردم است و بدون رضایت آنان فاقد مشروعیت می‏باشد. مهم‏ترین رسالت حکومت اسلامی تحقق انقلاب اسلامی، به مثابه جامعه‏پردازی، است که با اجرای شریعت و احکام دین، رشد فرهنگ و دانش دینی پدید می‏آید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Role of the Islamic Government in the Formation of Islamic Civilization from the Perspective of Maududi

نویسندگان [English]

  • Gholamhossein Moghimi 1
  • Mohammad Mahdi Mahdavi 2
1 Department of Islamic Civilization History, History, Sirah and Islamic Civilization Complex, Al-Mustafa International University, Qom, Iran
2 Corresponding Author, Department of Islamic Civilization History, History, Sirah and Islamic Civilization Complex, Al-Mustafa International University, Afghanistan
چکیده [English]

This study seeks to answer the question of how Maududi assessed the role of the Islamic government in the emergence and sustainability of Islamic civilization and what indicators he proposed for achieving Islamic civilization through governance (Issue). While Islamic government is necessary for the realization of Islamic civilization, it alone is not sufficient (Premise). Using a descriptive-analytical method, this research is based on Maududi’s works and related studies (Method). According to Maududi, the Islamic government plays a crucial role in the emergence of Islamic civilization through an Islamic intellectual and cultural revolution. The findings indicate that the Islamic system, by establishing five key indicators—Tawhīd-based governance, a responsible religious society, a democratic system, unity and peaceful coexistence among people, and human rights—initiates the Islamic revolution. This revolution, in its evolutionary process, brings Islamic civilization to fruition, providing individuals with a life characterized by peace, comfort, welfare, prosperity, knowledge, and rationality (Findings). From Maududi’s perspective, the purpose of Islamic governance is to uphold comprehensive religious authority and remain accountable to it. Therefore, a group of morally upright, aware, religiously knowledgeable, and revolutionary individuals is necessary to establish an Islamic government, which is a right of the people and lacks legitimacy without their consent. The most important mission of the Islamic government is the realization of the Islamic revolution as a form of societal construction, where the implementation of Sharia and religious ordinances fosters the growth of religious culture and knowledge.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic government
  • Islamic civilization
  • Islamic revolution
  • Maududi

مراجع

  1. قرآن کریم

    1. ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد، (1362)، مقدمه ابن خلدون، ترجمه محمد پروین گنابادی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
    2. امیرخانی، علی، (1388)، احیاگرایی اسلام از نظرگاه امام خمینی(ره) و ابوالاعلی مودودی، پایان‏نامه کارشناسی ارشد دانشگاه ادیان و مذاهب قم.
    3. انوری، حسن، (1381)، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، انتشارات سخن، اول.
    4. آذرنگ، عبدالحسین، (1390)، تاریخ تمدن، تهران، نشر کتابدار.
    5. آریان‏پور کاشانی، منوچهر، (1388)، فرهنگ بزرگ یک‏جلدی فارسی- انگلیسی پیشرو، با همکاری مصطفی عاصی، تهران، نشر الکترونیکی و اطلاع‏رسانی جهان رایانه امین، دوازدهم.
    6. آقایی، سید مسعود، (1387)، دین و نظام‏سازی، امام خمینی و حکومت اسلامی (مبانی کلامی)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
    7. بخاری، محمد بن اسماعیل، (2006م)، صحیح البخاری فی نظم جدید، تألیف و تحقیق موسی شاهین لاشین، قاهره، دار المدار الاسلامی، اول.
    8. بهمنی، محمدرضا، (1398)، عیار تمدنی جمهوری اسلامی ایران، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
    9. جان‏احمدی، فاطمه، (1399)، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، قم، نشر معارف.
    10. جعفری، محمدتقی، (1386)، ترجمه و تفسیر نهج البلاغه، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، هشتم.
    11. جمال، احمد محمد علی، (1393ق.)، مائدة القرآن: دین و دولة، بیروت، الکتاب اللبنانی.
    12. جمعی از محققان، زیر نظر احمد صدر حاج سیدجوادی، (1381)، دایرة المعارف تشیع، ج6، تهران، سوم.
    13. ــــــــــــ، ـــــــــــــــــــــــــــــ، (1375)، دایرة المعارف تشیع، ج2، تهران، سوم.
    14. جمعی از نویسندگان، (1386)، جستاری نظری در باب تمدن، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، اول.
    15. جمعی از نویسندگان، (2000م)، المنجد فی اللغة والاعلام، بیروت، دار المشرق، طبع سی‏وهشتم.
    16. جهامی، جیرار (۲۰۰۲م)، موسوعه مصطلحات الفکر العربی و الاسلامی المعاصر و الحدیث (۱۹۴۰‌ـ‌۲۰۰۰)، بیروت، دار‌الکتاب اللبنانی، اول.
    17. حبیبی، ضامن‏علی، (1385)، حکومت دینی در اندیشه امام خمینی و ابوالاعلی مودودی، قم، انتشارات مرکز جهانی علوم اسلامی، اول.
    18. حق‏شناس، علی‏محمد و همکاران، (1386)، فرهنگ معاصر هزاره، تهران، فرهنگ معاصر، چاپ یازدهم.
    19. خمینی، روح الله موسوی، (1389)، صحیفه امام (22 جلدی)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
    20. دهخدا، علی‏اکبر، (1377)، لغت‏نامه، تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، دوم.
    21. سعیدی، شبیر احمد، (1389)، جمهوریت در حکومت اسلامی از نگاه امام خمینی(ره) و ابوالاعلی مودودی، پایان‏نامه کارشناسی ارشد رشته فلسفه اسلامی، مجتمع آموزش عالی امام خمینی(ره) وابسته به جامعة المصطفی العالمیة.
    22. طلوعی، محمود، (1390)، فرهنگ جامع سیاسی، تهران، نشر علم، چهارم.
    23. عارفی، محمداکرم، (1382)، جنبش اسلامی پاکستان، قم، بوستان کتاب.
    24. علیزاده موسوی، سید مهدی، (1394)، نظام سیاسی در اندیشه سید ابوالاعلی مودودی، تهران، انتشارات امیرکبیر، اول.
    25. عماره، محمد، (2005م)، هذا هو الاسلام؛ الدین والحضارة و عوامل امتیاز الاسلام، قاهره، مکتبة الشروق الدولیة.
    26. فیرحی، داود، (1383)، نظام سیاسی و دولت در اسلام، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب‏ علوم انسانی دانشگاه‏ها (سمت) و مؤسسه آموزش عالی باقر العلوم، دوم.
    27. کاشفی، محمدرضا، (1394)، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، قم، مرکز بین‏المللی ترجمه و نشر المصطفی، پنجم.
    28. کاظمی، سید حسن مهدی، (1388)، بررسی دیدگاه‏های تقریبی امام خمینی(ره) و مولانا سید ابوالاعلی مودودی، پایان‏نامه کارشناسی ارشد رشته مذاهب اسلامی مجتمع آموزش عالی امام خمینی وابسته به جامعة المصطفی العالمیة.
    29. گلشنی، علی، (1375)، بررسی و نقد اندیشه‏های سیاسی- اجتماعی و تحولات فکری- عملی مودودی، تهران، دانشگاه امام صادق(ع).
    30. گیلانی، سید اسعد، (1393)، نگاهی به احوال، آثار و افکار سید ابوالاعلی مودودی، ترجمه نذیر احمد سلامی، تهران، نشر احسان، دوم.
    31. متو، محمد اشرف، (1388)، اسلام و مقتضیات زمان از نظر شهید مطهری و ابوالاعلی مودودی، پایان‏نامه کارشناسی ارشد رشته فلسفه اسلامی، مجتمع آموزش عالی امام خمینی(ره) وابسته به جامعة المصطفی العالمیة.
    32. محمود عقاد، عباس، (1999م)، الاسلام والحضارة الانسانیة، قاهره، دار النهضة للطباعة والنشر والتوزیع.
    33. مصباح یزدی، محمدتقی، (1375)، توحید در نظام عقیدتی و نظام ارزشی اسلام، قم، شفق.
    34. مطهری، مرتضی، (1390)، مجموعه آثار 24 (آینده انقلاب اسلامی)، تهران، انتشارات صدرا، پنجم، فروردین.
    35. موثقی، سید احمد، (1401)، جنبش‏های اسلام‏گرای معاصر، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب دانشگاهی در علوم اسلامی و انسانی (سمت)، هفدهم.
    36. مودودی، ابوالاعلی، (1397هـ.ق/1977م)، الحکومة الاسلامیة، ترجمه به عربی، احمد ادریس، قاهره مصر، المختار الاسلامی للطباعة والنشر والتوزیع، اول.
    37. ـــــــــ، (1398هـ.ق/1978م)، الخلافة والملک، ترجمه به عربی احمد ادریس، کویت، دار القلم، اول.
    38. ـــــــــ، (1401هـ.ق/ 1981م)، تدوین الدستور الاسلامی، بیروت، مؤسسة الرسالة، پنجم.
    39. ـــــــــ، (1419هـ.ق/ 1998م)، رسائل و مسائل کامل، ترجمه سید احمد مودودی چشتی، لاهور پاکستان، دار العروبة للدعوة الاسلامیة، اول.
    40. ـــــــــ، (1396)، مسلمانان و تمدن غرب، ترجمه ابراهیم امینی، قم، بوستان کتاب، اول.
    41. ـــــــــ، (1388)، مفاهیم اسلامی در خطبه‏های نماز جمعه، ترجمه دکتر اصغر آفتاب، تهران، نشر احسان، سوم.
    42. ـــــــــ، (1987م)، اصول و مبادی تمدن اسلامی، ترجمه عبیدالله اسد، لاهور پاکستان، دار العروبة للدعوة الاسلامیة، اول.
    43. موسوی، سید محمد جمال، (1393)، بررسی مقایسه‏ای عوامل سقوط تمدنها از دیدگاه ابن خلدون و توین‏بی، قم، مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی، اول.
    44. مهدی‏نژاد، سید محمدرضا، (1400)، رابطه دین و تمدن در اندیشه متفکران مسلمان، قم، مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی، اول.
    45. ولایتی، علی‏اکبر، (1386)، پویایی فرهنگ و تمدن اسلام و ایران (دو جلدی)، تهران، مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، اول.
    46. ویلیام جیمز دورانت، (1377)، تاریخ تمدن، مشرق زمین گاهواره تمدن، ترجمه احمد آرام، تهران، انتشارات اقبال، اول.

    ب) مقالات

    1. جلیل دارا و سعید قربانی تازه‏کندی، (تابستان 1398)، بازشناسی نقش مؤلفه‏های فرهنگی حکومت اسلامی در شکل‏گیری تمدن نوین اسلامی از دیدگاه آیت الله خامنه‏ای، فصلنامه علمی- پژوهشی پژوهشنامه انقلاب اسلامی، سال نهم، شماره 31.
    2. خزاعی گسک، مهدی، (بهار و تابستان 1393)، تحلیل مردم‏سالاری دینی در اندیشه ابوالاعلی مودودی، ره‏آورد سیاسی مربوط دانشگاه امام صادق(ع)، سال دوازدهم، شماره 43 (پیاپی 44).
    3. زمانی محجوب، حبیب و سید جلال حسینی، (پاییز 1398)، بایسته‏های فرهنگی تمدن سازی نوین اسلامی- ایرانی با تأکید بر اندیشه امام خمینی، نشریه تمدن اسلامی و دین پژوهی، سال اول، شماره یکم.
    4. زمانی محجوب، حبیب، (بهار و تابستان 1400)، شاخص‏های تمدنی نظام حکومتی پیامبر اسلام، پژوهش‏های تمدن نوین اسلامی، سال اول، شماره یکم.
    5. ــــــــــــ، (بهار 1390)، نوسازی تمدن اسلامی، نشریه تاریخ در آینه پژوهش، سال هشتم، شمار اول.
    6. ـــــــــــــ، (پاییز و زمستان 1399)، نقش حاکمیت دینی در تمدن‏سازی براساس اندیشه امام خمینی، پژوهش‏های سیاست اسلامی، سال هشتم، شماره هجدهم، بیانات آیت الله خامنه‏ای 23/7/1391.
    7. صداقت ثمرحسینی، کامیار، (پاییز و زمستان 1393)، دانش تمدنی در اندیشه مالک بن نبی، فلسفه علوم انسانی اسلامی صدرا، شماره 11 و 12.
    8. عراقچی، سید عباس، (پاییز 1378)، اندیشه‏های سیاسی ابوالاعلی مودودی و جنبش احیاطلبی اسلامی، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال ششم، شماره 3، شماره پیاپی 19.
    9. علی‏اکبر امینی و قاسم حزباوی، (آذر 1389)، مبانی فکری خشونت سیاسی در بنیادگرایی اسلامی، سایت: فصلنامه مطالعات روابط بین الملل، دوره سوم.
    10. کاملان، محمدصادق و یزدانی‏فر، صالحه، (زمستان 1392)، مطالعات اسلامی- فقه و اصول، شماره پیاپی 95، سال چهل‏وپنجم.
    11. معماری، داود، (پاییز و زمستان 1369)، نگاشت آینده تمدنی؛ اضلاع تمدن نوین اسلامی و راه پایدارسازی و پابرجایی آن، نشریه آینده‏پژوهی ایران، سال دوم، شماره سوم.
    12. منیری، سید هاشم، (5/6/1402)، پیدایی و پایایی گروه‏های رادیکال در منطقه خاورمیانه، سایت سند (سامانه نشریات دانشجویی دانشگاه فردوسی مشهد).
    13. مودودی، سید ابوالاعلی، (پاییز 1389)، حقوق بشر در اسلام، ترجمه سید مجتبی حسینی الموسوی، نشریه فروغ وحدت، سال ششم، شماره 21.
    14. میرعلی، محمدعلی، (فروردین 1397)، گسست و پیوست امت اسلامی در اندیشه سیاسی مودودی، فصلنامه سیاست مربوط دانشگاه تهران، دوره 48، شماره 1.
    15. وحیدی‏منش، حمزه علی، (اسفند 1386)، عناصر تمدن‏ساز اسلام، نشریه معرفت، شماره 123.
مطالعات تاریخی جهان اسلام
دوره 13، شماره 33 - شماره پیاپی 33
اردیبهشت 1404
صفحه 128-149

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار